Molla penah vaqif-09. 04- pdf
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü 1
ULUDXAN X ƏLİLOV filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü BAKI – 2018 Buludxan Xəlilov
2 Buludxan Xəlilov. “Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü”. Bakı, “Adiloğlu” 2018, 92 səh. Kitabda Molla Pənah Vaqiflə bağlı həqiqətlər diqqət mərkəzində saxlanılmaqla araşdırılır. Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin “İki od arasında” romanında və Səməd Vurğunun “Vaqif” dramında Molla Pənah Vaqif obrazı ilə bağlı məqamlara xüsusi yer ayrılır. Molla Vəli Vidadi ilə Molla Pənah Vaqif arasındakı dostluq münasibətinin özünəməxsusluğu xarakterizə olunur. Eyni zamanda Molla Pənah Vaqif yaradıcılığı milli intibah poeziyasının ən bariz nümunəsi kimi səciyyələndirilir. İSBN 978-9952-25-106-7
© Adiloğlu, 2018 Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü
3
və yenə də həqiqət... Molla Pənah Vaqifin yaradıcılığı həmişə təzə və təravətli olacaqdır. Ona görə ki, M.P.Vaqifin şirin, anlaşıqlı, aydın dili vardır. Hər bir azərbay- canlı oxucu M.P.Vaqifin yaradıcılığını oxuyur və asanlıqla başa düşür. Doğrudan da, M.P.Vaqifə qədər Azərbaycan dilində sadə, aydın və anlaşıq- lı bir üslubda yazan şairimiz az olubdur. Bəlkə də, əsas səbəblərdən biri bununla bağlı olduğun- dan, M.P.Vaqifin yaradıcılığı insanların hafizə- sindən, yaddaşından ötürülərək bizim dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. İnsanlar onun yaradı- cılığını qəbul etməsəydi, onda onun şeirləri itib- batar, dövrümüzə gəlib çatmazdı. Ona görə ki, onun əsərləri vaxtında itib-batmış, əlyazmaları talan olmuşdur. Ancaq onun yaradıcılığını sevən insanlar, bütövlükdə xalq M.P.Vaqifin əsərlərini
Buludxan Xəlilov
4 yaddaşlarında yaşatmış, xanəndələr sözlərini məclislərdə ifa etmiş, yazmaq bacarığı olanlar şairin qəzəllərini, qoşmalarını, müxəmməslərini qələmə almışlar. Bu cür real həqiqətlər bəzən Molla Pənah Vaqiflə bağlı uydurmaların da yaranmasına sə- bəb olmuşdur. Nəticədə bəzən ədəbiyyatşünaslar Molla Pənah Vaqifə elmi yanaşmadan daha çox onun barəsində təhrifli fikirlərə istinad etməklə tədqiqat aparmışlar. Odur ki, Molla Pənah Va- qiflə bağlı müxtəlif dillərdə olan materialların toplanaraq çap olunması, kitabxanalarımızda özünə yer alması onun barəsində əsl həqiqəti üzə çıxarar və vaqifşünaslığın inkişafına xidmət edər. Bu mənada Yusif Vəzir Çəmənzəminli “Molla Pənah Vaqif haqqında” adlı məqaləsində yazır: “İndiyə qədər Vaqifin həyatına və dövrünə dair ətraflı olaraq bir əsər meydana çıxmamışdır. Yazılanlarda tarixi materiallarla bərabər bir çox uydurma şeylər var. Bunun başlıca səbəbi ədə- biyyatçılarımızın tarixi materiala elmi olmayaraq yanaşması və tarixçilərimizin fəaliyyət göstərmə- Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü
5 məsidir. Halbuki Vaqifin dövrünə dair türk, rus və fars dillərində olduqca bol material var. Baş- lıca qüsurlardan biri də materialların ayrı-ayrı əllərdə olub, istədikləri kimi şərh edilməsindədir. Əsər basılsa, ya kitabxanada olsa, belə fərdi ya- naşanlar olmaz və ümumin yoxlamasına imkan verilərək həqiqət meydana çıxar”. [1, 320] De- məli, Y.V.Çəmənzəminli vaqifşünaslıqda görülə- cək işlərin istiqamətlərini aydın şəkildə göstərir: yazılanlarda tarixi materiallarla yanaşı, uydurma şeylərin olması və bunun nəticəsində ədəbiyyat- şünasların tarixi materiallara elmi olmayaraq ya- naşması, tarixçilərimizin vaqifşünaslıqla bağlı fəaliyyət göstərməməsi, Vaqifin dövrünə aid türk, rus və fars dillərində olan materiallardan la- zımi səviyyədə istifadə olunmaması, Vaqiflə bağlı əldə olan materialların fərdi adamlarda ol- ması və ondan istədikləri kimi istifadə etmələri və s. Göründüyü kimi, Y.V.Çəmənzəminli vaqif- şünaslıqla bağlı mövcud olan problemlərin müəyyən bir qismini dəqiq şəkildə göstərmişdir.
