37
Avropa Birliyi istehlakçıların məlumat və təlim haqlarını yüksəldir, onların
maraqlarının zəmanət altına alınmasına kömək edir və onları özlərinə yardım edəcək
istehlakçı dərnəkləri mövzusunda məlumatlandırır və cəsarətləndirir.
Nəqliyyat – Sərhədlərin açılması və nəqliyyat sektorundakı qiymətlərin
aşağı düşməsi Avropa Birliyi vətəndaşlarına bugünə qədər heç görülməmiş dərəcədə
ölkələrarası hərəkətliliyi təmin etmişdir. Bunun sayəsində fərqli ölkələrdə istehsal
olunan mallar istehlakçıya birbaşa çatdırılır. AB milli bazarları rəqabətə açaraq və
fiziki və texniki sədləri aradan qaldıraraq bu inkişafa yardım etmişdir. Ancaq böyümə
nisbəti davamlı deyil.
Vergiləndirmə – Birbaşa vergiləndirmə hökumətlərin öz vəzifələridir. AB
vergiləndirmə siyasəti əlavə dəyər vergisi və vahid bazara birbaşa təsir göstərən
məxaric vergisi kimi dolaylı vergilərin nisbətlərinə yönəlir. Bundan başqa vergi
qaydalarının AB səviyyəsində sərmayənin sərbəst hərəkətini təmin edəcək və
vergidən yayınmaq üçün yaranacaq fürsətlərə səbəb olacaq sərmayənin hərəkətinin
qarşısını alacaq şəkildə olmasını təmin edir. Eyni zamanda AB siyasəti Avropa
Birliyi vətəndaşlarının Birlik daxilində hər hansı bir yerdə işləmə haqqını
məhdudlaşdıra biləcək vergi qaydalarını hədəf alır.
Korrupsiya – Ölkəyə qanunsuz siqaret gətirilməsi, saxta pul çapı və s.
bunun kimi hallar Avropalı vergi mükəlləfiyyətlilərinin üzərinə düşür. Avropa
Qaçaqmalçılıqla Mübarizə Bürosu AB-nin və vergi mükəlləfiyyətlilərinin maliyyə
mənafeləriylə maraqlanan 350-dən çox məmura sahibdir.
38
II. 2.Azərbaycanın Avropa Birliyi iqtisadi əməkdaşlığının mövcud vəziyyətinin
tə
hlili
Xarici ölkələrlə iqtisadi əməkdaşlıq Azərbaycanın milli iqtisadiyyatının
çoxşahəli inkişafının təmin etmək üçün böyük üstünlüklər verə bilər. Məhz buna görə
Azərbaycanın milli iqtisadiyyatının formalaşması şəraitində xarici ölkələrlə qarşılıqlı
iqtisadi əlaqələr və bu əlaqələrin inkişafı böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan bir
çox həyati əhəmiyyətə malik siyasi və iqtisadi məsələlər baxımından dünyanın yaxın
və uzaq, böyük və kiçik dövlətlərinin, beynəlxalq və regional təşkilatların diqqətini
özünə cəlb edən bir qütbdür.
Azərbaycan respublikası xarici ticarətin inkişafı istiqamətində beynəlxalq
iqtisadi təşkilatlarla əməkdaşlığı 2 əsas istiqamət üzrə aparılır:
Regional təşkilatlar;
BMT-nin təşkilat və proqramları.
Azərbaycanın beynəlxalq inteqrasiya birliklərində iştirakı barədə ümumi
məlumatı Şəkil II.1-də görmək olar.
Şə
kil II.1.
Azərbaycan beynəlxalq inteqrasiya birlikləri sistemində
Azərbaycanın regional iqtisadi strategiyasının əsas prioritet istiqamətlərindən
biri onların müasir dünya təsərrüfat proseslərinə aktiv şəkildə qoşulmaları, qlobal
Azə
rbaycan
Müstə
qil
Dövlə
tlə
r
Birliyi,
1993
Qara Də
niz
qtisadi
Ə
məkdaşlıq
Təş
kilatı,
1993
qtisadi
Ə
məkdaşlıq
Təş
kilatı,
1992
Avropa Birliyi
(ə
mə
kdaş
lıq
və
partnyoqrluq
sə
viyyə
sində
),
1993
GUAM
(Gürcüstan,
Ukrayna,
Azə
rbaycan,
Moldova),
1993
39
geoiqtisadi məkanda baş verən yeni meyllərə adekvat şəkildə reaksiya verməkdən
ibarətdir.
Regional təşkilatlarla əməkdaşlıq Şimal, Şərq və Qərb istiqamətləri üzrə
olmaqla, ölkəmizin prioritet maraqlarını müəyyənləşdirir.
Bütün ölkələrdə inteqrasiyanın inkişafının nəticəsi kimi inteqrasiya birlikləri
çərçivəsində beynəlxalq ticarətin artımı çıxış edir.
90-cı illərin əvvəllərində əsasən siyasi xarakter daşıyan və keçmiş SSR
ölkələri arasında dövlətlərarası münasibətlərin qurulması məqsədini daşıyan Müstəqil
Dövlətlər Birliyi hazırda daha çox üzv ölkələr arasında iqtisadi inteqrasiyanın konkret
çərçivələrinin müəyyənləşdirilməsinə yönəlmişdir. Azərbaycan Respublikası bir sıra
MDB ölkələri ilə azad ticarət rejimini yaratmış, sərbəst sərmayə üçün hüquqi baza
tərtib olunmuşdur.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsindən verilən məlumata
ə
sasən, 2010-cu ilin 9 ayı ərzində Azərbaycan Respublikasının MDB dövlətləri ilə
ümumi ticarət dövriyyəsinin həcmi 2 840,01 mln. ABŞ dolları, o cümlədən idxalın
həcmi 1423,04 mln. ABŞ dolları, ixracın həcmi 1 416,97 mln. ABŞ dolları təşkil
etmiş, xarici ticarət saldosu isə mənfi 6,07 mln. ABŞ dolları olmuşdur.
Diaqram II.1.
2010-cu ilin 9 ayı ərzində MDB dövlətlərinin Azərbaycan Respublikasının
xarici ticarət dövriyyəsindəki payı 14,05 %, o cümlədən idxalda 31,32 %, ixracda isə
9,04 % təşkil etmişdir. 2009-cu ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə, bu dövrdə MDB