Microsoft Word tagizade orxan doc
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sahibkarlıq q
28
FƏS L II. RƏQABƏT MÜH T ŞƏRA T NDƏ T CARƏT MÜƏSSISƏ S N N DARƏ ED LMƏS N N XÜSUS YYƏTLƏR § 2.1. Sahibkarlıq qərarları: mahiyyəti və xüsusiyyətləri. Sahibkarlıq qərarlarının qəbul olunması prosesi
Qərarların qəbul olunması, informasiya ilə mübadilə kimi, hər hansı bir idarəetmə funksiyasının tərkib hissələrindən biridir. Qərarların qəbul olunması idarəetmə prosesinin bütün mərhələlərində yaranır və bu, idarəetmə fəaliyyətinin bütün sahələri və məqamları ilə bağlıdır. Qərarların qəbul olunması prosesi təşkilatda olan real problemləri, əlaqə və münasibətləri çox dəqiqliklə əks etdirir, qərarların daimi ardıcıllığı öz növbəsində, idarəetmə prosesinin fasiləsizliyini xarakterizə edir. Bundan əlavə, ancaq qərarların işlənilməsi və reallaşdırılması prosesi idarəetmənin məzmunlu tərəfini qiymətləndirmyə imkan verir, çünki idarəetmənin tərkibi qəbul edilən qərarların məzmununda açıqlanır. Buna görə də qərarların təbiətini və mahiyyətini başa düşmək çox vacibdir. Qəbul olunan qərarların xarakterinin başa düşülməsi ilk növbədə, təsərrüfat obyektinin idarə edilməsinin təşkilati sistemində qərarların qəbul olunması prosesinin yerinə və roluna olan nöqteyi-nəzərdən asılıdır. Sistemli təhlil mövqeyindən - bu təsərrüfat subyektinin və yaxud təşkilatın fəaliyyəti zamanı yaranan problemlərin həlli prosesidir. Sahibkarlıq qərarı nə deməkdir? Adətən hər hansı bir fəaliyyət prosesi zamanı elə bir vəziyyət yaranır ki, insan və yaxud qrup, bir və ya bir neçə mümkün olan hərəkət variantlarından birini çemək məcburiyyətində qalır. Bu seçimin nəticəsi də sahibkarlıq qərarından ibarət olacaqdır. Beləliklə, sahibkarlıq qərarı – alternativin seçimindən ibarətdir. Bəs sahibkarlıq (təşkilati) qərarlarını fərqləndirən cəhətlər nədən ibarətdir? • Məqsədlər. darəetmə subyekti (istər fərdi şəxs və ya qrup) qərarı özlərinin şəxsi tələbatlarından asılı olaraq deyil, konkret təşkilatın problemlərinin həlli məqsədilə qəbul edir.
29
• Aqibət (nəticə). Fərdin özünün qərarı onun şəxsi həyatına təsir edir və onun yaxın adamlarına da təsir edə bilər. Menecer (xüsusilə yüksək vəzifəli), təkcə özü üçün deyil, təşkilat üçün bütövlükdə və onun ayrı-ayrı işçiləri üçün fəaliyyət istiqamətini seçir və onun qərarından bir çox adamların həyatı asılı olur. Əgər təşkilat böyükdürsə və nüfuzludursa, onun rəhbərlərinin qərarları, bütöv bir regionun sosial-iqtisadi vəziyyətinə ciddi təsit göstərə bilər. Məsələn, şirkətin rentabelliyi olmayan müəssisəsinin bağlanılması, işsizliyin səviyyəsini xeyli qaldıra bilər. • Əməyin bölgüsü. Əgər şəxsi həyatında insan hər hansı bir qərarı qəbul edərkən bir qayda olaraq həmin qərarı da özü yerinə yetirirsə, təşkilatda müəyyən əmək bölgüsü mövcuddur: bir sıra işçilrə (menecerlər) qərarların qəbul olunması və problemlərin həlli ilə məşğuldurlarsa, digərləri (icraçılar) – artıq qəbul olunmuş qərarların reallaşdırılması ilə məşğuldurlar. • Peşəkarlıq. Şəxsi həyatında hər hansı bir insan özünün həyat təcrübəsindən və ağlından, idrakından asılı olaraq müstəqil olaraq qərar qəbul edir. Təşkilatın idarə olunmasında qərarın qəbul olunması – daha mürəkkəb, məsuliyyətli və rəsmiləşdirilmiş bir prosesdir və bu proses müəyyən bir peşəkarlıq hazırlığını tələb edir.Təşklatın əməkdaşlarının heç də hamısı deyil, ancaq müəyyən peşəkarlıq təcrübəsinə və biliyinə malik olanlar müstəqil olaraq qərar qəbul etmək səlahiyyətini qazanırlar. Təşkilatda qərarların qəbul olunmasının bu cür xüsusiyyətləri, sahibkarlıq qərarının aşağıdakı tərifini verməyə imkan verirlər.
