Müəlliflik hüququ Roland O

Hər   halda  bilmək   çox  mühümdür  ki,   zoraklıq   zamanı  və   təhlükələrə   qarşı   özünü  müdafiə 

yeganə   icazə   verilən   bir  imtiyazdır.   Əksər   qiymaçlar   o   zaman   terrorist   olurlar   ki,   onlara 

həqiqətən belə qadağa qoyulsun. İsrail və Fələstin də belə yerlərdəndir. Orada vəziyyət  o 

qədər   gərgindir   ki,   hamı   bir-   birinə   qarşıdır,   hətta   ora   təsadüfü   gələnlər   əgər   bir   tərəfə 

gəlirlərsə onda o digər tərəfin hədəfinə çevrilərək düşməni hesab edilir. Bu yaşlılar, uşaqlara, 

hətta turistlərə də aid edilir. Orada mülki şəxs anlamı işləmir. Belə insanlar bəlkə heç başa 

düşmək istəmirlər ki, insanlıq üçün kollektiv günahlar və kolektiv cəza qeyri-etik sayılır.

Bu o deməkdir ki, siz qiyamçı vəziyyətinə düşmüş olsanız onda gərək mütləq emosiyalarınıza 

sahib olasız. Çünki apardığınız bu üsyan güclü qəzəb və nifrətə səbəb ola bilər, baxmayaraq 

ki, digərləri də sizə belə etmişdilər. Lakin əgər siz etdiyiniz bu üsyana şüurla yanaşsanız onda 

bu sizə qələbə qazanmağa və düzgün isitqamət almağa köməklik edəcək.

10. LIDERLƏR 

Şəxsi məsuliyyət  bizim liderlərdən asılı olmağımız demək deyil. Biz özümüz-özümüzü idarə 

etmək bacarığına malik olmaqla yanaşı, həm də bütün səslərin düzgün bölüşdürlüməsinə və 

hakimiyyətin sui-istifadə edə bilmə imkanının aşkar edilməsi üçün dövlət sistemini dərindən 

öyrənməyə səy göstərməliyik.

İnsan cəmiyyətində reallıq hər zaman bundan ibarət olub ki, bizim struktur həm tarixən, həm 

də digər səbəblərdən liderlik əsaslı olub. Sosial təşkilatlarda belə quruluş bizim lap erkən 

formamıza təsadüf etməklə müxtəlif sui- istifadə hallarına da geniş rəvac verən bir haldır. 

Sosial   institutların   inkişaf   etməsi   məşğuliyyət   dairəsini  inkişaf   etdirməklə   yanaşı   liderlərin 

ehtiyaclarını da təmin etmiş oldu. İlk əvvəl bu insanlar yaxşı təhciz olunmaqla öz vəzifələrini 

yerinə   yetirirdilər.   Burda   hərbi   quvələrin   ən   yaxşı   əsgərləri   başçılıq   edirdi,   dövlət,   iqtisadi 

institutlar və dinlər onların mürəkkəb sosial planlaşdırması zamanı və ya yaranan problemlərin 

həllində intellektual insanlar cəlb olunaraq buna rəhbərlik edirdi. Ticarətdə ona böyük maraq 

göstərənlər və həyatın müəmmalı yaranma tarxinin yazılmasında dərin təxəyyülə malik olanlar 

çalışırdılar.

Bir sözlə, liderlik bizdə sosial mövqeyinin təsnifatına və ləyaqətin olmasına görə qurulmuşdu. 

İnsanlar   elə   bir   fərdin   dalınca   getmək   istəyirlər   ki,   o   öz   təcrübə   və   biliklərilə   nəyə   qadir 

olduğunu nümayiş etdirə bilsin.   

Belə liderliyin əsas sosial məqsədləri onun üstünlük təşkil edən cəhətlərini irəli çəkməkdən 

ibarət idi. Biz də öz mövqeyini düzgünlük və özünün gücü ilə əldə edən insanların mütləq layiq 

olduğu mükafatı almasına inanırıq. 

Lakin   çox  təəssüf   olsun   ki,   ləyaqət   əsasında   qurulmuş   bu   sistemlər   uzun   sürmədi.   Bu 

getdikcə əndazədən çıxaraq tezliklə nepotizmlə əvəz olundu və o bu gün artıq bizmlədir.

Bunun   səbəblərdən   biri   liderliyin   öz   mahiyyəti   etibari   ilə   korrupsiayaya   qurşanmasıdır. 

Dikaturada liderlər açıq şəkildə ancaq özlərini və yaxınlarını irəli çəkir, lakin bu demokratik 

-25-

---

dövlətlərdə də baş verir. Demokratiya  liderlərin öz şəxsi gündəlik maraqlarına deyil, xalqa 

xidmət etməsi deməkdir. Bir çox liderlər öz nəfislərini saxlaya bilməyib uşaqlarının rifahı üçün 

ona verilmiş səlahiyyəti aşaraq ondan şəxsi məqsədlər üçün istifadə edirlər. 

