Microsoft Word zohrabov hatam doc

20 

 

sektor  üçün  kreditlər  Bank  tərəfindən  verilən  borcun  60%-ni,  dövlət  sektoru  üçün 

kreditlər isə - 40%-ni təşkil etməlidir. 

qtisadi  əməkdaşliq  və  inkişaf  Təşkilatı  ( Ə T)   1948-ci  ildən  fəaliyyət 

göstərir (1960-cı ilə qədər – Avropa  qtisadi Əmıkdaçlıq Təşkilatı). 30-a qədər dövlət 

Təşkilatın  üzvüdür.  Əsas  məqsədləri:  üzv-dövlətlərin  ümumi  iqtisadi  və  ticarət 

siyasətinin  reallaşdırılması;  onların,  inkişaf  etməkdə  olan  ölkələrə  yardımetməsi  ilə 

bağlı siyasətin əlaqələndirilməsi.  Ə T aşağıdakı sturuktura malikdir: daimi fəaliyyət 

göstərən  Şura  (rəhbər  orqan);  cra  komitəsi;  Katiblik  (Baş  Katib  rəhbərlik  edir). 

Bundan  əlavə,  Təşkilatın  yüzdən  artıq  ixtisaslaşdırılmış  orqanı  vardır.  Ə T-in 

orqanlarının qərarları tövsiyə xaraqteri daşıyır.  

Avropa  ttifaqı (A ) unikal siyasi-hüquqi keyfiyyətə malik dövlətlər birliyidir. 

lk  əvvəl  sırf  iqtisadi  məqsədlərlə  yaradıldığına  baxmayaraq,  Avropa  ttifaqı  indi 

siyasi-iqtisadi quruma çevrilmişdir. Əsası 1951 və 1957-ci illərdə qəbul olunmuş üç 

müqavilə ilə qoyulmuşdur: Avropa Kömür və Polad Birliyinin yaradılması haqqında 

təsis  müqaviləsi  (1951-ci  il);  Atom  enerjisi  üzrə  Avropa  Birliyinin  yaradılması 

haqqında  təsis  müqaviləsi  (1957-ci  il)  və  Avropa  ttifaqı  Birliyinin  təsis  olunması 

haqqında Roma müqaviləsi (1957-ci il). Bunlardan əlavə, Avropa  ttifaqının təşkili və 

fəaliyyəti  aşağıdakı  hüquqi  sənədlərə  əsaslanır:  1965-ci  il  Brüsel  müqaviləsi  (üç 

Birliyin  vahid  orqanları  yaradılmışdır);  1971-ci  il  Lüksemburq   müqaviləsi  (ən 

mühüm  məsələlər  üzrə  qərarların  yalnız  ümumi  razılıq  əsasında  qəbul  olunması 

barədə razılıq əldə edilmişdir); 1986-cı il Vahid Avropa aktı (1993-cü ilə qədər vahid 

daxili bazar yaradılması və siyasi əməkdaşlığa doğru irəliləmək məqsədi qoymuşdur); 

1990-cı il Şengen sazişi (1993-cü ildən bəzi A  ölkələri tərəfindən vahi viza rejiminə 

keçid nəzərdə tutulmuşdur); Avropa  ttifaqı haqqında 1992-ci il Maastrix müqaviləsi 

(XX  əsrin  sonuna  ümumi  müdafiə  daxil  olmaqla,  siyasi  ittifaqın  və  vlyuta-iqtisadi 

ittifaqın  yaradılması  nəzərdə  tutulmuşdur);  1997-ci  il  Amsterdam  sazişləri  (sosial 

sahədə  əməkdaşlığın  gücləndirilməsi  və  əhalinin  miqrasiyasının  liberallaşdırılması 

haqqında) və vahid valyuta – yevroya keçid haqqında 1998-ci il sazişi.  

---

21 

 

Bu sazişlər, A -nin orqanlarının qəbul etdiyi çoxsaylı normativ aktlarla birgə 

“Avropa  ttifaqı  hüququ”  və  ya  “Avropa  hüququ”  adlanan  xüsusi  hüquqi  sistem 

ə

mələ gətirir. 

A -nin  məqsədi  gömrük,  iqtisadi  və  habelə  siyasi  ittifaq  yaradılması  üçün 

inteqrasiya  proseslərini  ardıcıl  inkişaf  etdirməkdir.  Bu  yolda  A   dövlətləri 

aşağıdakılara  nail  olmuşlar:  qarşılıqlı  ticarətdə  rüsumların  tamamilə  ləğvi;  vahid 

xarici  gömrük  tarifinin  müəyyən  olunması;  adamların,  malların  və  kapitalın 

sərhədlərdən  azad  keçidi;  vahid  ticarət  və  aqrar  siyasətinhəyata  keçirilməsi;  vahid 

patent sistemi; vahid valyuta və s. 

Müasir  beynəlxalq  iqtisadiyyatda  yaranmış  və  inkişaf  edən  çoxsaylı 

inteqrasiya birlikləri öz qarşılarına prinsipcə eyni vəzifələri qoyurlar. Bu vəzifələrdən 

isə inteqrasiyanın məqsədləri irəli gəlir: 

1.

 Masştab iqtisadiyyatının üstünlüklərindən istifadə; 

2.

 Əlverişli xarici siyasət mühitinin yaradılması; 

3.