darəetmə qərarlarının qəbul olunmasına aid olan tədqiqatların xarakterik cəhətlərindən biri, - onların fənlərarası xarakterdə olması, müxtəlif, bəzən öz predmetinə görə bir-birindən uzaq olan elm sahələrinin birliyindən ibarət olmaıdır. Qərarların qəbul olunması nəzəriyyəsində filosoflar və riyaziyyatçılar, psixoloqlar və
30
sosioloqlar, iqtisadçılar və hüquqşünaslar iştirak edirlər. Bu, tamamilə təbii haldir, çünki sahibkarlıq qərarı – kompleks bir haldır, və onun mahiyyətinin dərk olunması üçün onun aşağıdakı baxışları nəzərdən keçirmək lazımdır: 1) psixoloji baxış – sahibkarlıq qərarı ilk növbədə, məntiqi-dərkolunma aktı kimi nəzərdən keçirilir, yəni idarəetmə subyektinin müəyyən problemin həllinə yönəldilən daxili şüurlu fəaliyyətidir; 2) informasiya baxışı – qərarın qəbul olunması prosesi, ilkin informasiyanın idarəetmə qərarının informasiyasına çevrilməsi prosesi kimi nəzərdən keçirilir, qərarın özü isə idarəetmə subyekti tərəfindən xüsusi olaraq toplanmış, təhlil olunmuş və işlənilmiş informasiya kimi başa düşülür; 3) hüquqi baxış - qəbul olunan sahibkarlıq qərarlarının hüquqi tərəfinə fikir verilir. Qərar, bu zaman ilk növbədə, idarəetmə subyekti tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada qəbul olunmuş və lazımi qaydada rəsmiləşdirilmiş təşkilati-hüquqi akt kimi nəzərdən keçirilir; 4) təşkilati – sahibkarlıq qərarı, idarəetmə subyektinin praktiki fəaliyyətini təşkil edən rəhbərin iradəli hərəkətinin məqamlarından biri kimi müəyyən olunur. Göstərilən baxışlar ayrı-ayrılıqda sahibkarlıq qərarlarının mühüm baxışına diqqəti cəmləşdirməyə imkan verirlər, lakin həmin qərarlar haqqında tam təsəvvür yaratmır və ancaq onların birləşdirilməsi, çox mürəkkəb bir proses olan – qərarların qəbul olunmasının mahiyyətini başa düşməyə imkan verir.
altında, alternativlərin işlənilməsi və optimallaşdırılması metodları ilə birgə ticarət təşkilatının problemlərinin həllinə gətirib çıxaran proseduraların tərkibi və ardıcıllığı başa düşülür. Rəhbər üçün qərarın qəbul olunması – son məqsəd deyildir. Meneceri alternativin seçimi deyil, müəyyən idarəetmə probleminin həll olunması daha çox narahat edir. Bunun üçün çox vaxt təkbaşına qərarların qəbul olunması deyil, qərarların müəyyən ardıcıllığı və şübhəsiz ki, onların həyata keçirilməsi tələb olunur. Bu zaman, qərar qəbul eləyən şəxsi, qərarın işlənilməsinin müxtəlif mərhələrində bu prosesə cəlb olunmuş ekspertlərdən ayırmaq lazımdır. Bir çox
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|