ŞƏrq təRƏfdaşLIĞI ÖLKƏLƏRİ 2016 avropa üÇÜn kiÇİk biznes aktinin icrasinin
Yüklə 320,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kiçik və orta müəssisələrin maliyyə resurslarına çıxışının asanlaşdırılmaısı (6-cı Göstərici)
12 2014-cü ilin noyabr ayında prosedurların müasirləşdirilməsi, şirkət möhürü tələbinin aradan qaldırılması məqsədilə qeydiyyat üçün qanunvericilik bazasına dəyişikliklər qəbul edilmişdir. Elektron imzanın (ASAN-imza) və vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsinin qeydiyyatı eyni idarədə həyata keçirilə bilər, vergi nömrəsi dərhal verilir (vergi şəhadətnaməsi isə iki iş günü ərzində verilir). Qeydiyyat üçün tələb olunan yeganə sənəd şəxsiyyət vəsiqəsidir. Həm fərdi sahibkarların, həm də şirkətlərin qeydiyyatı ya vergi idarələrində, ya da Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin dövlət xidmətləri üçün bir pəncərə sistemində (ASAN Xidmət Mərkəzləri) həyata keçirilə bilər. Qeydiyyat məlumatı vergi orqanları tərəfindən avtomatik olaraq Sosial Müdafiə Fonduna göndərilir, bununla ayrı-ayrı qeydiyyat ehtiyacı aradan qalxır. Bundan əlavə, konkret biznes sferaları üçün tələb olunduqda, sahibkarlar icazə və lisenziyaların alınmasına ehtiyac duya bilərlər. Müxtəlif dövlət müəssisələri tərəfindən verilən kommersiya fəaliyyəti icazələri və lisenziyaları haqqında bütün məlumatlar vahid dövlət veb-saytında dərc edilir (www.icazeler.gov.az). Lakin lisenziya-icazə sistemi hələ də əziyyətlidir və əhəmiyyətli dərəcədə müstəqil mülahizələrdən asılıdır (Dünya Bankı 2013). Lisenziya və icazə prosedurlarının ümumi çərçivəsini müəyyən edəcək qanun layihəsi hazırlanmışdır və baxılma prosesindədir.
Azərbaycan Biznes Fəaliyyəti 2015 hesabatının "Müflisləşmə" göstəricisi üzrə 94-cü pillədə qərarlaşıb. Aşağı pillənin səbəbi zəif qanunvericilik bazası, xüsusən yenidən təşkil edilmə və kreditorun iştirakı və aşağı bərpa dərəcəsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə bağlıdır (İƏİT üçün səciyyəvi orta 71.9%) göstəricisi ilə müqayisədə 39.3%) (Dünya Bankı 2014). Müflislik hələ də 1997-ci il tarixli Müflisləşmə və İflas haqqında Qanun, 2001-ci il tarixli Mülki Məcəllə və 1999-cu il tarixli Mülki-Prosessual Məcəllə ilə tənzimlənir. 2013-cü ilin noyabr ayında ödəmə qabiliyyətini itirmiş borclunun hüquqlarının bərpası üçün maksimum müddətinin tətbiqi məqsədilə Mülki- Prosessual Məcəlləyə dəyişiklik edilmişdir, həmçinin 2015-ci ilin fevral ayında müflisləşmə prosedurlarının tamamlanması üçün vaxt müddətinin azaldılması məqsədilə əlavə düzəliş qəbul olunmuşdur. Yeni düzəlişlər 8-12 ay davam edən tipik müflislik prosesinin müddətini azaltmışdır. 2013-cü il islahatına baxmayaraq, müflislik sistemində bir sıra zəifliklər hələ də qalmaqdadır. AYİB tərəfindən 2009-cu ildə aparılan təhlilə əsasən, Müflisləşmə və İflas haqqında Qanun beynəlxalq standartlara "aşağı uyğunluq" göstərir və kreditorlara yanaşma istisna olmaqla, bir çox sahələrdə çatışmazlığa malikdir. Əsas problemlər yenidən təşkil edilmə prosedurları (qanunda əsas diqqət mərkəzində likvidasiya olduğundan bu prosedurlar faktiki olaraq mövcud deyil), eləcə də əmlak inzibatçısının funksiyaları (çünki qanun onların qeydiyyatını və ya lisenziyalaşdırılmasını tələb etmir) ilə əlaqədardır. Bundan əlavə, əmlak inzibatçılarının peşəkar iş standartları, əxlaq qaydaları və ya intizamı haqqında müddəalar mövcud deyil. Qanun müflislik prosedurları başladıldıqdan sonra borcluya qarşı məhkəmə icraatları üçün avtomatik moratorium nəzərdə tutmur. Bu qanun müstəsna hallarda mübahisənin məhkəmədən kənar həlli variantını təklif etsə də, bu variantdan praktikada istifadə edilib-edilmədiyi qeyri- müəyyəndir. Bundan əlavə, Azərbaycan qanunu müflisliyə borclunun öz borclarını ödəyə bilməməsi kimi tərif verir, bu isə o deməkdir ki, nağd vəsait axını problemləri ilə qarşılaşmış rəqabət qabiliyyətli kommersiya müəssisəsi müflis elan oluna bilər. (Dünya Bankı 2013). Vəsatətin verilməsindən sonra maliyyələşdirmə üçün stimullar olmadığından bu problem daha da kəskinləşmişdir. Nəticədə müflisləşmə işlərinin əksəriyyətinin kommersiya müəssisəsinin endirimlə hissə-hisə satılması ilə nəticələnməsi təəccüb doğurmur. Nəhayət, Azərbaycanda ayrıca onlayn müflisləşmə və ya iflas reyestri mövcud deyil. Ümumi sözlərlə desək, müflisliklə bağlı mövcud hüquqi bazanın praktikada geniş şəkildə istifadə olunub-olunmadığı aydın deyil. Azərbaycan məhkəmələrində müflisliklə bağlı işlərə nadir hallarda baxılır və əksər hallarda, borclu danışıqlar yolu ilə kreditorla razılığı gəlir.
