Microsoft Word D\335n ve d\326vlet elaqeler\335 as\375l
Yüklə 478,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B R NC BÖLÜM D N v ə DÖVL ƏT MÜNAS B ƏTL ƏR 1. DÖVL ƏT N D N
3
ediləcək bir tərəfi yoxdur. Onun üçün teokratiyaya qarşı verilmiş və verilən mübarizə haqlı bir mübarizədir. Laiqlik bu mübarizənin adı olmuşdur. Teokratiyaya başqaldırmanın şüarı olan laiqlik, zamanla özü inanclara təzyiqin vasitəçisi halına gətirilmişdir. nsanları özünə qul etmə hərisliyi içində olanlar indi, ya dini ya da laiqliyi istismar edərək hürriyyətləri ortadan qaldırmağa çalışmaqdadırlar. Kilisəyə bənzəyən bir dini təşkilatı musəlmanlıqda meydana gətirmək mümkün olmamışdır. Quranın varlığı buna ən böyük maneədir. Quran din və dövlət münasibətlərinin ideal prensiplərini ortaya qoymuşdur. Hissi davranmayan hər kəs onları qəbul edər. Bu çalışma ilə biz, Quran işığında din və dövlət münasibətlərinin necə olmasını araşdırdıq. Çünki Quran, Allahın son kitabıdır və heç pozulmadan bizə qədər gəlmişdir. Bundan sonra teokratiya və laiqlik mövzusunu ələ aldıq. Onu da Kitab-ı Muqəddəsə və Qurana görə izah etməyə çalışdıq. Mövzunu həddi aşmadan ələ almaq ana qayəmiz olmuşdur. nsanlar üzərində hakim olmaq üçün dini yeridənlərlə, layiqliyi yeridənlərin xatalarını qısa və öz şəkildə ortaya qoymağa çalışdıq. Burada doğruları göstərmək istədik. Doğruları hər kəs müəyyən ölçüdə bilir amma onları həyata keçirmək çoxlarının işinə gəlməz. Bunu yaxşı bilirik. Biz əgər insaflı hərəkət edən insanlara faydalı ola bilsək özümüzü müvəffəq olmuş sayacayıq. Belələrinin sayısı da az olur. Çalışmaq bizdən müvəffəqiyyət Allahdandır.
D N və DÖVLƏT MÜNAS BƏTLƏR 1. DÖVLƏT N D N 1. Dövlət bir təşkilatdır. Təşkilatların dini olmaz, insanların dini olur. Dövlət namaz qılmaz, oruc tutmaz və axirətlə əlaqəli heç bir narahatlıq hiss etməz. Dövlət kimi digər təşkilat və quruluşların da dini olmaz. Dövləti və ya bir təşkilatı idarə edənlər, öz inanclarını idarələrinə əks etdirirlər. Bu təbii bir haldır. Müsəlmanların hakim olduğu dövlətə slam dövləti, xrisianların hakim olduğu dövlətə də xristian dövləti deyilməsi bu səbəbdəndir. Təbii olmayan hadisə, idarəçilərin xalqı özləri kimi inanmaya məcbur etmələridir. Bu zaman din dövləti və ya ideoloji dövlət ortaya çıxır. Bu inancı zornan dəyişdirmək mümkün olmadığı üçün belə yerdə iç mübahisələrin, təzyiq və zülümlərin axırı olmaz. 2. Dinin özü imandır. manın əsası da qəlb ilə təsdiqdir. Qəlb insanın iç dünyasındadır. nsan burada tamamilə azaddır. Heç bir inanc insana zorla qəbul etdirilə bilməz. Ən zalım rejimlər belə bunu bacara bilməzlər. Allah Təala bu barədə belə buyurur: “ Dində məcburiyyət olmaz; artıq doğru ilə əyri bir-birindən yaxşıca ayrılmışdır. Bundan belə kim, zalımlara meyl etmədən Allaha inanırsa qopmayan sağlam bir qulpa yapışmış olur. Allah eşidəndir, biləndir.” (Bəqərə 2/256) 4
