52
reallaşdırılmasında birbaşa iştirakı; icraçıların motivləşdirilməsi; rəhbər işçilərin
qərarların nəticələrinə görə məsuliyyətinin dərəcəsi və xarakteri.
Adları çəkilən amillərin idarəetmə qərarlarının səmərəliliyinə təsiri sxematik
olaraq sxem.2.1.-də göstərilmişdir.
Şə
k.2.2. darəetmə qərarlarının səmərəliliyi
Sxem.2.1. Müxtəlif amillərin idarəetmə qərarlarının səmərəliliyinə təsiri
darəetmə qərarlarının səmərəliliyi
Qərarların
işlənilmə keyfiyyəti
Qərar qəbul edən
şə
xslərin (QQŞ)
səriştəsi və təcrübəsi
Qərarların həyata
keçirilməsinin
səmərəliliyi
Qərar qəbul edən
şə
xslərin (QQŞ)
məsuliyyətinin
dərəcəsi və xarakteri
QQŞ-in
məlumat-
landırılma
dərəcəsi
Qərarların
kollegial-
liq
dərəcəsi
QQŞ-in qərarların
yerinə
yetirilməsində
birbaşa iştirakı
craçı-
ların
motiv-
ləşdiril-
məsi
Nəzarətdə
olan
qərarların
xüsusi çəkisi
53
FƏ
S L III. QT SAD VƏ
SOS AL DARƏ
ETMƏ
B ZNES-
PROSESLƏ
R N N TƏ
HL L VƏ
TƏ
KM LLƏŞ
D R LMƏ
S YOLLARI
(«AZERBA JAN COCA-COLA BOTTLERS» Ltd üzrə
)
§ 3.1. Azə
rbaycan Respublikasında kommersiya müə
ssisə
lə
rində
iqtisadi və
sosial idarə
etmə
biznes-proseslə
rin tə
kmilləş
dirilmə
si
Azərbaycan iqtisadiyyatının bazar iqtisadiyyatı şəraitinə keçməsi müxtəlif işgü-
zar təşkilatları ciddi problemlərlə üzləşdirmişdir. Ayrı-ayrı işgüzar təşkilatların xarici
mühitində baş verən qeyri-müəyyən və sürətli dəyişikliklər onun daxili mühitinin
parametrlərinə, xüsusi olaraq heyətin idarə edilməsinə təsir göstərmişdir. Artıq hər
müəssisədə heyətin idarə edilməsi də müasir bazar iqtisadiyyatının tələblərinə
uzlaşdırılmalıdır. Bunun üçün isə aşağıda göstərilən işlər görülməlidir:
- Ölkə mühitində əməyin motivasiyasında olan böhranın aradan qaldırılması;
- şçilərdə quruculuq və kollektivçilik hisslərinin inkişafı;
- Korporativ ruhun yüksəldilməsi;
- Manipulyasiya və başqa bu cür sərt psixoloji üsullardan işçilərə təsir zamanı
istifadə edilməsi;
- şgüzar təşkilatlarda baş verən dəyişikliklərə qarşı müqavimətlərin
zərərsizləşdirilməsinin mütərəqqi yollarının tapılması;
- şgüzar təşkilatlarda psixoloji münaqişələrin aradan qaldırılmasıüçün hər kəsin
qabiliyyətinin və gördüyü işin ədalətli şəkildə qiymətləndirilməsi.
Müəssisələrdə heyətin idarə edilməsinin xüsusiyyətləri ilə əlaqədar olaraq heyə-
tin idarə edilməsi prosedurları uyğun adaptasiya olmadan olduğu kimi qala bilməz.
Heyətin idarə edilməsi üzrəçoxlu işlərdə baxılmış standart proseduralara aşağı-
dakılar daxildir:
1.
Ə
mək ehtiyatlarının planlaşdırılması: fərqli ehtiyatların qiymətləndiril-
məsi, gələcək tələbatın qiymətləndirilməsi, insani ehtiyatlarda gələcək tələbatın ödə-
nilməsi proqramının işlənib hazırlanması;
54
2.
Heyətin seçilməsi: bütün vəzifələr üzrə potensial namizədlər ehtiyatının
yaradılması;
3.
Seçmə: namizədlərin iş yerinə qiymət verilməsi və daha yaxşı ehtiyat-
ların seçilməsi;
4.
Ə
mək haqqı və güzəştlərin müəyyən edilməsi: əmək haqqı strukturunun
işlənməsi və işçilərin cəlb edilməsi və saxlanılmasıüçün güzəştlər;
5.
Adaptasiya: seçilmiş işçilərin təşkilat və onun bölmələrinə daxil edilmə-
si, işçilərə başa salmaq lazımdır ki, təşkilat ondan nə gözləyir və onun əməyinin hansı
hissəsi daha əhəmiyyətlidir;
6.
Öyrətmə: işin səmərəli yerinə yetirilməsinin işgüzar vərdişlərinin
öyrənilməsi üçün proqramın işlənib hazırlanması;
7.
Ə
mək fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi: əmək fəaliyyətinin metodik qiy-
mətləndirilməsinin işlənib hazırlanması və onun işçiyəçatdırılması;
8.
rəliçəkmə, aşağıdüşmə, köçürülmə, işdən azadetmə, işçilərin kiçik və
böyük məsuliyyətli vəzifələrə yerləşdirilməsi metodlarının hazırlanması başqa
vəzifəyə və ya iş yerlərinə keçirməklə onların peşəkar təcrübəsinin inkişaf
etdirilməsi;
9.
Xidmət üzrə hərəkətin idarə edilməsi, rəhbər kadrların hazırlanması, rəh-
bər kadrların qabiliyyətlərinin inkişafına və effektivliyinin yüksəldilməsinə
yönəldilmiş proqramın hazırlanması.
Kommersiya müəssisələrində heyətin idarə edilməsinin təkmilləşdirməsi və
müasir problemlərin aradan qaldırmasında xarici ölkələrin təcrübəsindən istifadə
olunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Dünya təcrübəsində Yapon menecmenti ən məşhur menecment məktəblərindən
biri kimi qəbul edilir. Uğurun əsas tərkib hissəsi insanlarla işləmək bacarığıdır.
Yapon firmalarında heyətin idarə edilməsinin əsas struktur bölməsi – özündə
kadrların işə götürülməsi və işdən çıxarılması, onların təlim və təhsilinin təşkili, kadr
hazırlığı və ixtisasının yüksəldilməsi kimi funksiyaları cəmləşdirən kadrlar şöbəsi
hesab olunur. Son göstərilən funksiyanın həyata keçirilməsi üçün bir çox hallarda
kadr hazırlığı və təlim-təhsil şöbələri yaradılır.