6
bilan birga hisoblagandagi) nisbati bilan aniqlanib, quyidagi formula
bilan hisoblanadi:
/ ,
G V
γ =
bu yerda:
G
– olingan jins namunasi;
V
– olingan jins namunasi haj-
mi, sm
3
.
Tog‘ jinslari asosiy turlarining o‘rtacha zichligi 1,6 dan 3,5 g/sm
3
gacha yetishi mumkin.
Tog‘ jinslarining g‘ovakligi u
tashkil topgan donadorligi-
ning o‘lchamlariga, uning bir turkumliligiga,
donadorlarining yoki
zarralarining shakliga, uning mineral tarkibiga
va jinsni tashkil etuv-
chi elementlarining zichligiga bog‘liq.
G‘ovaklik
deganda jinsdagi hamma bo‘shliqlar yig‘indisi haj-
mining quruq holatdagi jins hajmiga nisbati tushuniladi:
/ ,
b
n V V
=
bu yerda:
V
b
– jinslar hajmidagi bo‘shliqlar yig‘indisi;
V
– jinsning
umumiy hajmi.
G‘ovaklik koeffitsiyenti birlik ulushlarida
yoki protsent bilan
ifodalanadi:
1
yoki
(1
/ ) 100%,
1
n
n
ε =
ε = − γ δ ⋅
−
bu yerda: γ – quritilgan nusxa zichligi, g/sm
3
; δ
1
– jinsning solishtir-
ma og‘irligi, g/sm
3
.
G‘ovaklik koeffitsiyenti har xil jinslarda turlicha bo‘lib,
ε
0,8
81,0% bo‘lishi mumkin. Tog‘ jinslarining g‘ovakligi qancha
ko‘p bo‘lsa, ularning zichligi, solishtirma og‘irligi
va siqilishga qar-
shiligi shuncha kam bo‘ladi.
Namligi
jinslar tarkibidagi suv miqdori bilan xarakterlanadi.
Olingan nusxadagi suv massasining jins skeleti og‘irligiga nisbati bi-
lan o‘lchanadi.
Namlik koeffitsiyenti (nisbiy namlik) jinsdagi suv hajmini ichida
-
gi bo‘shliqlar hajmiga nisbati bilan o‘lchanadi:
/ ,
sh
K
n
= ω⋅ γ
bu yerda: ω – namlilik o‘lchami teng suv massasini 1 gramm absolut
quruq jinsga to‘g‘ri keladigan miqdori.
Egiluvchanlik
(sinmaslik) – jinsga ta’sir etayotgan tashqi kuch
to‘xtatilgandan keyin qoldiq deformatsiyani saqlash xususiyati.