Microsoft Word qarachayev teyyub doc
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
29
əsasən iri maliyyə sənaye qrupları, pensiya fondları, xüsusi fondlar və iri investisiya şirkətləri çıxış edir. Əgər qiymətli kağızlar bazarı modelinə bu prizmadan yanaşılsa Azərbaycanda formalaşan bazarın «Avropa» modelinə yaxınlığını görərik. Belə ki, qiymətli kağızlar bazarının əsas iştirakçıları əsasən kredit və məhdud bank fəaliyyəti ilə məşğul olan təşkilatlardır. Qiymətli kağızlar bazarının effektiv fəaliyyət göstərməsi və öz funksiyalarını yerinə yetirməsi üçün qiymətli kağızlar bazarının infrastrukturunun yaradılması, fond bazarında bu və ya digər fəaliyyət sahəsində iştirak edən ixtisaslaşmış təşkilatların olması zəruridir. Qiymətli kağızlar bazarının iştirakçıları dövlət, səhmdar cəmiyyətləri, qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçıları, müxtəlif investisiya təsisatları, kommersiya bankları, fond mərkəzləri, digər təsərrüfat subyektləri, həmçinin adi vətəndaşlardır. Məhz bazarın iştirakçıları arasında iqtisadi münasibətlərin yaradılmasında bazarın infrastrukturu önəmli rol oynayır. Qiymətli kağızların ifrastrukturu dedikdə bu bazarda fəaliyyət göstərən peşəkar iştirakçılar, investorlar, ticarət aparmaq üçün nəzərdə tutlan elektron sistemlər, ödəniş sistemləri və s. başa düşülür. Qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçıları bazar infrastrukturunun əsasını təşkil edir. Peşəkar iştirakçılar investorların bazara çıxışını təmin etməklə yanaşı ticarətin təşkilini, ödənişlərin keçirilməsini, mülkiyyət hüquqların ötürülməsinin qeydiyyatını həyata keçirir. Qiymətli kağızlar bazarının əsas peşəkar iştirakçıları aşağıdakılardır: 1. Broker fəaliyyəti Broker qiymətli kağızlar bazarının peşəkar iştirakçısı olub, onun əsas vəzifəsi qiymətli kağızlarla alqı-satqı əməliyyatlarını həyata keçirmək istəyən müştərilər üçün qarşı tərəflərin təmin olunmasında agent kimi fəaliyyət göstərməkdən ibarətdir. Broker fəaliyyəti yalnız hüquqi şəxslər tərəfindən həyata keçirilə bilər. Beləliklə broker fəaliyyəti dedikdə tapşırıq və ya komisyon müqaviləsi əsasında müştərilərin marağına uyğun və onların hesabına qiymətli kağızlar bazarında alqı-satqı əməliyyatlarının həyata keçirilməsi başa düşülür.
30
Müştəri qiymətli kağızları satmaq və ya almaq sifarişini barədə brokerə tapşırıq verir. Broker müştərinin sifarişini ticarət sisteminə daxil edərək və onun üçün qarşı tərəfi taparaq həmin tapşırığı (sifarişi) icra edir. Broker öz hesabına bazarda əməliyyat aparmır. Broker əməliyyatları yalnız müştərinin tapşırığı əsasında müştərinin hesabına həyata keçirir. 2. Diler fəaliyyəti Öz adıından və ya öz hesabından qiymətli kağızlarla ticarət edən şəxs diler adlanır. Diler fəaliyyəti yalnız hüquqi şəxslər tərəfindən həyata keçirilə bilər. Onlar alış və satış qiymətləri arasındakı fərqə müvafiq olaraq gəlir götürmək ümüdi ilə qiymətli kağızları alır və satırlar. Dilerlər har hansı bir başqa şəxslərin adından fəaliyyət göstərmirlər. Onlar komisyon gəlirdən deyil, öz hesablarına alqı-satqı əməliyyatlarından gəlir əldə edirlər. 3. nvestisiya fondlarının idarə olunması nvestisiyaların idarə olunması başqa şəxslər adından investisya fondlarının idarə olunmasıdır. nvestorlar fondun müdriyyətini öz adlarından qiymətli kağızlar bazarında investisiya edilmək üçün maliyyə vəsaiti (pul) ilə təmin edir. Beləliklə investisiya müdriyyətinə qiymətli kağızlar bazarında investisiya yatırmaq və investisiya gözləyən pulu idarə etmək səlahiyyəti verilir və onlara sifarişçilərin hesabına investisiyadan ödənilir. Azərbaycanda investisiya fondlarının iki növü mövcuddur: açıq və qapalı investisiya fondları. Açıq fondlar açıq tipli səhmdar cəmiyyəti formasında yaradılır və çoxsaylı investorlara malikdir. Qapalı fondlar isə «investisiya klubu» formasında yaradılır və yalnız məhdud sayda investorlar onun fəaliyyətində iştirak edə bilər. • Açıq investisiya fondları buraxdığı səhmləri fondun səhmdarlarından geri satın almaq öhdəliyinə (səhmdar investorlar öz investisiyalarını ləvğ etmək istədikləri halda) malikdir. • Qapalı investisiya fondlarıburaxdığı səhmləri fondun səhmdarlarından geri satın almaq öhdəliyinə malik deyillər.
31
• Hər bir investisiya fondu fondun təsisçilərinin ümumi yığıncağında qəbul edilən və özünün nizamnaməsində göstərilən investisiya bəyannaməsini hazırlamalı və təsdiq edməlidir.
Açıq investisiya fondları Qapalı investisiya fondları Xalis aktivlərinin dəyərinin 15 % -ə qədərini bir emitentin qiymətli kağızlarına investisiya qoya bilər Xalis aktivlərinin dəyərinin 25 %-ə qədərini bir emitentin qiymətli kağızlarına investisiya qoya bilər Xalis aktivlərinin 25 %-ə qədəri dövlət, yaxud bələdiyyə orqanları tərəfindən buraxılan qiymətli kağızlara investisiya edə bilər Xalis aktivlərinin 35 %-ə qədəri dövlət, yaxud bələdiyyə orqanları tərəfindən buraxılan qiymətli kağızlara investisiya edə bilər Bir emitentin qiymətli kağızlarının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada qeydiyyata alınmış ümumi məbləğinin 15 %-ə qədərini ala bilər. Bir emitentin qiymətli kağızlarının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada qeydiyyata alınmış ümumi məbləğinin 25 %-ə qədərini ala bilər. Qapalı investisiya fondu kimi yenidən təşkil oluna bilməz Açıq investisiya fondu kimi yenidən təşkil oluna bilməz Mənbə: A.Abbasov. “Qiymətli kağızlar və onlarla əməliyyatlar”.Dərslik.Bakı 2007
nvestisiya fondu aşağıdakı əmlaklara sahib ola bilər: Pul vəsaiti, qiymətli kağızlar, investisiya fondunun əmlakının dəyərinin 20 faizindən artıq olmamaq şərtilə, investisiya fondunun fəaliyyəti üçün zəruri olan digər daşınan və daşınmaz əmlaka Fondun müdriyyəti fondun adından investisiya fondunun aktivlərini idarə edir. nvestisiya fondunun müdiriyyəti istənilən təşkilati-hüquqi formada hüquqi və ya fiziki şəxs (müdir) kimi fəaliyyət göstərə bilər və investisiya fondundan ayrıdır və eyni bir vaxtda müqavilə əsasında bir neçə investisiya fondunun aktivlərini idarə edə bilər. nvestisiya fondu depozitar yaratmalıdır və bütün qiymətli Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|