Bu səbəblə müsəlmanlar heç kimi müsəlman olmağa və ya müsəlman kimi davranmağa məcbur edə bilməzlər; tam tərsinə hər kəsə inandığı kimi yaşama imkanı verirlər. Bu belə olduğu üçün müsəlmanların dövləti, din dövləti yəni teokratik dövləti ola bilməz 1 . Onlar, insanları Allah adına deyil, öz adlarına yönəldirlər. Yaxşı yönəldən savab qazanır. Pis yönəldən də onun məsuliyyətini üzərinə alır. 3. Türkiyədə din deyiləndə slam ağla gəlir. Bu dinin bir peyğəmbəri, bir də kitabı vardır. Müsəlman olmaq istəyən həmin peyğəmbərin göstərdiyi və həmin kitabın bildirdiyi kimi inanır və yaşayır. Yəni Qurana uyar. Bir də Quranı özlərinə uyduranlar vardır. Bunlar həm istədikləri kimi yaşamaq həm də müsəlman sayılmaq istəyirlər. Onun üçün öz keyflərinə gəlməyən ayə və hədislərin bir qismini köhnə dövrlərlə əlaqəli görüb yürürlükdən qalxmış sayırlar, bir qismini də fərqli yorumlayırlar. Quranı özlərinə uydurmağa çalışmağın doğru olmadığını onlar da bildiyindən içlərini rahatlatmaq üçün müdafiəçilər axtarırlar. Özlərinə yaxın gördüklərini qabağa çıxarır, digərlərini arxaya atırlar. Dövlət adına ya da bir təşkilat və ya quruluş adına danışdıqları havasını verərək güclü və haqlı görünmək istəyirlər. Bu xətalı bir yoldur. Çünki din mövzusunda kim danışırsa danışsın öz adına danışır. Din dövləti demək doğru olmadığı kimi, dinsiz dövlət demək də doğru deyildir. Dindarlıq və ya dinsizlik sadəcə insanla əlaqəli bir anlayışdır. Bu səbəblə heç kimsə, din mövzusunda dövlətə ait bir təşkilat və ya quruluş adına danışa bilməz. Çünki bu təşkilat və quruluşlar eyni inanca mənsub insanların bir araya gəldiyi bir dini cəmaat deyildir. Dini bir mövzuda bunlar adına danışan şəxs, öz inancını o təşkilat və ya quruluşlara mənsub şəxslərin inancı kimi göstərmiş olur ki, buna heç kimin haqqı yoxdur. Din ilə əlaqəli olaraq hər müsəlmanı əlaqədar edən şeylər; Quran ayələri, səhih hədislər və icma ilə müəyyən edilmiş şeylərdir. cma, eyni dövrdə yaşayan slam alimlərinin hamısının dinlə əlaqəli bir mövzuda görüş birliyi saxlamasıdır. 4. Din hürriyyətinin təminatı Qurandır. Allah Təala bu barədə belə buyurur: “ Rəbbin əmr etsəydi yer üzündə olanların hamısı inanırdı. Elə isə, insanları inanmağa sənmi məcbur edəcəksən? (Yunus 10/99) nsanın xarici aləmi də içi kimi azad olmalıdır. Elə o zaman həqiqi şəxsiyyətinə nail olur. 5. Dövlətin vətəndaşı ilə əlaqəsi dini və ya ideoloji səviyyədə deyil, ədalət ölçüsündə olmalıdır. Dövlətin əsas vəzifəsi, ədaləti, iç və çöl güvənliyi qorumaq, vətəndaşların əsas haqq və hürriyyətlərinə mane olan şeyləri ortadan qaldırmaqdır. Dövlət təzyiqi ilə inanmış görünənlər vücuda bulaşmış mikrob kimi olur, güclü hala gəldiyi vaxt xəstəlik gətirirlər. nanclarına təzyiq edilməyənlər də vücuda vurulmuş aşı kimi ölkəni qoruma vəzifəsini üstlənirlər. Osmanlı dövlətindəki az sayılı xalqların özlərini az sayılı deyil, dövlətin şərəfli bir vətəndaşı saymaları çox mühümdür.
1 Teokratik dövlət mövzusu, bu kitabın ikinci bölümündə incələnmişdir. Yüklə 478,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|