13 Yenidən başlamaq istəyən sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinə ikinci şansın verilməsinə imkan yarada biləcək, dövlət tərəfindən dəstəklənən mexanizm mövcud deyil. 2015-ci ildə İƏİT tərəfindən keçirilmiş şirkət sorğusunun 390 respondentinin üçdə ikisi uğursuzluqdan sonra biznes fəaliyyətinin bərpasını çox və ya müəyyən qədər çətin hesab etmişlər və respondentlərin 42%-i maliyyə resurslarının əldə edilməsini ən əhəmiyyətli çətinlik kimi göstərmişdir (bax: A Əlavəsi, Haşiyə A.3).
Ümumiyyətlə, 2012-ci ilin KBA qiymətləndirməsindən bu yana, Azərbaycan KOS-ların maliyyə resurslarına çıxış imkanının asanlaşdırılması istiqamətində müəyyən irəliləyiş əldə etmişdir. Əsas irəliləyişlərə Startap Layihəsi və Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun yaradılması daxildir. Lakin, onların təsiri hələ qiymətləndirilməyib. Aradan qaldırılmamış əsas çətinliklərdən biri budur ki, sahibkarlar, xüsusən yüksək faiz səbəbi ilə bir qayda olaraq bankları öz sahibkarlıq fəaliyyətlərinin maliyyələşdirilməsi üçün effektiv mexanizm hesab etmirlər.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, müflisləşmə əziyyətli proses olaraq qalır. 2014-cü ildə hökumət daşınan əmlak üçün qeydiyyat sistemi daxil olmaqla, təminatlı əqdlər üçün əhatəli qanunvericilik bazası yaratmaq məqsədilə işçi qrupun yaradılması istiqamətində düzgün addım atmışdır. Torpaq və daşınmaz əmlak kadastrı Azərbaycanda tam funksional olsa da, hələ rəqəmsallaşdırılmayıb. Lakin proses Dünya Bankının Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı layihəsi çərçivəsində davam edir. Bütün ölkəni əhatə edən kadastr məlumatlarının 2015-ci ilin sonuna qədər istifadəyə veriləcəyi gözlənilir. 2012-ci ildə KBA tərəfindən verilən başlıca tövsiyələr kredit məlumat sisteminin potensialının, əhatə dairəsinin və effektivliyinin artırılmasından, özəl kredit məlumat bürosunun təqdim edilməsindən ibarət idi (İƏİT, 2012). Lakin, bu tövsiyələr hələ yerinə yetirilməyib. Özəl kredit reyestrinin təsis edilməsi haqqında qanunun ilk layihəsinin təqdim edilməsinə baxmayaraq, hökumət hələ bu qanunu yekunlaşdırmamışdır. Nəticədə dövlət kredit bürosu ölkədə yeganə kredit məlumatı mənbəyi olaraq qalır. Odur ki, təkcə özəl kredit bürosu üçün deyil, həm də daşınan girov reyestri üçün qanunvericilik bazası üzərində davam etməkdə olan işlərin tamamlanması vacibdir. Kiçik və orta sahibkarlıq üçün xarici maliyyə mənbələri (bank maliyyələşdirməsi, qeyri-bank maliyyələşdirməsi, riskli kapital) Maliyyə resurslarına çıxış imkanı Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı qarşısında əsas maneələrdən biri olaraq qalır. BEEPS V şirkətlərinin yalnız 15%-i 2014-cü ildə kommersiya fəaliyyətlərini maliyyələşdirmək məqsədilə bank kreditindən istifadə etmişdir, bu baxımdan Azərbaycan digər Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrindən geri qalır (bu ölkələr üzrə bank kreditlərindən istifadə edən şirkətlərin orta göstəricisi 31%-dir). 2014-cü ildə Azərbaycanda keçirilən KOS-ların Maliyyə Resurslarına Çıxış Tələbatı haqqında Sorğunun nəticələrinə əsasən, KOS-lar arasında kreditdən istifadə sektordan və ölçüdən asılı olmayaraq aşağı olaraq qalır (Dünya Bankı, 2015). Əksinə, BEEPS V firmalarının 93%-nin dövriyyə kapitalı üçün daxili vəsaitlərə arxalandığı bildirilir, bu isə Şərq Tərəfdaşlığı regionunda ən yüksək əmsaldır. Hökumətin kiçik və orta müəssisələrə əsas maliyyə dəstəyi mexanizmi maliyyə subsidiyalarına əsaslanır, məsələn, Sahibkarlara Dəstək Milli Fondu, İnformasiya Texnologiyalarının İnkişafı Dövlət Fondu, eləcə də Kənd Təsərrüfatı Layihələrinin və Kreditlərin İdarə edilməsi üzrə Dövlət Xidməti, (Azərbaycanda yeni yaradılmış və mövcud layihələr üçün səhmdar kapitalı təmin edən) Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti və İpoteka Fondu vasitəsilə. Məsələn, 2014-cü ildə Milli Fond 5560 müəssisəyə 295 milyon AZN (təqribən 225 milyon AVRO) məbləğində subsidiyalaşdırılmış kredit təmin etmişdir. Gələcəkdə KOS-ların maliyyələşdirilməsi ilə bağlı çatışmazlığa təsirinin müəyyən edilməsi məqsədilə mövcud mexanizmlərin qiymətləndirilməsi vacib olacaq.
Yüklə 320,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|