Microsoft Word cobanli elshad docx
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yüngül yanacaqların fraksiya distill ə temperaturları, o S
31 C 11 H 10 ) tərkibində setanın faizlə miqdarını göstərir. Müasir dizel mühərriklərində istifadə edilən yanacaqların setan ədədi 40...60 arasında dəyişir. Məlumdur ki, dizellərdə yanacaq püskürülən kimi yanmır. Silindr daxilindəki təzyiq və temperaturdan asılı olaraq yanacaq əvvəlcə buxarlanır, sonra müəyyən tem- peratura qədər qızdıqdan sonra özü alışır. Yanacağın püskürülməsindən özüalışma- sına qədər olan müddət özüalışmanın gecikmə periodu adlanır. Gecikmə periodunun kiçik olması həmin şəraitdə yanacağın özüalışma temperaturunun aşağı olduğunu göstərir. Bu zaman mühərrikin işə salınması asanlaşır və dizel “yumşaq” işləyir. Yanacağın özüalışma temperaturu artdıqca gecikmə periodu böyüyür, mühər-rik çətin işə düşür və “sərt” işləyir. Maye yanacaqların özüalışma temperaturu 250...650 o S hüdudunda dəyişir. Mühitin temperaturu t=15 o S və təzyiqi P 0 =760mm civə sütunu olduqda dizel yana- cağının özüalışma temperaturu 250...360 o S olur. Havanın təzyiqi və sıxlığı yanaca- ğ ın özüalışma temperaturuna çox böyük təsir göstərir. Təcrübə ilə sübut edilmişdir ki, oksigen mühitində özüalışma temperaturu hava mühitinə nisbətən kiçik alınır.
mühüm keyfiyyət göstəricisi olmaqla mühərrikin iş prosesi göstəricilərinə ciddi təsir göstərir. Fraksiya tərkibi yanacağın müxtəlif tem- peraturda buxarlanma keyfiyyəti ilə xarakterizə edilir. Yanacağın 10% və 50% bu- xarlanma temperaturları aşağı olduqda mühərrikin işə düşməsi asanlaşır. 50% və 90% buxarlanma temperaturları isə orta və böyük güclərdə mühərrikin işi zamanı yanacağın buxarlanma keyfiyyətini səciyyələndirir. Buxarlanma temperaturları yüksək olduqca yanacaq pis buxarlanır, qatışığın keyfiyyəti pisləşir, yanacaq tam yana bilmir. Nəticədə mühərrikin gücü azalır, ya- nacaq sərfi isə artır. Buna görə də yüksək sürətli dizellərdə işlədilən yanacaqların buxarlanıb qurtarması fraksiya tərkibinə görə 240...350 o S –dən yuxarı olmamalıdır. Soyuq şəraitdə işlədilən yanacaqlar fraksiya tərkibinə görə yüngül olmalıdır, yəni onların buxarlanıb qurtarma temperaturları nisbətən aşağıdır. Məcburi alışdırmalı mühərriklərin yanacaqları. Məlumdur ki, məcburi alışdırmalı mühərriklərdə benzin, liqroin, ağ neft və s. yüngül yanacaqlar işlədilir.
32 Hal-hazırda karbüratorlu traktor və avtomobil mühər-riklərində ancaq benzindən istifadə edilir. Benzinlərin keyfiyyəti buxarlanma qabiliyyəti, sıxlıq, qurum, qatran və korro- ziya törətmə, səthi gərilmə, doymuş buxarların təzyiqi, detonasiyaya davamlılıq və s. göstəricilərlə xarakterizə olunur. Buxarlanma qabiliyyəti benzinin fraksiya tərkibinə görə araşdırılır. Yanacaq- ların fraksiya tərkibi müxtəlif olduğundan onların buxarlanma qabiliyyətləri də müxtəlif olur. Standart benzinlərdə buxarlanmanın başlanğıc temperaturu 30...50 o S,
son temperaturu isə 170...205 o S hüdudunda dəyişə bilir. Ümumiyyətlə, maye yana- caqların buxarlanma qabiliyyəti fraksiya tərkibinə görə aşağıdakı kimi qiymətlən- dirilir (cədvəl 2.1). Cədvəl 2.1.