Liderlər həmçinin öz maraq dairəsində olan əvvəl məşğul olduqları biznes müəssisələrini də 

irəli   çəkməyə   can   atırlar.   Misal   üçün,   ABŞ   da   Corş   Buş   və   Dik   Çeyni   Ağ   Evin   sahibi 

olmamışdan əvvəl neft sənayesi sahibkarı olduqlarına görə enrji sənayesini də aşkar olaraq 

üstün tuturdular. (Bu ekoloji problemlərə niyə az fikir verilməsini və ya bunun rədd edilməsinin 

səbəbini   əksər   seçilmiş   məmurların   neft   sənayesindən   hakimiyyətə   gəlməsində   görürlər). 

Məmurlar həmçinin öz müddətləri ərzində korrpusiyalaşmış, gəlirli işlərə də əl atırlar.

Cəmiyyətin özündə də rəqabətin mövcud olduğu təqdirdə həmin quruluşda rəhbərlik edən 

liderlərə inanmaq tendensiyası olur. Liderlər sosial məsələlərə və həmçinn də cəmiyyətə görə, 

kimin burada geniş təcrübə nümayiş etdirməsinə və bunun digərini razı salıb-salmamasına 

görə qərara gəlmək məsuliyyəti daşıyırlar. Bu aydın şəkildə müharibələri müqayisə edərkən 

görsənir, belə ki, ciddi liderlik hətta ən az hərbi qüvvə və silahlarla belə, effektiv mübarizə 

aparmağa   kömək   edir.   Liderlik   həmçinin   iqtisadi   rəqabətdə   də   özünü   göstərir   və   belə   ki, 

kompaniyalar ciddi liderlərlə daima nəaliyyət qazanırlar.

Liderlərdən  sosial   asılı   olmaq   məsələsində   çoxlu   problemlər   var.   Onlardan   birincisi   elə 

liderliyin zəif olmasını göstərir. Misal üçün əksər ölkələr mütəmadi olaraq eyni səhvi təkrar 

edirlər.   Bunun   yaranma   səbəbi   ola   bilər   ki,   bəlkə   də   ölkədəki   prinsiplər   eyni,   amma 

məmurların fərqli düşüncəyə sahib olmalardır. Yeni gələn məmurlar da onların sələfləri kimi 

eyni   ilə  həmin cələyə   düşürlər.  Bu  hal  “şəxsən   özümüz  etdiyimiz  zaman  öyrənirik”  faktını 

ortaya çıxarır.  

Liderlər ümumiyyətlə eqoizmdən əziyyət çəkirlər. Onlar həmişə gördükləri işin ən yaxşı və ən 

öndə olduğunu zənn edirlər, lakin əslində gördükləri o böyük işlərin nəticəsinə heç zaman 

zəmanət verilmir.  Sizin ən yüksək intellektə malik olmağınız problemləri digərlərindən daha 

yaxşı başa düşərək həll edə bilməyinizdir. Bundan belə çıxır ki, siz problemləri düzgün yolla – 

öz üsulunuzla həll edərək dominantlıq etmək istəyirsiniz. Lakin bu prosesdə siz unudursunuz 

ki, siz də yanıla bilərsiniz. Ondan doqquzunda siz haqlı ola bilərsiniz,  lakin onuncu dəfə ola 

bilər ki, səhv edə bilərsiniz. Belə olduğu təqdirdə də siz həmişə haqlı olduğunuz qənaətində 

olursuz  Burada siz digər insanların da axmaq və  ən son başa düşən olmadığını və həmçinin 

problemləri həll etmək iqtidarında ola bildiyini də unudrusuz.. Əgər bu onların da şəxsən cəlb 

olunduğu bir situasiyadırsa onda qərar qəbul etmələrinə də haqları var.

Belə   təkəbbürə   görə   də   liderlər   demokratiyanın   nökərinə   çevrilirlər   və   həmçinin   dəhşətli, 

sosial səhv yaratmış olduqlarını da çox asanca unudrular 

Liderliklə   əlaqəli   olan   nöqsanlardan   biri   də  onların   əhatəsində   olan   heyyətin   fərdlərə   qəti 

olaraq   yaltaqlanması   zamanı   baş   verir.   Bu   onları   alternativ   baxışlardan   və   ziddiyyətli 

dəlillərdən təcrid   edir. Lakin düzgün qəbul edilmiş qərarlar düzgün siyasətin düsturu hesab 

edilir və bu da bütün informasiyaların təhlilinə imkan yaradır.

Liderlik akademik tapşırıq olmadığı üçün onun nəticələri də böyük təzyiq yaradır. Liderlər bu 

-26-

---