Microsoft Word lviyy lsahib q z m mm dovan n docx

 

 

35 

birindən ayırırlar: 

 

ş

çi heyəti; 

 

Avadanlıq; 

 

Nəqliyyat; 

 

Torpaq ərazisi. 

Xərclərin bölüşdürülməsi yoluyla müəssisədə bütün resursların dəyəri müəyyən 

olunur.

 

Resursların  dəyərinin  onların  proporsional  istifadəsi  ilə  bağlı  əməliyyatlara 

köçürülməsi. Lakin son təqdirdə xərc obyektləri arasında bütün əməliyyatların 

dəyərini 

bölüşdürmək 

mümkün 

deyildir. 

Gələcəkdə 

ə

məliyyatların 

bölüşdürülməsi onların tipindən sıx asılı olacaqdır.  

Xərc obyektlərinə sərf olunan əsas əməliyyatlarının dəyərinin bölüşdürülməsi. 

Son mərhələdə əsas əməliyyatların dəyəri xərc obyektinə bölüşdürülür. Əvvəlki 

mərhələlərə analoji olaraq bu bölüşdürülmə proporsional olur. 

Ə

məliyyatlara sərf olunan resursların dəyərinə əsasən prosesin dəyəri müəyyən 

edilir. 

 

       Son nəticədə ABC metodu yüksək etibarlılıq dərəcəsinə malik olan müəssisənin 

ə

məliyyatların  dəyəri  və  istehsal  qabiliyyətini  müəyyən  etməsinə,  resurslardan 

istifadənin  effektivliyini  qiymətləndirməsinə  və  məhsulun  (iş  və  xidmətlərin)  maya 

dəyərini müəyyən etməsinə imkan yaradır.  Bir çox hallarda bu metod vasitəsilə əldə 

olunan  məlumatlar  bir  çox  ənənəvi  kalkulyasiya  metodlarından  əsaslı  surətdə 

fərqlənir. Bununla bərabər ABC metodu bir çox müəssisələrin problemlərinin həllinə 

kömək  edir,  çünki  o  prosesli  yanaşmadan  istifadə  etməklə  dolayı  xərclərin  detallı 

şə

kildə hesablanılması və müvafiq olaraq idarəsini təmin edir. 

       Verilmiş bir misala nəzər yetirək: 

       Müəssisə  təzyiq  altında  tökmə  texnologiyasından  istifadə  edərək  asan  əridilə 

bilən  təkər  istehsal  edir.  Bazarın  tətqiqi  göstərdi  ki,  bu  müəssisə  gələcəkdə  satışın 

---

 

 

36 

nəzərə çarpacaq qədər artması perspektivinə malik deyil. Onun üçün də göstəricilərin 

yaxşılaşdırılması məqsədilə, müəssisə daxilində olan problemlərə nəzər yetirməlidir. 

       2012-2014-cü  illərdə  müəssisədə  əsas  problem  istehsala  çəkilən  yüksək 

xərclərdir.  Xərclərin  təhlili  göstərdi  ki,  onların  strukturunda  əsas  hissə  dəyişən 

xərclərə  düşür  (diaqram  1).  Bununla  bərabər  dəyişən  xərclərin  tərkibində  əsas  yeri 

müəssisənin  əhəmiyyətli  dərəcədə  təsir  göstərə  bilmədiyi  xammala  çəkilən  xərclər 

tutur.  Əgər  tərkibdən  təhlil  olunan  xammala  (ərintiyə)  çəkilən  xərclər  çıxılsa,  onda 

görünər ki, dəyişən və daimi xərclərin payı demək olar ki eyniləşir (diaqram 2). 

       Daimi xərclərin sonrakı təhlili göstərdi ki, daimi xərclərin 25%-ini tullantı suları 

və ətraf aləmə dəymiş ziyana görə ödənilmiş cərimələrlə bağlı xərclər təşkil edir. 

       Sözü gedən bu bənd böyük əhəmiyyət kəsb etdiyindən, onun azaldılması barədə 

bir sıra tədbirlər görülməlidir. Bunun nəticəsində çirkli suların təmizlənməsiylə bağlı 

ə

lavə  proseslər  daxil  edilməlidir.  Bu  prosesin  üstün  cəhəti  ondan  ibarətdir  ki, 

istehsalatdan  daxil  olan  çirkli  sular  dəyişikliyə  məruz  qalaraq  təmizlənəcək  və  geri 

qayıdacaq. Bu yolla da itkisiz ekoloji təmiz istehsalat yaranmış olur. Əlavə artırılmış 

prosesin xərcləri artıracağını isbat etmək üçün onun dəyərini hesablamaq lazımdır.  

       Proses  yanaşmasına  əsasən  xərcləri  hesablamaqdan  əvvəl  ilk  öncə  müəssisənin 

proses  modelini  işləyib  hazırlamaq  lazımdır.  Yuxarıda  göstərilmiş  misalda 

müəssisənin proses modeli aşağıdakı sxem 3-də göstərilmişdir. 

       Burada  idarəetmə  proseslərinə  maliyyənin  idarəedilməsi,  keyfiyyətin 

idarəedilməsi, proyektlərin idarəolunması, strateji idarəetmə, texnologiyanın inkişafı 

daxildir.  Əsas  proseslərə  marketinq,  planlaşdırma,  istehsalat,  logistika  daxildir. 

Köməkçi  proseslərə  isə  press-forma  istehsalı,  avadanlığın  istehsalı,  suyun 

təmizlənilməsi,  müəssisənin  təhlükəsizliyi  baxımından  təmin  olunması,  cəmiyyətlə 

ə

laqələrin  idarəolunması,  ekologiyanın  idarəolunması,  işçilərin  idarəedilməsi 

daxildir.  

        

---

 

 

      

                                   Sxem 3. Mü

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Diaqram 1. X

46%

47%

48%

49%

50%

51%

52%

Diaqram 2. Xərcl

Köm

37 

Sxem 3. Müəssisənin proses modeli. 

Diaqram 1. Xərclərin ərinti nəzərə alınan strukturu

Daimi xərclər

Dəyişən xərclər

rclərin ərinti nəzərə alınmayan 

strukturu

İdarəetmə prosesi:

Əsas proseslər

Köməkçi proseslər

 

 

 

Daimi xərclər

Dəyişən xərclər

---