15
qaynadılmış yumurta dilimləri düzülür. Balığın ətrafına qızardılmış kartof düzülür
və bunların hamısı birlikdə orta qatılıqlı xama sousu ilə aşqarlanır və üzərinə
sürtgəcdən keçirilmiş pendir səpilir. Daha sonra üzərinə yağ çilənir və qızardıcı
ş
kafda bişirilir. Süfrəyə verilərkən üzərinə xırdalanmış göyərti səpilir.[33]
Qiymələnmiş balıqdan xörəklər.
Qiymələnmiş balıq kütlədən kotlet, bitoçka, lülə balıq kəbabı , rulet,
teftellər, şnitsellər, frikadellər hazırlanır.
Kotlet və bitoçkalar.
Kotletlər oval formalı olub, sonluğu itiləşdirilmiş halda
olurlar. Bitoçkalar isə yumru formada olurlar və onları ağ urvada urvalayırlar.
Məmulatları bilavasitə süfrəyə verməzdən əvvəl qızardırlar. Yarımfabrikatları
tavaya və yaxud qalın divarlı protvinlərdə 150-160
0
C qızdırılmış yağa qoyurlar.
Ə
vvəlcə bir tərəfi qızardılır, daha sonra o biri tərəfi qızardılır və qızartma qızardıcı
ş
kaflarda 5-7 dəqiqə ərzində tamamlanır. Süfrəyə qaynadılmış yaxud qızardılmış
kartofla, makaronla, kartof püresi ilə , yaşıl noxudla verilir. Sous qismində tomat
və yaxud tomatlı-soğanlı xama sousu təqdim olunur.[12]
Teftelkalar.
Qiymə kütləsindən porsiyaya uyğun olaraq 3-5 kürəcik
formalaşdırılır, unda urvalanır, qızardılır, protvinə qoyulur, tomat sousu ilə
aşqarlanır və 10-15 dəqiqə ərzində pörtlədilir.
Balıqdan soyuq və
isti qə
lyanaltılar.
Az duzlu balıq məhsullarından hazırlanan çərəzlər.
Semqada, lasosda,
ketada duzun miqdarı 4-10% olduğu üçün onları islatmırlar. Bu balıqların
qidalılıq dəyəri çox yüksəkdir: onlarda çoxlu miqdarda zülallar ( 17-20%), yağ
(təxminən 20% -ə qədər ) var. Az duzlu qızıl balığından qəlyanaltının
hazırlanması fileyə ayrılmadan , doğranmadan və formalaşdırmadan ibarətdir. Bu
cür qəlyanaltı delikates hesab edilir və ona görə də onları adətən süfrəyə qarnirsiz
təqdim edirlər.[27]
16
Hislə
nmiş
balıqdan soyuq qə
lyanaltılar
. Soyuq qəlyanaltıların hazırlanması
üçün isti və soyuq halda hisə verilmiş balıqlardan istifadə olunur. Isti halda hisə
verilmiş balığı ( sevrüqa, nərə, çay xanı balığı, treska, amul və s. ) dərisiz,
sümüksüz və qığırdaqsız vəziyyətdə porsiyalara ayrılır. Qarnir kimi təzə xiyar,
pomidor, yaşıl salat yaxud mürəkkəb qarnirlərlə- bişirilmiş tərəvəzlərlə, yaşıl
noxudla və kartofla verilir ( nərəkimilər fəsiləsinə aid olan balıqları ). Isti halda
hisə verilmiş balıq qəlyanaltısının yanında mayonez yaxud xren sousu verilir.
Qaynadılmış balıqdan soyuq qəlyanaltı.
Qaynadılmış balıq çoxlu miqdarda
zülala malikdir ki, bunların da böyük hissəsi tam dəyərli zülallardır. Qaynadılmış
nərə balığında zülalların miqdarı hazır məhsulun 14%-i qədər, digər balıqlarda
isə 20-25%-i qədərdir ( itkilər və tullantılar nəzərə alınmaqla). Qaynadılmış
nərəkimilərdə yağın miqdarı balığın ümumi kütləsinin 20%nə qədərini tutur.
Qaynadılmış halda əsasən nərəkimilər fəsiləsinə aid olan balıqlardan sudakı, ağ
balığı verirlər.
Soyuq xörəklər üçün nərə balığını bütöv bölmələri qaynadılır, daha sonra
soyudulur, təmizlənir və doğranılır. Sudak və digər balıqları skelet sümükləri ilə
dərili halda fileyə ayırırlar, doğrayırlar və porsiyalaşdırılmış tikələr şəklində
qaynadırlar. Qaynadılmış balığı süfrəyə qaynadılmış kartof, kök, yaşıl noxud,
təzə xiyar və cəfəri göyərtisi ilə verirlər. Qarnir üçün qaynadılmış tərəvəzləri
mayonez sousu ilə verirlər. Əlavə qarnir kimi krablar, krevetlər, xərçəng boyunları
da ola bilər.
Bişirilmiş balıq ( kokil ).
Xırda pörtlədilmiş sudak və ya digər xırda sümüklü
balıqların tikələrinin üzərinə yağda pörtlədilmiş şampinyonlar, krablar və xərçəng
boğazları əlavə olunub, buxar sousu ilə aşqarlanır. Bu kütləni piramida şəklində
boşqablara qoyurlar. Üzərinə orta qatılıqda süd sousu tökülür, üzərinə sürtgəcdən
keçirilmiş pendir səpilir, yağla aşqarlanır və bişirilməyə qoyulur.
17
1.2. Balıq tullantılarından istifadə imkanları.
Balıq məhsullarının çoxsaylı assortimentinin istehsalı zamanı bir çox
hallarda balıq bölünmə əməliyatına məruz qoyulur ki, bu zaman da balıq
tullantıları meydana çıxır. Meydana çıxan bu tullantıları bir qayda olaraq balıq unu,
texniki və veterinar yağın alınmasına istiqamətləndirirlər.
Balıq unu
kənd təsərrüfatı heyvanlarının, quşlarının və xəzli heyvanların
qida rasionuna əlavə edilən ən geniş yayılmış yem məhsuludur. Balıq ununun
yüksək bioloji dəyərliliyi onun istehsalının artmasına səbəb olur. Balıq ununun
yem dəyərliliyi cari xammalın kimyəvi tərkibindən asılıdır. Sənaye istehsalı olan
balıq ununda 50%-dən az olmayaraq zülal, 12%-dən çox olmamaqla su və 10%
yağ olur. Həzm olunan proteinin miqdarına görə o heyvan və bitki mənşəli qidalar
arasında heyvani zülalın mənbəyi kimi əsas yer tutur. Balıq unu “ B” qrup
vitaminləri ilə xüsusilə zəngindir. Un yemlərinin tərkibinə B
12
, B
1
, B
2
, A və D
vitaminləri, xeyli miqdarda yod, dəmir, manqan, kobalt, fosfor turşulu kalsium (
kalsium-fosfat duzu) daxildir. Balıq yem ununun heyvan və quş yeminə əlavə
kimi tətbiqi, məhsuladarlığını əhəmiyyətli dərəcədə artırır. [25]
Balığın qaraciyərində D
3
vitamini bioloji aktiv formada olur. Lakin piylərdə
D
3
vitaminindən başqa provitamində olur. Bu ultrabənövşəyi şüalandırmadan sonra
piylərin bioloji aktivliyinin yüksəlməsi ilə sübut olunur. Belə ki, şüalanmanın
təsirindən xolesterol D
3
vitamininə çevrilir
Xammalların qəbulu
Sortlaşdırma
Xırdalama
Bişirmə