Microsoft Word zohrabov hatam doc
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
26
4. Daxili və xarici ticarətin təkmilləşdirilməsi, ölkələrin beynəlxalq əmək bölgüsündə fəal iştirakı nəqliyyat və infrastrukturun yüksək inkişaf səviyyəsinə çatdırılmasından da asılıdır. Təbii olaraq ölkənin bütün nəqliyyat növlərindən istifadəyə eyni dərəcədə əhəmiyyət verməsi, beynəlxalq yükdaşımaların intensivliyini artırmaq üçün dünya vahid nəqliyyat sisiteminə qoşulması ölkənin tranzit ölkə kimi ə həmiyyətini artıracaqdır. Ölkəmizin əlverişli coğrafi mövqeyi, Avropanı Asiya ilə birləşdirən əsas nəqliyyat yollarının buradan keçməsi, bir sira stratejı əhəmiyyətli layihələrdə ölkənin fəal iştirakı son dövrlər nəqliyyatda yükdaşımalarının keyfiyyət və kəmiyyətinə müsbət təsir etmişdir. Bu gün avtomobil nəqliyyatı sahəsində özəl sektorun inkişafı, ölkə gəmiləri ilə yükdaşımaların səmərəli həyata keçirilməsi, ölkə ə razisindən neft və neft məhsullarının boru kəməri vasitəsilə beynəlxalq bazarlara ötürülməsı və dəmir yolu əlaqələrində maneələrin aradan qaldırılması daşınmaların həcminin artmasına da təsir etmişdir. Digər tərəfdən, müəssisələrin xarici ticarətlə daha fəal məşğul olmalarına yardımçı olan bəzi strukturların (lizinq şirkətlərinin, ixracata yardım fondu, ixracatçı birlikləri və s.) yaradılması da ölkənin ümumi ticarət dövriyyəsinin artmasına müsbət təsir edəcəkdir. 5. Daxili və xarici ticarəti tənzimləyən qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırılmasının sürətləndirilməsi. Ölkənin beynəlxalq iqtisadi əlaqələrinin genişləndirilməsi, dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyasının sürətləndirilməsi və beynəlxalq əmək bölgüsündə fəal iştirakı bu sahədə mövcud qanunvericiliyin beynəlxalq standartların tələblərinə uyğunlaşdırılmasını tələb edir. Daxili bazarın qorunması fəaliyyətinin stimullaşdırılmasına yönəldilən tədbillər xarici ticarətin tənzimlənməsi sahəsində görülən işlərdən bilavasitə asılıdır. Ölkəmizin dünya təsərrüfat sisteminə sürətlə qovuşduğu bir dövrdə beynəlxalq ticarət-iqtisadi təşkilatlarda bərabər hüquqlu üzvü kimi istirakını təmin etmək üçün milli qanunvericiliyin Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) Avropa qtisadi Birliyi və digər təşkilatların qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması vacib məsələlərdəndir. Müasir dövrdə ölkəmizin iqtisadi inkişaf strategiyasında xarici iqtisadi fəaliyyəti yenidən qurmaq, təkmilləşdirmək və tənzimləmək üçün milli iqtisadiyyatın ixrac yönümünə
27
uyğun formalaşdırılması və idxalı əvəz edən istehsal sahələrinın yaradılması məsələləri başlıca prioritetlər olaraq müəyyən edilmişdir. Bu istiqamətdə işlərin sürətləndirilməsi məqsədilə bir sıra fərmanlar imzalanmış, Dövlət Proqramları qəbul edilmiş və idarəetmə sahəsində təkmilləşdirmələr aparılmışdır. Göründüyü kimi, ölkələrin beynəlxalq əmək bölgüsündə fəal fəaliyyəti və xarici ticarət əlaqələrinin səmərəliliyinin artırılması yuxarıda qeyd olunan prinsiplərə ə məl etməklə kompleks fəaliyyət proqramlarının hazırlanmasını və tətbiq edilməsini tələb edir. Xarici ticarətin inkişafın dinamikası və meyllərinin kompleks tədqiqatı zamanı ixrac-idxal əməliyyatlarının ölkə-coğrafi strukrunun öyrənilməsi mühüm ə həmiyyət kəsb edir. Xarici ticarətin, xüsusilə də ixracın coğrafi strukturunun öyrənilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Xarici ticarətin, xüsusilə də ixracın coğrafiyasına görə xarici ticarətin münasibətlərindəki prioritetlər barədə fikir yürütmək olar. Müstəqilliyin ilk illərdində ənənəvi ticarət əlaqələrinin coğrafi strukturunda köklü dəyişiklər baş verdi. 