4
(transformasiyası), iqtisadi paradiqmaların inkişafı bütün səviyyədən olan mütə-
xəssislərdən, rəhbərlərdən yüksək səriştəlik və peşəkarlıq, menecment sahəsində
dərin nəzəri biliklərin olmasını tələb edir.
«Kommersiya мenecmenti» anlayışı müasir iqtisadi leksikaya gözlənilmədən
mükəmməl və möhkəm qaydada daxil olmuşdur, mahiyyətcə «idarəetmə» anlayışına
oxşar bir ifadəyə çevrilmişdir. O, bazar şəraitində müəssisələrdə həyata keçirilən
müxtəlif sosial-iqtisadi proseslərə geniş tətbiq olunur. Dünya təcrübəsində olduğu
kimi, ümumi (baş) menecmentlə yanaşı Azərbaycanda kommersiya menecmentinin
xüsusi formaları da geniş yayılmağa başlamışdır ki, bunlar da təşkilatların və
müəssisələrin ayrı-ayrı funksional fəaliyyət sahələrinə yönəldilmişдиr: innovasiyalı
menecment, maliyyə menecmenti, işçi heyətinin menecmenti və s.
Tə
dqiqatın ə
sas mə
qsə
di və
və
zifə
lə
ri.
Tədqiqatın əsas məqsədi respublikada
iqtisadi və sosial idarəetmənin müasir vəziyyətini hərtərəfli tədqiq etmək,
onun yeni şəraitdə formalaşma və fəaliyyət mexanizmini müəyyən etmək,
ə
halinin istehlak tələbini lazımi səviyyədə ödəmək üçün kompleks marketinq
proqramını
işləyib
hazırlamaq,
bazarın
sağlamlaşdırılması
və
səmərələşdirilməsi üçün konkret təkliflər və tövsiyələr irəli sürməkdən
ibarətdir. Bununla əlaqədar olaraq işdə aşağıdakı vəzifələr müəyyən
edilmişdir:
1. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində iqtisadi və sosial idarəetmənin nəzəri-
metodoloji səmərələrinin yeni iqtisadi şəraitin tələblər baxımından
araşdırılması və onun formalaşmasının və inkişafının konseptual
ə
saslarının müəyyən edilməsinə dair təkliflərin hazırlanması.
2.
qtisadi və sosial sferada əhali tələbinin xüsusiyyətlərini və mal
təklifinin həcmini və strukturunu nəzərə almaqla bazarın makroiqtisadi
modelini hazırlamaq.
3.
Bazarın iqtisadi metodlarla tənzimlənməsi və bu proseslərə dövlət
müdaxiləsinin
və
nəzarətinin
istiqamətlərinə
dair
təkliflərin
hazırlanması.
5
Tədqiqatın predmet və obyekti. Tədqiqatın obyekti kimi problemli vəziyyəti
yaradan və öyrənilmə üçün seçilmiş proses və yaxud hal, hadisə, predmeti kimi isə bu
obyektin hüdudlarında olanlar nəzərdə tutulur. Bu baxımdan dissertasiya işinin
predmeti bütövlükdə idarəetmə işinin mahiyyəti, bunun qanunauyğunluqları, forma
və metodlarının öyrənilməsi ilə səciyyələnilir. Tədqiqat işinin obyekti kimi
bütövlükdə idarəetmə mexanizminin təkmilləşdirilməsi məsələsi nəzərdən keçirilir.
Tədqiqatın informasiya bazası və işlənməsi metodları.
Tədqiqatın informasiya
bazasını araşdırılan mövzu üzrə yerli və xarici müəlliflərin elmi işləri, rəsmi və
biblioqrafik mənbələr təşkil edirlər. Tədqiqatın alətlər bazası kimi daha çox nəticə
verə bilən elmi dərketmə, araşdırmalar və təhlil metodlarından istifadə olunmuşdur.