 Ticarət siyasəti vəzifələrinin həlli; 

4.

  qtisadiyyatın struktur dəyişikliklərinə dəstək; 

5.

 Milli sənayenin gənc sahələrinin dəstəklənməsi; 

6.

 Dünya bazarlarında mövqelərin gücləndirilməsi; 

nteqrasiya  prosesləri  iqtisadi  regionalizmin  inkişafına  gətirib  çıxarır  ki, 

bunun  da  nəticəsində  ayrı-ayrı  ölkələr  qrupu  öz  aralarında  ticarət  üçün,  bir  sıra 

hallarda  isə  istehsal  amillərinin  regionlararası  hərəkəti  üçün  daha  əlverişli  şərait 

yaradırlar. Aydın görünən proteksionist cəhətlərinə baxmayaraq, iqtisadi regionalizm 

beynəlxalq  iqtisadiyyatın  inkişafı  üçün  mənfi  amil  hesab  edilmir.  Lakin  bu  zaman 

nəzərə  alınmalıdır  ki,  inteqrasiya  edən  ölkələr  qrupu  qarşılıqlı  iqtisadi  əlaqələrini 

liberallaşdırarkən  üçüncü  ölkələrlə  qarşılıqlı  əlaqələr  üçün  inteqrasiya  proseslərinin 

başlanmasına  qədər  mövcud  olmuş  şərtlərdən  daha  pis  şərtlər  müəyyən 

etməməlidirlər.  

---

22 

 

I.3.Xarici iqtisadi əməkdaşlıqda prioritetlərin seçilməsinin metodoloji əsasları 

qtisadi  müstəqillik  və  suverenlik  əldə  etdikdən  sonra  Azərbaycanın 

qarşısında  dünya  təsərrüfat  sisteminə  inteqrasiya  olmaq  imkanları  açıldı.  Hazırda 

Azərbaycan  getdikcə  xarici  dünyaya  daha  çox  açılan  bir  öklə  olmaqla  dünya 

ictimayyəti    ilə  aktiv  iqtisadi,  siyasi,  elmi-texniki,  mədəni  və  sais əlaqələr qurur  ki, 

bunların da arasında xarici ticarət mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Tədqiqatlar  göstərir  ki,Azərbaycan  xarici  ticarətinin  fiziki  həcmi,  dəyəri, 

ə

mtəə və coğrafi strukturu son illərdə kəskin dəyişikliyə məruz qalmışdır. Məlumdur 

ki, 1991-ci  ilə qədər xarici ticarət  mərkəzinin inhisarı  altında olmuş  və  Azərbaycan 

ə

sasən  respublikalararası  ticarət  əməliyyatları  həyata  keçirmişdir  ki,elə  bu 

ə

məliyyatlar  da  onun  xarici  ticarət  fəaliyyətini  əks  etdirmişdir.Təhlil  edilən  dövrdə 

respublikalarası dövriyyəsinin 30%-ni təşkil etmiş,dövriyyənini yalnız 5-7%-ni uzaq 

xarici ölkələrin (əsasəndə Q YŞ ölkələrinin) payına düşmüşdü. 

Şə

rh olunan daxili və xarici ticarət əlaqələrinin inkişafının nəzəri-metodoloji 

məsələlərinə  əsaslanaraq  müasir  dövrdə  dünya  təssərrüfat  sistemində  gedən 

prosesləri,  Azərbaycanın  yerli  xüsusiyyətlərini  və  iqtisadi  inkişaf  istiqamətlərini 

nəzərə  alaraq  belə  nəticəyə  gəlmək  olar  ki,  müasir  dövrdə  ölkəmizin  inteqrasiya 

proseslərinin effektivliyini yüksəltmək üçün aşağıdakı prinsiplərə riayət olunmalıdır. 

1.  Ölkənin  mövcud  təbii-iqtisadi  ehliyatlarından  məqsədli  istifadənin  təşkil 

edilməsi :  beynəlxalq  iqtisadi  əlaqələr  sistemində  xarici  ticarətin  səmərəliyinin 

artırılmasının əsas prinsiplərindən biri təbii-iqtisadi ehtiyatlardan məqsədli istifadənin 

təşkil edilməsi olmalıdır. Hər bir ölkə rəqabət üstünlüyü əldə etdiyi sahələrdə mövcud 

imkanları  səfərbər  etməklə  beynəlxalq  bazarlara  sərbəst  çıxışını  təmin  edə  bilər. 

nkişaf yolunda olan ölkələrin əksəriyyətində olduğu kimi, respublikamız da özünün 

zəngin  təbii  ehtiyatlarını  beynəlxalq  bazarlara  çıxarmaqla  digər  istehsal  sahələrinin 

inkişafına da təkan verə bilər. Təbii olaraq həmin ehtiyatların məhdudluğu şəraitində 

ölkəmizin  xammal  ixracatçısından  hazır  məhsulların  satıcısı  rolunda  çıxış  etmələri 

daha  məqsədəuyğundur.  Ölkəmiz  özünün  müstəqilliyini  qazandıqdan  sonra 

investisiyaların  ölkəyə  cəlb  edilməsı  sahəsində  yürütdüyü  «açıq  qapı»  siyasəti 

nəticəsində,  xüsusilə  zəngin  karbohidrogen  ehtiyatlarının  işlənməsi  və  bunların 

---