Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè
136
bütün insanlar dirilərsə, yer üzündə necə sıxlıq əmələ
gələcək. Amma məad yalnız ruhani olarsa, belə bir çətinlik
meydana gəlməyəcək. Ona görə ki, ruhlar aləmində belə
sıxıntı yaşanmaz.
Cavab
Bu iradı irəli sürən kəs bir məsələdən sanki xəbərsizdir.
Quranda açıq-aşkar deyildyi kimi cahanın sonunda hər
şey bir-birinə dəyəcək, Günəş sönəcək, Ay qaranlığa qərq
olacaq, dağlar, toz zərrələri kimi havaya səpələnəcək.
Sonra bu dağılmış dünyanın yerinə yeni bir dünya
qurulacaq. Yeni insanların həyatı yeni dünyada baş
tutacaq. Bu qayda ilə də yer üzünün sıxlığı məsələsi
ümumiyyətlə araya gəlməyəcək. Çünki o zaman yer indiki
halında olmayacaq ki, biz də onun sıxlığından narahat
olaq. Gələn bəhslərdə bu barədə geniş məlumat veriləcək.
Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò
137
BÖYÜK HESAB GÜNÜNÜN
ŞAHİDLƏRİ
Hesab günü heç bir istisna olmadan hamının iştirak
edəcəyi bir məhkəmədir. Lakin dediyimiz kimi bu
məhkəməni lazımınca bəyan etmək qüdrətində deyilik.
Xüsusilə, başqa bir aləmin həyatı barədə, yaşadığımız
həyatla tamamilə fərqlənən yeni bir həyat haqqında söz
demək çətindir.
Kitabın əvvəllərində deyildiyi kimi bu hal eynilə ana
bətnində olan iki körpənin bu dünya barəsində olan
təsəvvürləri kimidir. Onlar bir birinə bu dünyanı necə
təsvir etmək gücündədirlərsə, bizim də o dünya barəsində
olan təsəvvürlərimiz həmin həddədir.
Ölümdən sonrakı aləmin bu dünya ilə nisbətdə
böyüklüyü bu dünyanın ana bətni ilə nisbətdə olan
böyüklüyü kimidir. Belə olan halda bu dünyanın
kəlmələri ilə o aləmi kamil surətdə təsvir edə bilməmək
təəccüblü deyil. Sadəcə ümumi surətdə bunu deyə bilirik
ki, o aləmdə bütün insanlar mühakimə olunacaq, lakin bu
mühakimənin necə baş tutacağını dəqiq bilmirik.
Qiyamət meydanında hər bir kəsin öz əməl dəftəri ilə,
şahidləri ilə birlikdə hazır olması, məsələn, mələk
cinsindən olan hakimlərin qarşısına çıxmaları, mühakimə
olunmaları, müttəhimlərin özünü müdafiə etmələri,
hökmün çıxarılması və sonunda mütləq hakim olan Allah
tərəfindən bu mühakimınin imzalanması, hükmləri
oxunan insanların cənnət və cəhənnəm mələklərinə
tapşırılaraq son mənzilə yola salınması kimi təsəvvürlər
Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè
138
yersizdir. Çünki bizim gördüyümüz və eşitdiyimiz
mühakimə formaları bu dünyaya məxsus olan, axirət
aləmi ilə çox az cəhətdən bənzərliyi olan məhkəmələrdir.
Əməl tərəzisindən söz düşəndə belə başa
düşülməməlidir ki, guya əməlləri tərəzinin bir gözünə
qoyub digər gözünə çəki daşlarını yığmaqla onun həqiqi
çəkisi ölçülür və çəkisi məlum olandan sonra hesablama
maşınları ilə hesablanılıb təhvil verilir. Qeyd etdiyimiz
kimi, söhbət bu dünya ilə tamamilə fərqlənən bir aləm
barəsindədirsə, burada mənaları kəlmələrlə tam ifadə
etmək mümkün deyil. Bu, bir həqiqətdir. Əlbəttə, bu
həqiqəti bəhanə gətirib o aləmin məsələləri barədə yersiz
təfsirlər etmək, qeyri müəyyənlikdən sui istifadə edib
yersiz mənalar ifadı etmək olmaz. O aləm barədə bütün
deyilənlər dəlillərə əsaslanmalıdır. Elə bizim bu
dünyamızda qədim zamanlarda işlənən bir kəlmə müasir
dövrdə tamam başqa bir məna ifadə edir. Məsələn,
qədimdə “çıraq” kəlməsini neft, ya yağla yanan, nəticədə
zəif işıq saçan bir əşyaya deyirdilərsə, müasr zamanda
məlum olduğu kimi bu kəlmə tamam başqa bir əşyaya
deyilir. Əgər bu dünya zaman baxımından bir kəlmənin
mənalarını dəyişirsə, bu dünya ilə o dünya arasında olan
kəlmə və məna bağlılığı daha fərqli olacaq. Bu
müqəddimədən sonra qiyamət günü ilə əlaqədar olan
kəlmələrin mənalarına diqqət edək:
a) Məadın şahidləri
Quran ayələrində bu böyük məhkəmə üçün müxtəlif
şahidlərin olacağı qeyd olunur:
Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò
139
1. Allahın şahidliyi: Hər hansı halda və işdə olsan,
Onun tərəfindən Qurandan hər hansı bir hissəni oxusan
və (boynunda ilahi vəzifə olan siz bəndələr) hər nə iş
görsəniz, ona məşğul olduğunuz zaman Biz orada hazır
və sizə şahidik. Və nə yerdə və nə göydə zərrə ağırlığı
qədər də bir şey sənin Rəbbin(in zat, qüdrət və elminin
əhatəsin)dən gizli deyildir. Və ondan (zərrədən) nə kiçik
və nə böyük bir şey yoxdur ki, aşkar kitabda (əşyaların
həqiqətlərinin əks olunduğu və Allah dərgahına yaxın
olanların gözləri önündə aşkar olan bir lövhədə) qeyd
edilməmiş olsun.
1
2. Peyğəmbərlərin şahidliyi: Buna görə də hər
ümmətdən (onların iman, küfr, itaətkarlıq və
itaətsizliklərinə
şahidlik etmək üçün) bir şahid
(peyğəmbərlərini) gətirəcəyimiz və səni də bunlara (bu
ümmətə, yaxud o şahidlərə) şahid gətirəcəyimiz zaman
(sənin və camaatın halı) necə olacaq?!
2
3. Dil, əl və ayağın şahidliyi: O gün ki, dilləri, əlləri və
ayaqları onların ziyanına, (dünyada) etdiklərinə şəhadət
verəcəklər.
3
4. Dərinin şahidliyi: Onlar öz (bədənlərinin günahda
birbaşa iştirak etmiş) dərilərinə deyərlər: «Nə üçün bizim
əleyhimizə şəhadət verdiniz?» (Dəriləri) deyərlər: «Bizi
hər şeyi (bütün danışanları) dilə gətirən Allah danışdırdı.
1
Yunus surəsi, 61.
2
Nisa surəsi, 41.
3
Nur surəsi, 24.
Dostları ilə paylaş: |