Microsoft Word kitab-yeniforma-17. 12. 2009+UzQabi doc
Yüklə 3,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II. Ç RKL PULLARIN YUYULMASI 1. Mahiyy əti
10 Beləliklə, bu kitabda PY-nin məğzi, anlayışı, tərkib hissələri, həyata keçirilmə sxemləri, ictimai təhlükəsinin nədən ibarət olduğu, kriminallaşdırmada əhəmiyyətinin nə dərəcədə olduğu, ona qarşı mübarizənin məqsədəuyğunluğu, bu mübarizənin effektivliyinin dərəcəsi, yolları, bu sahədə digər ölkələrin təcrübəsi və PY problemi ilə bağlı bir sıra digər prinsipial və texniki suallara cavab verməyə çalışmışıq. Bu məqsədlə kitabdakı yazıları iki əsas fəslə ayırmışıq. “Pulların yuyulması” adlı birinci fəsildə ictimai bir fenomen olaraq pulların yuyulmasının mahiyyəti, xüsusiyyətləri, təzahür formaları və cəmiyyətin digər mənfi bir fenomeni olan terrorizmin maliyyələşdirilməsi ilə əlaqəsi barədə söhbət açılır. PY-yə qarşı mübarizənin dörd əsas istiqamətə ayrıldığını nəzərə alaraq, “Pulların yuyulmasına qarşı mübarizə ” fəslini də müvafiq olaraq dörd əsas hissəyə bölmüşük: 1. PY-nin kriminallaşdırılması və əlaqədar prosessual hərəkətlər; 2. Səlahiyyətli orqanların rollarının artırılması; 3. Monitorinq subyektləri tərəfindən tətbiq olunmalı tədbirlər; və 4. Beynəlxalq əməkdaşlıq. Bəri başdan deyim ki, kitabımız geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki, həm elmi işlə məşğul olan tələbə və müəllim heyəti, həm qanunvericiliyimizin təkmilləşdirilməsinə töhfə verə bilən və ya müvafiq nəzarəti həyata keçirən dövlət orqanlarının məmurları, həm PY ilə bağlı tədbirlərin həyata keçirilməsinə görə məsuliyyət daşıyan monitorinq subyektlərinin əməkdaşları, həm də, ümumiyyətlə, PY və ona qarşı mübarizənin nə olduğundan ümumi anlayışa sahib olmaq istəyən hər kəs burada verilən məlumatlardan və edilən təhlillərdən əhəmiyyətli dərəcədə yararlana bilər. Etiraf etməliyik ki, kitabda əks olunan bütün məsələlərə yalnız səthi toxuna bilmişik. Lakin onu da qeyd etməliyik ki, burada verilən məlumatlar öz-özlüyündə məsələnin təməl daşı rolunu oynamaqla yanaşı, eyni zamanda, həm praktiki suallara konkret cavab verir, həm də bir sıra vacib mənbələrə istinadlarla zəngindir. Hər bir araşdırmanın uğuru daha çox onun nəticəsində konkret cavabların verilməsi ilə deyil, əvvəllər verilmiş sualların daha dəqiq və daha düzgün ifadə edilməsi ilə ölçülür. Bu baxımdan, ola bilər ki, oxucular bu kitabı oxumazdan qabaq verdikləri suallara konkret cavabları almasınlar, lakin ümidvarıq ki, kitabımızı oxuduqdan sonra düzgün cavabın tapılmasında daha bir addım irəliləmiş olacaqlar. 11 Bir adam deyirsə ki, pul olanda hər şey etmək olar, bil ki, həmin adamın pulu yoxdur, heç olmayıb da. (E. Hou) II. Ç RKL PULLARIN YUYULMASI 1. Mahiyyəti Bir an içində özünüzü bir cinayətkar kimi təsəvvür edin... Sözün düzü, adamın özünü cinayətkar kimi hiss etməsi hər zaman o qədər də asan olmaya bilər. Hərdən adam cinayət törədəndə belə, ələlxüsus iqtisadi, kiber və ya ekoloji cinayətləri törətdiyi halda özünü cinayətkar saymır, o ki qala bunu nəzəri cəhətdən təsəvvür etsin. Hər nədirsə, təsəvvür edin ki, Siz bir tələbəsiniz və əksər tələbələr kimi kasıb birisiniz. Bir çox ehtiyaclarınız və reklamların yaratdığı cazibədar təkliflərə “tələbatınız” vardır. Bu arada dostunuz dayısından qalmış bahalı bir avtomobilin satılmasında kömək göstərməyinizi xahiş etməklə bunun müqabilində Sizin də haqqınız olacağını vəd edir. Köməyinizlə münasib bir müştəri tapılandan sonra avtomobilin alqı- satqısı həyata keçirilir. Dostunuz vəd etdiyi kimi, haqqınızı verdiyi zaman bildirir ki, əslində, satılmış avtomobil oğurluq mal imiş. Bəlkə də əqddən öncə bunu bilsəydiniz, dostunuza kömək etməzdiniz, amma iş-işdən keçəndən və düçar olduğunuz vəziyyəti nəzərə alandan sonra dostunuzdan vəd olunmuş haqqı alıb törədilmiş cinayət barədə hüquq-mühafizə orqanlarına xəbər vermirsiniz. Bu isə bir cinayətdir 7 və Siz cinayətkar sayılacaqsınız (təbii ki, məhkəmənin