Elmi dərketmə metodları kimi empirik tədqiqatlar metodundan (müqayisəetmə və s.),
həm empirik, həm də nəzəri tədqiqat səviyyəsində istifadə olunan metodlardan (təhlil,
sintez və s.), həmçinin nəzəri tədqiqat metodundan istifadə olunmuşdur.
Tə
dqiqatın elmi yeniliyi.
Tədqiqat işində aparılan araşdırmalar əvvəlki ümumi
yanaşmalardan özünün kompleksliliyi ilə fərqlənir, ticarət sahəsində reklam
biznesinin inkişaf meyllərinin və bu meyllərdən irəli gələn xüsusiyyətlərinin dərindən
araşdırılması əsasında tədqiqat metodları tətbiq edilməklə maraqlı nəticələr əldə
edilmişdir.
Tə
dqiqiatın praktiki ə
hə
miyyə
ti.
Elmi tədqiqatın nəticələri kimi əldə olunan
təkliflər praktiki əhəmiyyətliliyə malikdirlər və təcrübədə istifadə oluna bilər.
6
FƏ
S L I. BAZAR MÜNAS BƏ
TLƏ
R ŞƏ
RA T NDƏ
QT SAD VƏ
SOS AL DARƏ
ETMƏ
METODLARI S STEM
§ 1.1. darə
etmə
nə
zə
riyyə
sinin və
praktikasının xarakterik xüsusiyyə
tlə
ri
darəetmə - sənət kimi qədim olduğu kimi, bir elm kimi müasirdir. darəetmə
üzrə mütəxəssislər belə bir fikrə gəliblər ki, idarəetmə böyük siyasi, iqtisadi,
texnoloji, sosial və etik sistemlərin bir hissəsi olmaqla yanaşı, həm də özünün şəxsi
konsepsiyalarına, prinsiplərinə və metodlarına əsaslanir, yəni ciddi elmi-metodiki
ə
sasa malikdir.
darəetmə nəzəriyyəsi özünün və təkcə ona məxsus olan tədqiqat predmetinə
malikdir, o, idarəetmə prosesinin təşkilinin qanunauyğunluqlarını, insanlar arasındakı
münasibətləri öyrənir, tədqiqat obyektinə xas olan metodoloji üsulları müəyyən edir,
idarəetmə obyektinə fəal təsir metodlarını və sistemlərini işləyib hazırlayır, öyrənilən
proseslərin proqnozlaşdırılması və qabaqcadan görülmə üsullarını müəyyən edir.
Hadisələrin, vəziyyətlərin qeyd olunması və sistemləşdirilməsi, qanunauyğunluqların
açılması, praktiki nəticə və təkliflərin işlənilib hazırlanması üçün onlar arasında
ə
laqələrin müəyyən olunması, – bütün bunlar hər bir elmin, o cümlədən, idarəetmə
elminin əsas vəzifələrindən biridir.
Bəşəriyyətin praktiki fəaliyyəti təkcə ictimai istehsalla izah olunmur, o, həyatın
bütün tərəflərini əhatə edir; cəmiyyətin maddi və mənəvi mədəniyyətini inkişaf
etdirir. Elm bir qayda olaraq, praktikanın ehtiyaclarını qabaqlayır, yeni halları
qabaqcadan görməyə imkan verir; bununla belə öz müstəqilliyinə baxmayaraq,
nəzəriyyə praktikadan asılı olur, orada özünün konsepsiyalarının təsdiqini və yaxud
inkarını axtarır ki, bu da şüurun mücərrədlikdən konkretliyə doğru yüksəlməsinin
böyük bir prosesidir. darəetmə nəzəriyyəsinin inkişaf tarixi özünün kəşfləri və
məğlubiyytələri ilə, yeni orijinal fərziyyələrin yaradılması və onların praktikada
qəbul olunmaması ilə bu fikri təsdiqləyir. Elm dünyanın dərk edilməsinin güclü
vasitələrinə - təhlil (analiz) metoduna (yəni bütöv halların tərkib hissələrə bölünməsi,
inkişafın xüsusiyyətləri və onun pillələri) və sintez metoduna (ümumiləşdirmələr,