Buludxan Xəlilov
6 M.P.Vaqif öz dövrünün böyük şairi, mütəfək- kiri və dövlət xadimi olmuşdur. “Hər oxuyan Molla Pənah olmaz” fikri sübut edir ki, Vaqif dövründə oxuyanlar, savad sahibləri çox olmuş- dur. Ancaq onların içərisində heç kəs M.P.Vaqif səviyyəsinə yüksələ bilməmişdir. Atasının adı Mehdi ağa, adı Pənah olan şairin Vaqif təxəllü- sünü götürməsi də təsadüfi deyildir. Belə ki, “Vaqif” sözü “xəbərdar”, “vəqf edən” mənaların- da olmaqla Molla Pənah Vaqifin öz dövrünün mütəfəkkiri olduğunu təsdiq edir. Molla Pənah Vaqif yaradıcılığının özünəməx- sus realist ədəbi-estetik mövqeyi olmuşdur. Bun- dan başqa, onun yaradıcılığı təsdiq edir ki, milli özünüdərk M.P.Vaqif yaradıcılığında daha güc- lüdür. Onun yaradıcılığı azərbaycançılıq ideolo- giyasının təşəkkülündə önəmli rol oynamışdır. Molla Pənah Vaqif saray adamı olmaqla yanaşı, vəzir kimi çalışmaqla yanaşı, həm də el- obaya, xalqa yaxın adam olmuşdur. Xalqın içə- risindən çıxıb dövlət səviyyəsinə yüksəlmək və yaradıcılığında xalqın ruhunu, dövlətdə siyasi Molla Pənah Vaqif: özü və tarixin sözü
7 fəaliyyət qabiliyyətini, bacarığını qoruyub sax- lamaq yenə də M.P.Vaqifə məxsus keyfiyyətdir. Məhz bu baxımdan da “Hər oxuyan Molla Pənah olmaz” zərb-məsəli M.P.Vaqifin kimliyinə veri- lən yüksək qiymətdir. Vaxtilə M.F.Axundzadə “Nəzm və nəsr haq- qında” məqaləsində M.Füzulinin nəzm ustadı, ancaq onunla müqayisədə Qasım bəy Zakirin və Molla Pənah Vaqifin şair hesab olunması tə- sadüfi deyil. Bunu M.F.Axundzadə tərəfindən irəli sürülən təsadüfi fikir kimi hesab etmək ol- maz və ədəbiyyatşünaslıqda belə də hesab olun- mamışdır. M.F.Axundzadə nə dediyini və dediyi- nin elmi-nəzəri əsasını yaxşı bilmişdir. O yazırdı: “Bəhər surət, türk arasında dəxi bu zamana qədər mütəqəddimindən şair olmayıbdır. Füzuli şair deyil və xəyalatında əsla təsir yoxdur; ancaq na- zimi ustaddır. Amma mən əyyami-səyahətimdə səfheyi-Qarabağda Molla Pənah Vaqifin bir para xəyalatını gördüm ki, zikr etdiyim şərt bir növ ilə onda göründü və dəxi Qasım bəy Sarucaluyi – Cavanşirə düçar oldum ki, əlhət türk dilində Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|