Nizami GƏNCƏVİ İSKƏNDƏrnamə Şərəfnamə "Lİder nəŞRİyyat"

Bəhmənin qoluna san imiş ilan,

Düşmüş İsfəndiyar tunc çardağından.

Yəni Bəhmənin uzun və qüvvətli qoluna əcəl ilanı sanlmış, İsfəndiyar 

tunc qalasından düşüb həlak olmuşdur. İsfəndiyar - Keyler sülaləsindəııdir. 

Güştasbın oğludur. Firdovsinin "Şahnamə "sində pəhləvan kimi təsvir olunur. 

Bəhmən isə Güştasbın nəvəsidir. Qədim İran şahlanndandır. Əsil adı 

Ərdəşirdir.

152

 

Nəslimə əzəldən ölümdür qismət,

Öldürən bu əmrə verir şəhadət.

Yəni qatilim mənim Keylər nəslindən olduğumu öz sui-qəsdi ilə isbat 

etdi. Bu öldürülmək də mənə babalarımdan miras qalmış bir taledir.

153

 

Könlünü çevirmə Rövşənəyimdən,

Təbii, işıqla Günəş olur şən.

Yəni qızımdan, Rövşənəkdən məhəbbətini əsirgəmə, həyat məhəbbətlə 

gözəlləşir.

154

 

Gecənin gözünə qaranlıq axdı.

Bağdadı Kaxsız və Kərxsiz buraxdı.

Yəni çərxi-fələyin gözü kor, üzü qara oldu ki, İranın Bağdadını saraysız, 

qalası/, və Kərxsiz qoydu. Bağdad Kərxi Bağdad hasarı xaricində sənətkarlara 

məxsus geniş bir yer idi.

155

 

Dünyadan al günəş qanad çəkincə,

Yaqut içdi, şəvə daldı sevincə.

Yaqut - Günəş, günəşli gündüz; şəvə - qaranlıq gecə deməkdir. Yəni 

Günəş batdı, gecə oldu.

156

 

Əbləh atlı səhər gəlib üfüqdən.

Axuru çəməndə yerləşdirirkən...

Əbləh atlı səhər - sübh vaxtı göyün iki rəngli olmasını bildirir; çəmən - 

göy, səma deməkdir. Yəni Günəş dan yerinin alaqaranlığından çıxıb, göyə 

yüksələrkən...

157

 

Göy günbəz altında gəl qurma büsat,

Kəhrəba qələdə yaramaz nişat!.

Göy günbəz - səma, göy; kəhrəba qələ - yer, dünya deməkdir. Yəni bu 

dünyada şadlıq, sevinc məclisi qurma.

158

 

Üzünü kəhrəba kimi saraldar,

Əlbəsən lacivərd bir rəngə çalar.

Yəni dünya ' vəfasızdır, bugünkü al yanağını sabah saraldar; bugünkü toy 

paltarını sabah matəm geyimi ilə əvəz edər.

159

 

Etsin mey özümü unudan kimi,

442

---

iki məğz yaratsın mənə dan kimi.

443

---

Dan - dan yeri deməkdir. Dan, yaxud sübh iki olur; birincisinə yalançı 

sübh, ikincisinə həqiqi sübh deyərlər. Beytin mənası: elə şərab ver ki, məni 

özümdən çıxartsın, iki məğzli etsin - beynimi iki qat işıq eləsin.

160

 

Ey dövlət, hardasan, məni sevindir,

Mehdi qapısında taxtını endir.

Burada Mehdi sözü, çox güman ki, şairin mədh etdiyi Atabəy 

Nüsrətəddinə işarədir.

161

 

- Ey qoca pəhləvan, - söylədi ona, - 

Başın kölgə salmış öz ayağına.

Yəni qocalıqdan belin elə bükülmüş ki, başının kölgəsi ayağına 

düşmüşdür.

162

 

Gözəlcə bir cavab verdi pəhləvan:

"Söylərkən dilimiz dönər çox zaman”.

Yəni dil ağızda sümüksüz ətdir, hər cür mənasız və yalan söz söyləməyə 

qabildir.

163

 

Dörd tağ altında beş növbət nə gərək?

Şeşdərsiz olurmu bu doqquz fələk?

Dörd tağ - dörd ünsür: kainatın əsasında duran su, od, torpaq, külək; beş 

növbət - şahlann sarayı önündə gündə beş dəfə çalman hərbi musiqi; şeşdər 

- nərd oyununun duşeşi; doqquz fələk - göyün xəyal edilən doqquz təbəqəsi. 

Yəni dünyada şahlığın beş növbətini vurma, çünki bu səmanın altında həyat 

nərdi duşeşsiz oynanmır, demək, səndən üstünləri də ola bilər.

164

 

Diləkçin kim köynək geysə tərsinə,

Duayla avanda çevirər yenə.

Müsəlman Şərqində Allahdan ehtiyacım istəmək üçün köynəyi tərsinə 

geymək adət kimi olmuşdu. Yəni ehtiyacını diləmək üçün köynəyini tərsinə 

geyən adam məqsədinə çatdıqdan sonra onu yenə rastına çevirib geyə bilər.

165

 

İran başçıları xidmətdə durdu,

Onun daşlarıyla tərəzi qurdu.

İranın böyük adamları ona tabe oldular. Tərəziyə onun daşlarını qoydular, 

yəni onun böyüklüyünü təsdiq etdilər.

166

 

Diniylə atəşə çöküncə dehqan,

Həm atəş söndü, həm ona inanan.

Dehqan - burada Zərdüştün ruhanisi, muğ mənasindadır, Beytin mənası: 

muğ atəşkədədə atəşpərəstlik dini ilə Zərdüştün ayinlərini icra ederkən həm 

od söndü, həm özü öldü.

167

 

Novruz ilə Səddə bayramlarında...

444

---

Səddə - Novruza əlli gün qalmış iranlıların bayram etdiyi gündür; güya 

od bu gün tapılmışdır. Atəşpərəstlik dininin banisi Zərdüştün iradəsi ilə 

keçirilən bu bayramda od yaxıb şənlik edərlər.

445

---