1990-2004-cü illərdə MDB ölkələrinin ixracda payı 92.3%-dən 17%-ə,idxalda xüsusi çəkisi isə 71.5%-dən 34.3%-ə düşüb.Uzaq xarici ölkələrin Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrində payı isə müvafiq olaraq 7.7%-dən 83%-ə və 28.5%-dən 65.7%-ə yüksəlib.Göstəricilər uzaq xarici ölkələrin xarici ticarət münasibətlərində xüsusi çəkisinin dayanıqlı templərlə artdığını göstərir ki, buda Azərbaycanın xarici ticarətinin müstəqillik illərində nümayiş etdirdiyi xarakterik meyllərdən biridir. 2010-cu ilin yekunlarına görə, Azərbaycanın dünyanın 150 ölkəsi ilə ticarət ə laqəsi olmuşdur ki, bunlardan 12-si MDB-yə, digərləri isə uzaq xarici ölkələrə aiddir. Yuxarıda deyilənlər göstərir ki, keçid dövründə Azərbaycanını xarici ticarətində dəqiq ifadə olunmuş qanunauyğunluqlar və meyllər meydana gəlmişdir. Bu meyllərin həm statik, həm də dinamik təhlili ölkənin xarici ticarətinin coğrafiyasının inkişafında ümumi qanunauyğunluqları və regional xüsusiyyətləri müəyyən etməyə imkan verir. Ölkənin xarici ticarətində, həm ixracda, həm də idxalda Avropa Birliyi ölkələrinin, xüsusilə də taliya, Böyük Britaniya, Almaniya və Niderlandın xüsusi çəkisi əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Eyni zamanda, ölkənin
28
ə nənəvi ticarət tərəfdaşları Rusiya, Türkiyə və ran da mövqelərini qorumaqdadırlar. Bundan əlavə, son illərdə bir sıra Asiya və Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri ilə ticarət əlaqələri aktivləşmişdir. Belə güman etmək olar ki, yaxın illərdə bu ölkələr və həmçinin ABŞ Azərbaycanın əsas perspektiv ticarət tərəfdaşları olacaqlar. nteqrasiya birlikləri və ticarət blokları ilə münasibətdə isə Avropa Birliyi ölkələri və OPEK-in xüsusi çəkisi əhəmiyyətli dərəcədə artsa da, MDB və ƏT ilə ticarət əlaqələri zəifləmişdir. Keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın xarici iqtisadi strategiyasının əsas prioritet istiqamətlərindən biri onların müasir dünya təsərrüfat proseslərinə aktiv şəkildə qoşulmaları, qlobal geoiqtisadi məkanda baş verən yeni meyllərə adekvat şəkildə reaksiya verməkdən ibarətdir. Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyi baxımından xarici iqtisadi əlaqələrin bu keçid ərəfəsində dövlət tərəfindən nəzarətdə saxlanılması, o cümlədən də tənzimlənməsi məqsədə uyğundur və tədqiqat materialları bir daha göstərirki, respublika rəhbərliyi real gerçəklik prizmasından baxıldıqda müstəqillik dövründə ölkənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin prioritetlərinin və strateji istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində kompleks fəaliyyət göstərmişdir. Tranzit olaraq Azərbaycan Respublikası ərazisindən 5992,4 min ton yük keçirilmişdir. Tranzit yüklər əsasən taliya (1712,0 min ton), sveçrə (1623,1 min ton), Gürcüstan (1261,8 min ton), Tacikistan (435,1 min ton), Türkiyə (250,4 min ton), ran (196,1 min ton), Rusiya (161,0 min ton), Türkmənistan (145,1 min ton) və Qazaxıstan (90,8 min ton) dövlətlərinə göndərilmişdir. Azərbaycan Respublikası ə razisindən daşınan tranzit yükün miqdarı keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 104,5% olmuş və ya 43,1 min ton artmışdır. Azərbaycanın xarici iqtisadi münasibətlərinin və əlaqələrinin məzmunu və ə sas istiqamətlərini ifadə edən bu cəhətlərin hər biri ölkənin gələcək inkişafında fəaliyyət proqramının tərkib hissəsi olmalıdır. Azərbaycanın xarici iqtisadi inteqrasiya əlaqələrinin formalaşmasında daha faydalı və səmərəli iqtisadi münasibətlərin yaradılmasına üstünlük verilməlidir. Əgər göstərilən prinsip əsasında inteqrasiya prosesi həyata keçirilərsə, respublikanın inkişafında böyük nailiyyətlər ə ldə etmək mümkündür. Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|