Microsoft Word tagizade orxan doc
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeni r əqibl ərin yaranma t əhlük əsi Malgönd ər ənl ə- rin sövd əl əşm ə
46
aktivlər, satışlar, xalis və ümümi mənfəət, əsas və dövriyyə kapitalı, kapital qoyuluşları, xüsusi və borc kapitalı, istehsalat gücləri, elmi-tədqiqat bazası və s.
mərhələsində rəqiblərin bütün istehsal, satış aktivlərinin və strategiyalarının təhlilinin nəticələri verilir və bunlara əks-təsir üsulları barədə nəticələr formalaşdırılır. Firmaların fəaliyyətlərində güclü və zəif tərəfləri: idarəetmə, texniki yenilik, istehsalat, maliyyə, satış, istehlakçılar kimi əsas bölmələr üzrə qiymətləndirilir. Müvəffəqiyyətlə işləmək üçün firma öz rəqibləri barədə konkret anlayışa malik olmalı, rəqabət mübarizəsinin müəyyən qanunauyğunluqlarını, həmçinin, rəqabət mübarizəsində davranış qaydalarını bilməlidir. Baxmayaraq ki, hər bir bazar özünəməxsus xüsusiyyətlərinə malikdir, müxtəlif bazarlarda rəqabətin həyata keçirilməsində bənzər cəhətlər vardır. Bu da onu deməyə ə sas verir ki, rəqabətin mahiyyəti rəqabətin təbiətini, qiymətləndirilməsini və intensivliyini müəyyən etməyə imkan verən vahiq analitik konsepsiya ilə ifadə oluna bılər.
Məşhur ingilis alımı, rəqabət sahəsində nüfuzlu alim M.Porterin tədqiqatlarına ə sasən müəyyən bazarda rəqabətin vəziyyətinin beş rəqabət qüvvələri ilə xarakterizə etmək olar [13]. Rəqabətin beş qüvvəsi sahənin mənfəətliliyini müəyyən edir, çünki onlar qiymətlərə, vəsrəflərə, kapital qoyuluşlarının ölçülərinə təsir edirlər. Yeni rəqiblərin yaranma təhlükəsi sahənin mənfəətliliyinin ümumi potensialını aşağı salır, çünki onlar sahəyə yeni istehsalat gücləri gətirirlər və satış bazarından pay almağa cəhd göstərirlər və bununla da mövqe üzrə mənfəəti aşağı salır. Sahədə gedən şiddətli rəqabət mənfəətlilik səviyyəsini aşağı salır, çünki rəqabət qabiliyyətini saxlamağa görə əlavə xərclər çəkilməli (reklama, satışın təşkilinə, elmi-tədqiqat və təcrübə-konstruktor işlərinə) və ya qiymətlərin aşağı düşməsi hesabına mənfəət istehlakçıya “axıb gedir”. Ə vəzedici malların mövcudluğu qiyməti məhdudlaşdırır: yüksək qiymətlər istehlakçıları əvəzedici ucuz mala müraciət etməyə sövq edə bilər və bu da sahədə istehsal həcmlərinin aşağı düşməsinə gətirib çıxara bilər. 47
Rəqabətin hər bir beş qüvvəsinin əhəmiyyəti sahənin strukturu ilə, yəni onun ə sas iqtisadi və texniki xarakteristikaları ilə müəyyən edilir. Öz strategiyaları ilə firmalar bütün beş qüvvələri bu və ya digər tərəflərə dəyişə bilərlər.
Şə k.2.3. Sahədə rəqabəti müəyyən eləyən beş qüvvə Sahədəki mövqe – firmanın bütövlükdə rəqabətə yanaşması strategiyasından asılıdır. Sahədəki mövqeyi rəqabət üstünlüyü (competitive advantage) müəyyən edir. Rəqabət üstünlüyü iki əsas növə bölünür: 1) daha aşağı məsrəflər; 2) malların fərqləndirilməsi. Rəqabət üstünlüyü firma tərəfindən ayrı-ayrı fəaliyyət növlərini necə təşkil etməsi və həyata keçirməsi hesabına əldə olunur. Rəqabət üstünlüklərini nəqədər çox vaxnda saxlamaq qabiliyyəti üç amildən asılıdır.
onunla müəyyən edilir ki, üstünlüyün mənbəyi nədən ibarətdir. Yeni rəqiblərin yaranma təhlükəsi Malgöndərənlə- rin sövdələşmə imkanları Mövcud rəqiblər arasında rəqabət Satıcıların sövdələşmə imkanları
Ə vəzedici mallar və xidmətlərin yaranma təhlükəsi 48
Aşağı dərəcəli üstünlükləri (ucuz işçi qüvvəsi və ya xammal) rəqiblər də asanlıqla əldə edə bilərlər. Daha yüksək dərəcəli üstünlükləri (patentləşdirilən texnologiya, unikal mallar və ya xidmətlər ilə fərqlənmə, güclü marketinq fəaliyyətinə əsaslanan firmanın nüfuzu və ya müştərilərlə sıx əlaqələrin mövcudluğu) daha uzun müddət ərzində saxlamaq olur. Rəqabət üstünlüklərinin saxlanılmasını müəyyən edən ikinci amil müəyyən firmanın aşkar rəqabətli istehsal mənbələrinin sayından asılıdır. Rəqabət üstünlüyünün saxlanılmasının üçüncü amili – istehsalın və digər fəaliyyət növlərinin daima yeniləşdirilməsindən ibarətdir. Əgər üstünlüyü əldə saxlamaq istəyirsənsə, bir yerdə dayanmaq olmaz. Firma yeni üstünlükləri rəqiblərin mövcud olan şeyləri təqlid etdikləri sürətlə yaratmalıdır. Əsas vəzifə - firmanın göstəricilərini yorulmadan yaxşılaşdırmaq və bununla da mövcud üstünlükləri gücləndirməkdən ibarətdir (məsələn, istehsalat güclərindən səmərəli istifadə etmək və ya müştərilərə çevik xidməti təşkil etmək). Hər hansı bir ölkənin rəqabət üstünlüyünün formalaşmasında rolunu təhlil edən zaman o sahələr daha çox maraq təşkil edirlər ki, orada rəqabət beynəlxalq xarakter daşıyır. Müxtəlif sahələrdə beynəlxalq rəqabətin formaları köklü surətdə fərglənirlər. Rəqabət formasının spektrinin bir ucunda çoxsaylı-milli forması kimi adlandırıla bilən forma dayanır. Hər bir ölkədə və kiçik ölkələr qrupunda rəqabət bir-birindən asılı olmayaraq baş verir. Beləliklə, beynəlxalq sahə ayrıayrı sahılər toplanımdan ibarət olur. Spektrin əks tərəfində - qlobal sahələr dayanır ki, firmanın bir ölkədəki rəqabət mövqeyi onun digər ölkələrdəki mövqelərinə əhəmiyyətli təsir edir. Qlobal rəqabət özünü sərnişin təyyarələri, televizorlar, yarımkeçirici cihazlar, surətçıxarma aparatları, avtomobil və saatlar istehsalı sahələrində daha çox biruzə verir. Qlobal sahələrdə rəqabət üstünlüyünü qazanmaq qabiliyyəti ölkənin firmasına həm ticarət sahəsində, həm də xarici sərmayələrdə böyük mənfəət vəd edir. Qlobal strategiya altında o başa düşülür ki, firma öz məhsullarını bir çox ölkədə satır və bu zaman eyni cür yanaşma prinsiplərini tətbiq edir.
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|