müvafiq hökmü olarsa), əldə etdiyiniz pullar isə “çirkli pullar” hesab olunacaqdır. Pulla ifadə olunan haqqınızı (çirkli pulları) aldıqdan sonra Siz onu xərcləmək, ya da çoxaltmaq istəyəcəksiniz. Lakin bu zaman bir problemlə rastlaşa bilərsiniz. Dost-tanışlarınız çəkdiyiniz xərclərdən əlinizdə xeyli pulun birdən peyda olduğunu hiss edib, onları haradan aldığınızı öyrənmək 7 Maşın çox bahalıdır və onun dəyəri AR Cinayət Məcəlləsinin (bundan sonra – CM) 177-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş “külli miqdar” məbləği ilə uyğundursa, yəni, maşının oğurlanması ağır cinayət hesab olunsa, CM-in 307-ci maddəsi əsasında bu ə məl cinayət hesab olunacaqdır. Amma nəzərə almalısınız ki, Siz təkcə xəbər verilməməsinə görə deyil, həm də cinayət yolu ilə əldə edilmiş əmlakın satılmasında iştirak etdiyinizə görə də ittiham edilə bilərsiniz. Halbuki bu da mübahisəli məsələdir. 12 istəyəcəklər. Bəlkə də bunu ona görə istəmirlər ki, bu pulların düzgün, yoxsa ə yri yollarla əldə olunduğu müəyyənləşdirilsin, daha çox ona görə istəyə bilərlər ki, özləri də bu pulları qazanmaq yollarını öyrənsinlər. Bir də təsəvvür edin ki, oğurlanmış avtomobillə əlaqədar istintaq başlandı və Siz artıq şahid qismində avtomobili oğurlayan dostunuz barədə dindirildiniz. Vəziyyət belə olunca, şübhənin hər an Sizin üzərinizə də düşə biləcəyini nəzərə alaraq qazanılmış pulların mənbəyinə dair bir hekayə uydurmağa və bunu da müəyyən dəlillərlə sübuta yetirməyə ehtiyac hiss edəcəksiniz. 8 Hekayələrdən biri o ola bilər ki, guya pullar Sizə xaricdə yaşayan qohumunuz tərəfindən göndərilmişdir. Hekayənizi təsdiqləyəcək sənədləri əldə etmək üçün Siz qohumunuz yaşayan xarici ölkədə açılmış bir bank hesabına pulunuzu köçürüb daha sonra bu pulların yenidən özünüzə köçürülməsinin təmin edilməsini ağlınızdan keçirə bilərsiniz. Əlinizdəki çirkli pulların cinayət mənbəyinin bu cür üsullarla ört-basdır edilməsi də PY sayılır. 9 Qanunvericiliyimizin prizmasından baxdığımız zaman bu misalda “cinayət barəsində xəbər verməmə ” cinayəti cinayət-hüquqi dildə “predikativ cinayət ” 10 kimi tövsif ediləcəkdir. Halbuki Sizin pulların yuyulması cinayətinizin başlanma anı maşın satılmasından əldə edilmiş pulların cinayət yolu ilə əldə olunduğunu gizlətmək məqsədilə onlarla bank köçürmələri kimi müxtəlif maliyyə əqdlərinin həyata keçirilməsinə başlanma anıdır. Əgər Siz maşının satılmasından əvvəl onun oğurlanmış olduğunu bilsəydiniz, o halda 8 Beləliklə, yadda saxlanılmalıdır ki, hər bir cinayətkar pulları iki əsas ehtiyacına görə “yuyur”. Birincisi özünün törətdiyi cinayətlə əlaqəsi olmadığını göstərmək, digəri isə əldə etdiyi qanunsuz vəsaitləri rahat xərcləmək ehtiyaclarıdır. 9 Bununla belə, qeyd edilməlidir ki, bir əməlin PY sayılıb-sayılmaması məsələsinə poliqamik nöqteyi-nəzərdən baxıldıqda fərqli şərhlər vermək mümkündür. rəlidə görəcəyimiz kimi, PY-yə qarşı mübarizəyə dair nəinki beynəlxalq standartlar bir ölkənin milli qanunvericiliyindən, hətta beynəlxalq təcrübədən də fərqlənə bilər. PY tərifinin sosial, əxlaqi, iqtisadi və hüquqi yanaşmaları üçün daha ətraflı bax: E.Bağırzadə, “ qtisadiyyatda çirkli pul probleminin bəzi nəzəri-konseptual aspektləri ”, (“Şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizədə nəzarətin rolu və əhəmiyyəti ” adlı beynəlxalq elmi-praktik konfransın materialları, Bakı, 18- 19.09.2008), qtisadiyyat və audit jurnalı, 2008, s.270-277 10 “Predikativ cinayətlər” dedikdə, çirkli pulların mənbəyi olan cinayətlər başa düşülür. Beynəlxalq aləmdə PY-yə qarşı mübarizənin ilk vaxtlarında predikativ cinayətlərə yalnız narkotik və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsi aid edilirdi. Son vaxtlarda isə predikativ cinayətlərə bütün növ cinayətlərin aid olunması meyli müşahidə edilir. Predikativ cinayətlər barədə daha ətraflı bax: aşağıdakı “Predikativ cinayətlər ” bölməsinə (s. 36). Yüklə 3,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|