Microsoft Word S. Ferziyeva Azerbaycan Cenub-Sherq verstka sixilmamish doc
Yüklə 15,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
42 Onun haqqında qısa anket məlumatlar bundan ibarətdir: Məm- mədova Vəsmə Nəsir qızı 1932-ci ildə Masallı rayonunun Mahmu- davar kəndində anadan olmuşdur.75 yaşlı həvəskar folklorçu, rayonda keçirilən ənənəvi tədbirlərdə çıxış edərək rayon ictimaiy- yətinin rəğbətini qazanmışdır. Vəsmə nənə qızıyla bərabər oxumağa xüsusi hazırlaşaraq, dəfini götürüb bizim qarşımızda əyləşdi. Qavalını nümayiş etdirərək onlar böyük həvəslə bildikləri mahnıları ifa etməyə başladılar. Onların təqdim etdikləri mahnılar daha şux və oynaq xarakter daşı- yırdı. «Ay balam» və «Yar-yar» mahnıları olduqca maraqlı idi. Ağbirçək nənənin oxuduğu muxtəlif «Halay» rəqs mahnılarının poetik məzmunu sevgi, vətənpərvərlik və s. mövzuları əhatə edirdi. Daha sonra onun ifasında «A kinə məşi» mahnısının başqa versi- yasını dinlədik. Vəsmə nənənin oxuduğu «Halay» rəqs mahnıları içində «Gəlin aparan evin abadan olsun, evinə aparan toyun müba- rək olsun», «Ay lolo», «A qırmızı nimtənə», «Oturun qızlar, otu- run hey» daha çox diqqəti cəlb etdi. Məmmədova Vəsmə Nəsir qızı- nın oxuduğu «Halay» rəqs mahnıları ilə yanaşı onun ifasında söy- lənilən ağılara da rast gəlmək olar. Bir azdan bizə qoşulan Miənkü kəndinin digər sakini Ərəstə Nüsrət qızı Məmmədova «Yar-yar, yar hey» mahnısını oxudu. Bundan sonra yenidən Vəsmə nənə bir neçə mahnı ifa etdi. Bu mahnıların içində beşik mahnıları da var idi. Burada da «Əlolə» mərasimi və «Halay» rəqs mahnıları haqqında söhbətlər baş verdi. Yerli «Halay» folklor qrupu ilə görüşməyimiz artıq bu mahnı- ların professional bir səviyyədə işlənməsi, kollektiv tərəfindən teat- rallaşmış şəkildə təqdim olunması bizim tədqiqat istiqamətimizin yanlış olmadığını göstərdi. Mahmudavar kəndində yaranan və geniş miqyasda tanınan «Halay» qızlar ansamblının rəhbərləri olan Üm- bülbanu Haşımova və onun qızı Natavan Haşımova ilə görüşümüz- dən sonra Vəsmə nənə ilə tanışlığımız rayon ərazisində müxtəlif insanların «Halay» rəqs mahnılarına olan marağını və həvəsini bir daha təsdiq etdi. Bu o deməkdir ki, mahnıların enpirik səviyyədən 43 professional səviyyəyə qalxmasının inkişaf mərhələsinin şahidi oluruq. Miənkü kəndində lazım olan materialları topladıqdan sonra Lənkəran rayonunun Separadi kəndinə səfər təşkil olundu. Burada məşhur «Bacılar» folklor ansamblı ilə görüşdük. Hal-hazırda onlar “Nənələr” qrupu adı ilə fəaliyyət göstərir. Bu folklor ansamblının əsasını təşkil edən bacılardan Əzizova Xanımgül, Quliyeva Xanım- zadə, Əhədova Qızbəs Allahverən qızlarını göstərmək olar. Bu qrup üzvlərinin hamısı Lənkəran rayonunun Separadi kəndində ana- dan olmuşlar. Həmin məclisdə iştirak edən yerli informatorlardan Əmir Əy- yubzadə isə Azərbaycan bəstəkarlarının musiqi tədqiqatlarında və işləmələrində talış mahnıları və «Halay»larından geniş istifadə olun- duğu haqda məlumat verdi. R.Behbudovun «Z a nge yarım» mah- nısını