Microsoft Word shahmarova aliya doc

30 

 

yerlərdə  birja  üzvləri  fəaliyyət  göstərirlər.  Müəyyən  müddətdə  broker  yerlərinin 

icarəyə götürülməsi imkanları da mövcudur. 

Registrasiya 

(qeydiyyat) 

bürosunda 

bütün 

ə

məliyyatlar 

vaxtında 

qeydiyyatdan  keçirilməli  və  informasiya  tablosunda  onlar  haqqında  informasiya 

verilməlidir. Əməliyyat zalının və ya ixtisaslaşmış seksiyaların yaxınlığında birjanın 

işçiləri olur. 

Rabitə və informasiya vasitələri. Hər bir birja satış zalını satış infrastrukturu 

ilə  təmin  etməlidir.  Birja  üzvləri  müştərilərdən  sifarişləri  cəld  şəkildə  əldə  etmək 

imkanına malik olmalı və əməliyyatlarla bağlı cari informasiyaları təqdim etməlidir. 

Bunun üçün isə telefon, telefaks, displey, videomonitor və digər rabitə vasitələrinin 

olması  zəruridir.  Əməliyyat  zalında  informasiya  tablosu  adətən  əməliyyat  zalının 

mərkəzində  yerləşdirilir.  Bu  zaman  alqı-satqı  məliyyatlarının  hər  bir  iştirakçısı 

istənilən  anda  birjalarda  gündəlik  əməliyyatlar  haqqında  zəruri  informasiyalar  əldə 

edir və tabloda qeydiyyat bürosunun informasiyaları, informasiya xidmətinin və satış 

iştirakçılarının məlumatları göstərilir. 

xtisaslaşmış  seksiyalarda  satış  birja  sessiyası  adlandırılan  sərt  şəkildə 

müəyyənləşdirilmiş  vaxtlarda  həyata  keçirilir.  Birja  sessiyası  gündəlik  vaxtlar  üzrə 

məhdudlaşdırılır, 

ə

məliyyatların 

başlanma 

və 

qurtarma 

vaxtı 

dəqiq 

müəyyənləşdirilir.  Birja  sessiyaları  üçün  müəyyənləşdirilmiş  vaxta  əməliyyatların 

təşkil  müddəti  deyilir.  Birja  sessiyası  üçün  müəyyənləşdirilmiş  müddət  mühüm 

ə

həmiyyət  kəsb  edir.  Belə  ki,  digər  birjaların  iş  rejimi  nəzərə  alınmaqla  birjalarda 

hər  bir  əmtəənin  özünəməxsus  cədvəli  müəyyənləşdirilir.  Birjalarda  satış  adətən 

gündə iki dəfə aparılır. Müəyyən müddət ərzində əvvəlcə nəzərdə tutulmuş saatların 

miqdarı  satış  saatları  və  ya  birja  sessiyası  adlanır.  Birja  sessiyası  30-40  dəqiqəlik 

vaxta bölünür və həmin müddət arasında 5-10 dəqiqəlik fasilələr mövcud olur. 

Birja  seksiyalarında  satış  qaydaları.  Birjaların  ixtisaslaşmış  seksiyasında 

satış  əməliyyatları  həyata  keçirilərkən  tələb  və  təklifın  qanuni  fəaliyyəti  müşahidə 

olunur.  Burada cari şəraitə uyğun. olaraq qiymətlər  formalaşır.  Məhsulun alqı-satqı 

prosesində  brokerlər  cari  şəraiti  qiymətləndirirlər.  Birja  satışinin  həyata 

keçirilməsinin iki metodu mövcuddur: 

-  Rəsmi  eları  olunmaqla.  Bu  zaman

  əməliyyatların  aparılması  əməliyyat  zalında 

---

31 

 

səsgücləndiricilər vasitəsi ilə həyata keçirilir; 

    - Zəif şəkildə hiss ediləcək xəbərlərlə vəya qeyri-rəsmi elan olunmaqla. 

 

 

Birja praktikasında rəsmi satış əsas etibarı ilə ikili auksion prinsipinə əsaslanır. 

kili  auksion  prinsipi  aşağıdakı  prosesləri  nəzərdə  tutur.  Bu  zaman  alıcıların 

artmaqda  olan  təklifı  satıcıların  təklifınin  aşağı  düşməsi  ilə  qarşılaşır.  Birjaların 

ə

məliyyat  zalında  satıcıların  və  alıcıların  təklifı.  və  onların  adları  səsləndirilməklə 

qeyd  edilir.  Satış  yekun  nəticədə  qiymətlərin  yaxşılaşdırılmasını,  daha  doğrusu, 

satıcıların  və  alıcıların  təklif  etdiyi  qiymətlərin  balanslaşdırılmasını  nəzərdə  tutur. 

Hər  bir  birjada  satışin  həyata  keçirilməsinə  real  şərait  yaratmaq  üçün  qiymətlərin 

səviyyəsinin  dəyişilməsinin  minimum  həcmi  müəyyənləşdirilir.  Satışin  gedişində 

satıcılar qiymətlərin səviyyəsini daha yüksək şəkildə müəyyənləşdirirlər. Alıcılar isə 

qiymətlərin səviyyəsini daha aşağı təklif edirlər. 

Birja  satışinin  hər  bir  iştirakçısı  müştərilər  və  klirinq  fırması  qarşısında 

məsuliyyət  daşıyır.  Ona  görə  də  birja  qaydalarına  tezliklə  əməl  edilir.  Bütün 

ə

məliyyatlar üzrə birja satışi başa çatdıqdan sonra tərəflər onu qısa müddət ərzində 

(15-20 dəq.) dəqiqləşdirirlər. Yol verilən nöqsanlar və səhvlər aradan qaldırılır. Əgər 

bu  hal  mümkün  deyildirsə,  iş  arbitraj  komitəsinə  verilir.  Müasir  birjanın 

ə

ksəriyyətində  əməliyyatların  registrasiyası  üçün  böyük  gücə  malik  xüsusi 

kompüterlər  sistemindən  istifadə  edilir.  Həmin  kompüterlər  sistemi  yüzdən  çox 

ə

məliyyatı bir dəqiqə ərzində qeydiyyatdan keçirməyə imkan verir. 

Birja  satışinin təşkili öz  spesifık xüsusiyyətləri ilə  fəaliyyət  göstərməklə bir 

növ iqtisadi həyatın, siyasi ehtirasların və ambissiyaların barometri olmuşdur. 

Birja satışinin təşkilində əsas prinsiplər bunlardır: 

-

 

 Birja satışi iştirakçılarının hüquq bərabərliyinin təmin edilməsi;

 

-

 

 Sərbəst (bazar) qiymətinin tətbiqi;

 

-

 

 Birja satışinin aşkarlığı.

 

Birja  qarşıya  qoyduğu  vəzifələrin  yerinə  yetirilməsi  üçün  effektiv  təşkilata 

malik  olmalıdır.  Birjalar  əsasən  təsisçilərin  könüllü  qərarı  ilə  yaranır.  Aşağıdakılar 

birja təsisçiləri ola bilməzlər ; 

-

 

 Ali və yerli dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanları;

 

-

 

 Banklar və kredit təşkilatları (bank lisenziyası olmayan);

 

---