Microsoft Word qarachayev teyyub doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
39
prosesində və borc münasibətlərinin formalaşmasında geniş istifadə olunmuşdur. Veksel bazarı Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə də inkişaf etmiş, lakin Sovet hakimiyyəti dövründə məhdudlaşdırılmışdır. Sovet Azərbaycanında bütün MDB məkanında olduğu kimi dövriyyəda olan əsas qiymətli kağız uduşlu dövlət istiqrazları olmuşdur. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafını 3 mərhələyə bölmək olar: 1) I mərhələ, yaranma (1992 – 1995-ci illər); 2) II mərhələ, formalaşma (1995 – 2000-ci illər); 3) III mərhələ, inkişaf (2000-ci ildən indiki dövrə kimi). lkin mərhələdə əsasən qiymətli kağızlar bazarının fəaliyyətinin normativ hüquqi bazası formalaşdırılmış və dövlət tərəfindən bu bazarın normal fəaliyyət göstərməsi üçün bir sıra tədbirlər görülmüşdür. XX əsrin 90-cı illərindən başlayaraq Azərbaycanda qiymətli kağızlarla fəaliyyət sahəsinə diqqət xeyli artmışdır. Bu dövrədək köhnə qanunvericilik aktları günün tələbinə cavab vermirdi və bir çox iqtisadi islahatları tələb olunan səviyyədə aparmaq mümkün deyildi. Bu səbəbdən qanunvericiliyi təkmilləşdirmək tələb olunurdu. Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının yaranmasının hüquqi bünövrəsini 1992-ci ildə qəbul edilmiş «Qiymətli kağızlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu təşkil edir. Lakin qiymətli kağızlar bazarının real inkişafı 1996-cı ildən başlandı. 1991-ci ildə təşkil olunan BAKI Qiymətli Kağızlar Birjası Azərbaycan Respublikasının yeni yaranan qiymətli kağızlar bazarında ilk birja oldu. Bir neçə il sonra 21 iyun 1993-cü ildə qapalı tipli səhmdar cəmiyyəti olan Bakı Banklararası Valyuta Birjası Azərbaycan Respublikasının beş ən iri bankı tərəfindən təsis edilmişdir. Bu banklar – Azərbaycan Respublikası Milli Bankı, Sənaye – nvestisiya Səhmdar Kommersiya Bankı, Aqrar-Sənaye Səhmdar Kommersiya Bankı, Azərbaycan Respublikası Beynəlxalq Bankı və Səhmdar-Kommersiya Banklarıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, 2000-ci ilə kimi, yəni BFB yaranana kimi
40
qiymətli kağızlarla əqdlər məhz Bakı Banklararası Valyuta Birjasının Fond Şöbəsində həyata keçirilirdi. 12 iyun 1994-cü ildə Azərbaycan Respublikası ərazisində səhmdar cəmiyyətlərinin yaradılmasını və fəaliyyətini tənzimlənmək, onların fəaliyyətinə hüquqi təminat verilməsini təmin etmək məqsədilə «Səhmdar cəmiyyəti haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Bu qanuna görə səhmdar cəmiyyəti qapalı, yaxud açıq tipli səhmdar cəmiyyəti formasında yaradıla bilər. Səhmləri yalnız təsisçilər arasında bölüşdürülən və təsisçilərin əksəriyyətinin razılığı ilə özgəninkiləşdirilə bilən cəmiyyət isə açıq tipli səhmdar cəmiyyəti hesab edilir. Qanunda səhmdarların vəzifə və hüquqları, cəmiyyətin fondları və əmlakı, idarəetmə orqanları haqqında maddələr daxil edilmişdir. II mərhələ (1995-2000-ci illər) Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafının əsas mərhələsi hesab olunmalıdır. Belə ki, bu mərhələdə özəlləşdirmə prosesi başlamış, Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Qısamüddətli stiqrazları emissiya etməsilə qiymətli kağızlar bazarı real olaraq fəaliyyət göstərməyə başlamış, qiymətli kağızlar bazarının qanunvericilik bazası təkmilləşdirilmiş, «Qiymətli kağızlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu dövrün tələblərinə uyğun yeni redaksiyada qəbul edilmiş, qiymətli kağızlar bazarında dövlət tənzimlənməsi orqanı olan Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi (QKDK) yaradılmış və nəhayət müasir tələblərə cavab verən fond birjası fəaliyyətə başlamışdır. Məlum olduğu kimi postsovet ölkələrində inzibati amirlik sistemi mövcud olduğundan burada qiymətli kağızlar bazarı çox məhdud çərçivədə fəaliyyət göstərirdi. Müstəqillik qazandıqdan bu ölkələrdə qiymətli kağızlar bazarının formalaşmasının katalizatoru rolunda dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi prosesi çıxış etmişdir. 29 sentyabr 1995-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən «Azərbaycan Respublikasında 1995-1998 illərdə dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin Dövlət Proqrammı» təsdiq edildi. Proqram Azərbaycan Respublikası qanunlarına müvafiq olaraq hazırlanmış və özəlləşdirmənin başlıca
41
məqsəd və vəzifələrini, istiqamətlərini, müddətini və mərhələlərini, özəlləşdirilən müəssisə və obyektlərin təsnifatını, onların səhmdar cəmiyyətlərə çevrilməsini, özəlləşdirmə payının həcmi, verilməsi və ondan istifadə qaydalarını müəyyən edirdi. 6 fevral 1996-cı ildə «Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul olundu. Bu Qanun təşkilati-hüquqi, mülkiyyət formasından və tabeliyindən asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasında yaradılan hüquqi şəxslərin, xarici hüquqi şəxslərin filiallarının və nümayəndəliklərinin dövlət qeydiyyatının hüquqi və təşkilati əsaslarını müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Ölkəmizdə qiymətli kağızlar bazarının mühüm hissəsini təşkil edən Qısamüddətli Dövlət stiqraz Vərəqləri (QD V) bazarı 1996-cı ilin sentyabırından fəaliyyətə başlayıb 1997-98-ci illərdə QD V-in yerləşdirilməsi üzrə 13 hərrac keçirilib. Rəsmi məlumatlara görə, 1997-ci ildə dövlət qiymətli kağızlar bazarının liberallaşması tamamilə başa çatmış, hökümət QD V-in dövriyyəsi haqqında əsasnaməyə dəyişiklik etmişdir. Həmin dəyişikliyə görə QD V bazarında qeyri-rezident təşkilatların iştirakına icazə verilib. Eyni zamanda qiymətli kağızlar bazarının qanunvericilik bazası kimi çıxış edə biləcək "Qiymətli kağızlar haqqında" və "Səhmdar cəmiyyətləri haqqında" qanunlar qəbul olumuşdur. Qiymətli kağızlar bazarının formalaşdırılması sahəsində daha bir mühüm addım 14 iyul 1998-ci il tarixdə qəbul edilmiş «Qiymətli kağızlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununun qəbul edilməsi hesab oluna bilər. Bu Qanun Azərbaycan Respublikasında qiymətli kağızların buraxılışı və tədavülü qaydalarını müəyyən edir, qiymətli kağızlar bazarı iştirakçılarının fəaliyyətini tənzimləyir. Bu sahədə qəbul edilmiş daha bir normativ sənəd 24 sentyabr 1996-cı ildə «Açıq tipli səhmdar cəmiyyətinə çevrilən dövlət müəssisələrinin səhmlərinin əmək kollektivinə güzəştli satışı haqqında» Əsasnamə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təsdiq edildi. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|