oxuması barədə və mahnının sözlərinin yerli şair Heydər Əşrəfov tərəfindən yazıldığını bildirdi. O həm də digər mahnılarla yanaşı, talış dilində bir çox uşaq mahnılarının olması haqda da mə- lumat verir. «Bacılar» qrupundan biri isə «Lay-lay» mahnısını zümzümə etdi. Bacılar qrupunda görüşdüyümüz Əzizova Xanımgül və onun gəlini də məclisə gəldi. Qədimdə toy mərasiminin keçirilməsi barədə diskusiya baş verdi. Bu zaman bacılardan biri dəfi əlinə götürərərək mahnı oxuma- ğa başladı, digəri repertuarı müəyyən etdi. «Bacılar» qrupundan iki nəfər əlində qaval eyni ritm üzərində beş nəfərdən ibarət olan xor şəklində oxuyan qrupu ritmik müşayiəti ilə bir xətt üzrə saxlamağa çalışırdılar. Lakin birinci qavalçının eyni ritmik şəkildə nümayiş etdirdiyi mahnını oxuyan zaman, digər qavalçının isə müxtəlif rit- mik şəkillərinin təbii olaraq dəyişməsi də baş verirdi. Bu isə polirit- mik bir şəklin üzə çıxması ilə bağlıdır. İki qavalçının deyişməsi ki- mi görünən bu səhnədə bir nəfər mahnıbaşıdır, yəni halaybaşı mah- nının ilk misra və ya beytini söyləyir, digərləri isə həmin misranı unison, xor şəklində təkrarlayırlar. İlk misraları söyləyən şəxs birinci musiqi cümləsinin sonunu uzatmağa başlayır, xor qrupu isə 44 həmin uzadılan səs üzərində eyni melodiyanı təkrarlayaraq, periodu başa vurur. Bu isə səs altı polifonik səslənmələrin meydana çıxma- sına səbəb olur. Halaybaşılar arasında tez-tez yer dəyişmələr baş verir. Bu bir növ «liedertafel» prinsipini meydana gətirir. Bizə ədə- biyyatdan məlum olduğu kimi bu növ musiqilər daima harmonik və polifonik səslənmə xüsusiyyətlərinin meydana gəlməsinə səbəb olur, bu cür səslənən nəğmələr hər bir xalqın folklorunda özunə- məxsus formada əks olunur. Təsadüfi deyil ki, bir çox bəstəkarlar öz operalarında «Liedertafel» 3 (Lied-mahnı, tafel-masa) xarakterli mahnıları istifadə etmişdirlər. Bu baxımdan «Əlolə» mərasimi bir talış mahnı mərasimi kimi də böyük əhəmiyyətə malikdir. Halaybaşı yerli ifa ənənələrinin tələbinə görə musiqinin ritmini və musiqi xarakterini dəyişə bilər. O bir növ kollektivin konsertmeysteri vəzifəsini daşıyır. Mahnıları dinləyən zaman bu repertuarı aşağıda kimi izləyə bilərik: Talışdilində halaybaşlığı Azərbaycan dilinə tərcüməsi 1. A sefi məstən vəyü, Almanı alma gəlin Bıstən eməğand, vəyü, Al yerə salma gəlin Çəmə kədə sıxan bəbe, Bizim evdə söz olar Bə dıl dəməğand, vəyü. Ürəyinə salma gəlin 2. Bılbıli hande, nıznəme çande Bülbül oxudu, sanki yuxudur Ha bılbıl bahand, aşığım bətı. A bülbül oxu, aşiqəm sənə. 3. Ay şəvi şambəye kinə Ay gecənin çırağı qız Nənə ğonəğə kinə, Nənənin qonağı qız Roi-rəvüşi ğıbon Ağlına qurban olum Vılə çanqəye kinə. Bir dəstə gül tağı qız 4. Osmonon ranqine Göylər tutqun rənglidir 5. Voyi-voyi qınedə Xəfif-xəfif yel əsir Sərqılə voyi qınedə Bar gətirən yel əsir 6. Tı tolış, mı tolış Sən talış, mən talış Çikı pəvəndiş Kimin yarısan 3 Liedertafel – Xorla masa arxası mahnı söyləmələri Yüklə 15,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|