Müəlliflik hüququ Roland O
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
keçir, lakin belə olduğu təqdirdə fikir ayrılığı yarana bilir və çox nadir hallarda seçilmiş liderlər demokratiyanı inkar edərək diktatorluq rolunu icara edərək açıq üsyan qaldırırlar. Digər təsisatlar da gücə malikdir. Onlar dinlər, korparasiyalar və media hesab olunur. Bunlar hamısı güc təmsilçiləridir. Burada yaranan problemin də bir neçə səbəbi var ki, o da təsisatların öz güclərindən sui-istifadə etmələridir. Lakin həqiqətdə biz son rəyimizi saxlayırıq. Biz səsimizi yeni elə bir rəhbərə verə bilərik ki, o nə din təmsilçisi olsun, nə də korparasiya və medianı pulla alsın. Hakimiyyətin cəmiyyətdə balanlaşması həmçinin iki əlavə prinsipdən aslıdır. Onlardan birinicisi - irsi prinsip siyasi hakimiyyətə deyir ki, siyasi vəzifə atadan oğula ötürülməməlidir. Sülalə monarxiyasının uzun müddətli olması qəbul edilməzdir, baxmayaraq ki, bir neçəsi dünyanın siyası diktatorluğunda hələ də qalmaqdadır. Onlardan – Şimali Koreyada hakimiyyət
prinsipdə deyilir ki, varlı fərdlərin uşaqları valideyinlərinin mülklərinin böyük bir hissəsinə varis olmamalıdırlar. Lakin cəmiyyətin belə bir qadağanı nümayiş etdirməyə hələ ki, istəyi yoxdur və bu birinci prinsipi tam şəkildə ləğv olunması deməkdir. Ekonomik güc siyasi gücün alınması zamanı istifadə oluna bilər. Bu tamamilə korrupsiyalaşmış bir gücdür. Siyasi hakimiyyət isə öz nöbəsində burda ekonomik məqsədə çatmaq üçün istifadə olunur. Cəmiyyətə görə bunların yaxşı olması üçün mütləq hər iki prinsipə tam əməl olunmalıdır. Siyasi və iqtisadi güclərin hər ikisi məhdudlaşdırılmalı və onlar gərək tamamilə ayrı olsunlar. 7. HÜQUQ Hakimiyyət qanundan nə nəticə çıxarır, nə də ki, onu başa düşür. Onu anlayan və ondan nəticə çıxaran həyatdır. Məlumdur ki, bizim canlı olmamız bizə müəyyən hüquqlar verir, bu elə ilk əvvəl öz həyatımızı yaşamaq hüququndan başlayır. Bərabərlik və azadlıq təkcə prinsip deyil, bunlar həmçinin hüquqdur. Biz bərabər və diskriminasiya burada istisna olmaqla həmçinin azad olmaq hüququna malikik. Bizim bir çox digər hüquqlarımız da vardır və onlar ABŞ konstitusiyasına görə ilk on təsisatından olan Bill Hüqularında və Birləşmiş Millətlər Birliyi Təşkilatının İnsan Haqları Bəyannaməsində öz əksini tapır. Bu hüquqlar vətəndaş haqları kimi də tanınır, digər sözlə desək şəxsi azadlıqlar kimi, o azadlıq ki, - biz etdiyimiz hər şeyi gərək azad olaraq yerinə-yetirək, biz ona görə azad deyilik ki, bizim üçün bu kim tərəfindənsə edilsin - fikirlərinin hər ikisi başqa-başqa şeylərdir. Azadlıqlar barədə Bill Hüquqlarında sonralar isə konstitusiya təsisatlarında göstərilmişdir. Onlar aşağıdakılardır: - Şura və iclaslardakı söz azadlığı, mətbuatla əlaqəli fikir ayrılığının ola bilməsinə görə olan -17-
azadlıqlar; - Din azadlığı: istənilən dinə qoşulmaq və onu tərk etmək və ya da heç bir dinə inanmamaq. - Əskərlikdə xidmət etmək azadlığı hansı ki, bu da özünün müdafiə etmək hüququnun olması deməkdir. - axtarış və müsadirələr əleyhinə olan azadlıq, bu şəxsi həyatın hüququ deməkdir. - Ədalətsiz cinayət-məhkəmə ittihamları, bura məhkəmə qanunlarının icrası zamanı hüquqların təmin olunmasına görə olan azadlıq və jüri tərəfindən açıq məhkəmənin keçirilməsi, qəddarlığa və qeyri-insani cəazaların tətbiq olunmaması aiddir. - Səs vermək azadlığı. - Əsarətdən azadlıq. Bu hüquqların hamısı Birləşmiş Ştatlarda və bir çox digər ölkələrə qanuna salınmışdır. Orada həmçinin qanunla əlaqəli hər kəsə hüquqi çərçivədə bərabər mübarizə aparılmasına zəmanət də verilir və burada məqsəd budur ki, heç kəs qanundan kənarda ola bilməz (Böyük Azadlıq Xartiyasında son zamanlar İnglis kralının hüquqları məhdudlaşdırılmışdır). Belə hüquqlar sonralar fərdi hüquqlar kimi tanındı. Bunlar qanun kodekslərindən praktiki olaraq gündəlik azadlıqlara çevrilərək daha sonra isə qanunların və insanların imzaladığı kontraktların və hətta sosial norma və konvensiyaların əleyhinə çevrildi. Qeyd etmək vacibdir ki, belə hüquqlara təkcə fərdlər deyil, eyni zamanda institutlar da böyük imkanlara malik olurlar. Bill Hüquqlarında represiyaya qarşı mətbuat azadlığının şərtləri açıqlanır və orada buna təminat verilir. (Həmçinin birisi buna görə israr edə bilər ki, hüququ özündə saxlamaq üçün gərək müvafiq öhdəçiliklər də olsun). Konstitusiyada dövlətin nəyi edə bilmək və nəyi edə bilməmək imkanlarının olması açıqlanır. Dövlət çoxlu hüquqlara və eyni zamanda məhdudiyyətlərə malikdir. Bundan əlavə Birləşmiş Statlar və bu kimi digər dövlətlər çoxtərəfli federal və dövlət hakimiyyətlərinə malikdirlər və orada da həmçinin bunların müvafiq hüquqları göstərilmişdir. Bu hüquqlar firma və koorparasiyalara aid olsa da, onlar təkçə qanunla deyil, həmçinin imzalanmış kontraktlar vasitəsilə də bu hüququ qazanmış olurlar. ABŞ da Ali Məhkəminin gəldiyi qərarın nəticəsinə əsasən də korparasiyalar hüquqi “şəxs” olurlar. Onların da digər insanlar kimi bir çox oxşar fərdi hüquqları olur. Korporasiyalarda belə ixtiyarın olması dünyada indi normal qəbul edilir. Hər iki - fərdi və institutsional hüquqların mövcudluğu olması böyük dolaşıqlıq yaradır. Burdan belə çıxır ki, fəaliyyət sahələrində baş verən fikir ayrılığı getdikcə dərinləşməlidirmi? Demokratiyanın əsas prinsipi fərdlərin yalnız güclərinə görə deyil eləcə də, onların hüquqlarına görə ali hesab olunmasıdır. Müasir dünyada institutlar o qədər çox güc əldə -18-
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|