4
Ona görə də bu bazarın formalaşdırılması nəinki ölkədə mövcud olan və
iqtisadiyyatın inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərən həmin problemlərin
həllinə təsir göstərər, həm də iqtisadi subyektlərin iqtisadi fəaliyyətə daha çox
maraq göstərmələrinə və səmərəli işgüzar fəallığa cəlb olunmalarına imkan verər.
Müasir dövrdə qiymətli kağızlar bazarının iqtisadiyyat üçün bu qədər əhmiyyətli
olmasına və dövlətin bu barədə irimiqyaslı islahatlar aparmasına baxmayaraq,
ölkəmizdə bu sahədə aparılan tədqiqatlar hələ yetəri qədər deyildir. Bütün bunlar
dissertasiya işinin mövzusunun aktuallığını şərtləndirir.
Tədqiqatın obyekti və predmeti. Tədqiqatın obyektini Azərbaycanda
formalaşmış qiymətli kağızlar bazarı və onun tərkib elementləri təşkil edir.
Tədqiqatın predmeti kimi isə Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişaf
xüsusiyyətləri və istiqmətlərinin öyrənilməsi çıxış edir.
Tə dqiqatın mə qsə d və və zifə lə ri. Dissertasiya işinin əsas məqsədi
Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının formalaşması xüsusiyyətlərinin, inkişaf
meyillərinin və perspektivlərinin tədqiq edilməsi və qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə
uyğun olaraq bu bazarın təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinin müəyyən edilməsindən
ibarətdir. Qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələr
müəyyənləşdirilmişdir:
− Qiymətli kağızlar bazarının mahiyyəti, nəzəri əsasları, funksiyaları,
təsnifatı və strukturunun öyrənilməsi;
− Qiymətli kağızlar bazarının formalaşması sahəsində dünyada mövcud olan
modellərin müqayisəli təhlili;
− Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının yaranması və təşkili
xüsusiyyətlərinin tədqiq edilməsi;
− Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafının müasir mərhələsinin
təhlil edilməsi;
− Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının dövlət tənzimlənməsi
xüsusiyyətlərinin tədqiq edilməsi;
− Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafı sahəsində mövcud
problemlər və həyata keçirilən islahatların təhlili;
5
− Azərbaycanda qiymətli qiymətli kağızlar bazarının təkmilləşdirilməsi
istiqamətləri və inkişaf perspektivlərinin araşdırılması.
Tə dqiqatın elmi yeniliyi. Dissertasiya işində Azərbaycanda qiymətli kağızlar
bazarının formalaşması və inkişafı kompleks tədqiq olunmuşdur və
təkmilləşdirilməsi istiqamətində bir sıra təkliflər və tövsiyələr irəli sürülmüşdür.
Tədqiqatın informasiya bazası. Qiymətli kağızlar bazarı mövzusunda yerli
və
xarici
tədqiqatçıların
monoqrafiya,
məqalələrindən,
Azərbaycan
Respublikasının Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi, Bakı Fond Birjasının
illik hesabat və analitik materiallarından geniş istifadə edilmişdir.
Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti. Hesab edirəm ki, tədqiqat işinin
nəticələrinin Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının qabaqcıl beynəlxalq
təcrübəyə uyğun təkmilləşdirilməsi istiqamətində siyasətin həyata keçirilməsi və
dövlət tənzimlənməsi metodlarının tətbiqi zamanı nəzərə alınması bu sahənin
inkişafına töhfə verə bilər.
Tədqiqatın strukturu. Dissertasiya işi giriş, 3 fəsil, 8 paraqraf, nəticə və
təkliflər, istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısı və xülasədən ibarətdir.
Birinci fəsildə qiymətli kağızlar bazarının formalaşmasının nəzəri-metodoloji
əsasları öyrənilmiş, qiymətli kağızlar bazarının mahiyyəti və funksiyaları, strukturu
və təsnifatı, dünyada bu sahədə mövcud modellər tədqiq edilmişdir.
kinci fəsildə Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının yaranması və təşkili,
müasir inkişaf meyilləri və dövlət tənzimlənməsi xüsusiyyətləri tədqiq edilmişdir.
Üçüncü fəsildə Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafı sahəsində
mövcud problemlər və həyata keçirilən islahatlar, qiymətli qiymətli kağızlar
bazarının təkmilləşdirilməsi istiqamətləri və perspektivləri araşdırılmışdır.
6
I FƏS L
Q YMƏ TL KAĞ IZLAR BAZARININ FORMALAŞ MASININ
NƏ ZƏ R -METODOLOJ Ə SASLARI
1.1.
Qiymə tli kağ ızlar bazarının mahiyyə ti, funksiyaları
Qiymətli kağızlar bazarı qiymətli kağızların emissiyası, buraxılması,
tədavülü, ödənilməsi, sahibliyi, saxlanılması, onlarla əqdlərin bağlanması, digər
əməliyyatların aparılması üzrə subyektlər arasında olan hüquqi və iqtisadi
münasibətlərin məcmusudur. Qiymətli kağızlar bazarı qiymətli kağızların lazımi
anda pula çevrilməsini, yəni likvid duruma gəlməsində vasitəçilik rolunu üzərinə
götürür. Qiymətli kağızlar bazarı iştirakçılar arasında qiymətli kağızların
buraxılması və tədavülünü əks etdirən iqtisadi münasibətlərin məcmusudur.
Qiymətli kağızlar bazarının fəaliyyətdə olan əsas obyekti qiymətli
kağızlardır. Qiymətli kağızlar bazarı dünyanın əksər ölkələrində bazar
iqtisadiyyatının mühüm sektorlarından biridir. Bu bazar müxtəlif iqtisadi sahələr
arasında əlaqələndirici rol oynamaqla, maliyyə vəsaitlərinin tarazlı şəkildə
yayılmasına şərait yaradır ki, bu da öz növbəsində həmin sahələrin bərabər surətdə
inkişaf etməsi ilə müşaiyət olunur. Digər tərəfdən, fəaliyyət göstərən hər bir
müəsissə öz inkişafı və genişlənməsi üçün əlavə investisiyalara ehtiyac duya bilər.
Dünya təcrübəsində həmin ehtiyacların təmin edilməsinin ən səmərəli yolu
müəsissə tərəfindən əlavə səhmlər və ya istiqrazların buraxılmasıdır. Bununla
yanaşı, qiymətli kağızlar dövriyyədə olan sərbəst pul kütləsinin sterilizasiya
edilməsi və inflyasiyanın qarşısının alınmasında da əvəzolunmaz rol oynayır.
Qiymətli kağızlar bazarı, digər bazarlar kimi bitkin texnoloji silsilələrin
mürəkkəb təşkilati-iqtisadi sistemi kimi çıxış edir. Burada, bir tərəfdən, qiymətli
kağızlar buraxan emitentlər (hüquqi və fiziki şəxslər), digər tərəfdən isə qiymətli
kağızları alan investorlar (hüquqi və fiziki şəxslər), həmçinin qiymətli kağızların
tədavülünə və müxtəlif fond əməliyyatlarının keçirilməsinə yardım edən vasitəçilər
mövcuddur.
Dostları ilə paylaş: |