Microsoft Word tagizade orxan doc

37 

 

 

 

Sahibkarlıq  qərarlarının  işlənilməsinin  və  qəbul  olunmasının  nəzərdən 

keçirilən prosesi idarəetmənin “qərb modeli” kimi adlandırılan modelinə aid olunur. 

Bundan  başqa  idarəetmənin  “yapon  modeli”  də  mövcuddur  ki,  bu  da  öz 

xarakteristikasılna  görə  “qərb  modeli”ndən  fərqlənir  və  həm  dəsahibkarlıq 

qərarlarının qəbul olunmasının xüsusi sistemlərindən istifadə edir.   

 

 

§ 2.2. Rəqabət mühiti şəraitində ticarət müəssisəsinin idarə edilməsinin 

xüsusiyyətləri. Sahibkarlıq qərarlarının modelləşdirilməsi və 

optimallaşdırılması metodları 

 

Effektiv idarəetmə  deyəndə,  ticarət  firmasının olduğu  hər hansı  bir haldan  (t

0

 

momentindən) digər halına (t

1

 momentinı) keçirilməsi üçün istifadə olunan idarəetmə 

yığmaları  başa  düşülür  ki,  həmin  t

1

  momentində  firma  özünün  aşağıdakı 

xüsusiyyətlərini saxlaya bilir: 

•  özünün potensialını saxlayır; 

•  davamlılıq dərəcəsini artırır, 

•  geniş təkrar istehsal şəraitində işləyir, 

•  yeni bazar oyuqlarıını əldə edir, 

•  gələcəkdə inkişaf üçün müəyyən səbatlıq ehtiyatına malik olur.  

(t

0

 ÷ t

1

) aylıq, rüblük, illik və s. ola bilər. 

Qeyri-effektiv  idarəetmə  deyəndə,  ya  t

0

  ÷  t

1 

dövrü  ərzində

 

status-kvo 

vəziyyətinin  saxlanılması,  ya  da  ki,  müflislik  və  iflas  olmağın  son  xəttinə,  yəni 

böhran  halına  yaxınlaşma  başa  düşülür.  Bu  halda  alternativ  variant  mövcuddur: 

böhran  vəziyyətindən  çıxma  üzrə  tədbirlərin  həyata  keçirilməsi,  yaxud  da  iqtisadi 

dövriyyədən çıxma və müəssisənin hüquqi şəxs kimi ləğv olunması. 

Hər  bir  müəssisə    idarəetmə  prosesində  qısamüddətli  məqsədlərlə, 

qısamüddətli taktiki məsələlərin həlli və strateji  məqsədlərlə, yəni strateji idarəetmə 

və  gələcək  inkişafın  ssenarisinin  həyata  keçirilməsi  ilə  üzləşir.  Burada  üstünlük 

ş

übhəsiz ki, strateji məqsədlərə verilməlidir. 

---

38 

 

 

 

Strateji  idarəetmə 

-  strateji  resurslardan  səmərəli  istifadə  olunması  yolu  ilə 

müəssisənin  uzunmüddətli  perspektivdə  fəaliyyətinin  təmin  olunması  və  qarşıya 

qoyulmuş  məqsədlərə  çatmaq  üçün  ətraf  mühitin  dəyişkənliyinə  cəld  münasibətin 

göstərilməsi deməkdir.  

Strateji idarəetmədə müəssisəyə uğur gətirən təsərrüfatçılıq sonalarını ayırmaq 

vacibdir. 

Strateji    təsərrüfatçılıq  zonaları 

(strateji  mənfəət  zonaları)  –  müəssisənin  elə 

bir fəaliyyət dairəsidir ki, burada mənfəət əldə olunur və yaxud burada müəssisənin 

uzunmüddətli maraqları vardır. 

   Strateji obyektlərə aşağıdakıları aid etmək olar: 

•  müəssisənin strukturunun dəyişilməsi; 

•  digər  müəssisələrin  fəaliyyətində  iştirak  edilməsi  və  yaxud  həmin  müəssisənin 

alınması; 

•   yeni məhsulların və yeni bazarların mənimsənilməsi; 

•  sərmayə (investisiya) qoyuluşu; 

•  Maliyyə siaysəti və kapital. 

Strategiya bir sıra prinsiplərə əsaslanır: 

•  müəssisənin  yeni  məhsulların  buraxılışına  istiqamətlənmiş  məqsədlərinin 

işlənilməsi,  yeni  texnologiyaların  tətbiq  olunması,  bazar  oyuqlarının  əldə 

olunması; 

•  müəssisənin rəqabət qabiliyyətinin artırılması məqsədilə yeni fəaliyyət növlərinin 

işlənilməsi; 

•  konkret müəssisələrin xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması; 

•  müəssisənin və xarici sferanın qarşılıqlı əlaqələrinin təmin olunması; 

•  strateji idarəetmə məsələlərinin hər bir bölmə üçün müəyyən olunması.   

Bu  prinsiplər  strateji  idarəetmənin  təşkil  olunması  zamanı  həyata 

keçirilməlidirlər (şək.2.2.) 

Bazar  şəraitində  müəssisə  elə  işləməlidir  ki,  onun  fəaliyyətinin  nəticəsi  təkcə 

müəyyən  çeşiddə  və  keyfiyyətdə  məhsul  istehsalı  deyil,  həm  də  mənfəətin  əldə 

---

39 

 

 

 

olunmasıdır, yəni gəlirlər xərclərdən, istifadə olunan resurslardan yüksək olmalıdırlar 

və nə qədər çox yüksək olsa, o qədər yaxşıdır.  

darəetmə  prosesi  –  planlaşdırma,  təşkilolunma,  motivləşdirmə,  uçot  və 

nəzarət, marketinq funksiyalarından ibarətdir. Bu beş ilkin idarəetmə funksiyalrı bir-

biriləri  ilə  kommunikasiya  və  qərarların  qəbul  edilməsi  kimi  bağlayıcı  proseslər  ilə 

birləşmişlər. Rəhbərlik (liderlik) müstəqil fəaliyyət kimi nəzərdən keçirilir.  

darəetmə prosesi bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan beş funksiyadan ibarətdir: 

planlaşdırma, təşkilolunma, motivləşdirmə, nəzarət  və marketinq. 

Planlaşdırma  funksiyaları    birincisi,  təşkilatın  məqsədlərinin  nədən  ibarət 

olması, ikincisi, bu məqsədlərə çatmaq üçün təşkilatın üzvləri nə etməlidirlər barədə 

qərarın qəbul edilməsini nəzərdə tutur. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-  idarəetmə təsirləri 

 

Ali rəhbərlik 

nformasiya-

hesablama mərkəzi 

Strateji  

idarəetmə  

qrupu 

Müəssisənin 

struktur 

bölmələri 

Strateji 

idarəetmənin və 

təhlilin 

informasiya 

bazasının təşkili 

Strateji müəssi-

sənin işlənilməsi 

və bölmələrin 

strategiyalarının 

ə

laqələnirilməsi 

Nəzarət və 

yerinə 

yetirilmənin 

qiymətlən-

dirilməsi 

---