Buxarlanma temperaturu Benzin Liqroin
Ağ neft 1 Başlanğıc 30...50 80...110 120...180 2 10% buxarlanma 60...80 130...150 180...200 3 50% buxarlanma 125...145 150...270 190...250 4 90% buxarlanma 175...195 180...200 240...275 5 Son 190...205 210...230 290...300
Cədvəl 2.1-dən göründüyü kimi liqroin və ağ neftin buxarlanma temperatur-ları benzinə nisbətən yüksəkdir. Bu onunla izah edilir ki, liqroin və ağ neftin tərki-bində yüksək molekullu ağır karbohidrogenlər daha çoxdur. Yanacağın fraksiya tərkibi mühərrikin iş prosesinə böyük təsir göstərir. Başlanğıc və 10% buxarlanma tempera- turları mühərriki işə salma xassəsini göstərir. Həmin temperaturlar yüksək olduqda, benzin çətin buxarlanır və mühərrikin işə salınması çətinləşir. Bu zaman mühərrikin silindrlərinə artıq miqdarda buxarlanmamış benzin daxil olur və silind-rin divarındakı yağ təbəqəsini yuyur. Nəticədə mühərrik hissələri intensiv yeyilir, həm də artıq benzin itkisinə yol verilir. Ətrafmühit temperaturu aşağı olduqda bu proseslərin təsiri daha da qüvvətlənir.
33 Mühərrik üçün yanacağın 50%, 90% və son buxarlanma temperaturları da çox ə həmiyyətlidir. Həmin temperaturların aşağı olması mühərrikin istismar göstərici- lərini yaxşılaşdırır. Təcrübələr göstərir ki, benzinin asan buxarlanması üçün onun fraksiya tərkibi- nin həddindən artıq yüngülləşdirilməsi də məqsədə uyğun deyil. Çünki belə benzinin buxarlanma itkisi də yüksək olur və buxarlanma sürətlə getdiyindən yanacaq bo- rularında buxar tıxacı yarana bilər. Buna görə də qışda nisbətən yüngül, tez bu- xarlanan, yayda isə ağır və gec buxarlanan benzindən istifadə edilməsi tövsiyə edi-lir. Yanacağın sıxlığı və özlülüyü onun qida sistemində hərəkətinə, buxarlanması- na və s. böyük təsir göstərir. Sıxlıq artdıqca karbüratorun üzgəc kamerasında səviy-yə yuxarı qalxır və nisbətən artıq yanacaq sərfinə səbəb olur. Sıxlıq aerometrlə ölçülür. Hazırda işlədilən benzinlərin sıxlığı 0,69...0,75 q/sm 3
hüdudunda dəyişir. Yanacağın özlülüyü onun daxili sürtünməsini xarakterizə edir və dinamiki özlülük vahidi puaz (1 puaz=1q/sm.san), yaxud kinematik özlülük stoks (S T
T ) ölçülür (1S T =1 sm
2 /san, 1sS T =0,01 sm 2 /san). Ben-zinlərin kinematik özlülüyü 0,6...1,0 sS T olur. Təcrübə göstərir ki, yanacağın sıxlığı və özlülüyü ətraf mühitin temperaturun- dan asılı olaraq dəyişir. Temperaturun artması onların hər ikisinin azalmasına səbəb olur. Bu zaman özlülük daha sürətlə azalır. Özlülüyün bu cür dəyişməsi karbüratorun jiklyorundan keçən yanacağın miqdarının da dəyişməsinə səbəb olur. Buna görə də karbüratorun hesabatı zamanı sıxlıq və özlülüyün temperaturdan asılılığı nəzərə alınmalıdır. Səthi gərilmə benzinin karbürasiya xassəsinə ciddi təsir göstərir. Səthi gərilmə qüvvəsinin (bina/sm 2 ; H/m 2 ) az olması arzu olunur. Çünki bu halda benzin karbü- ratorda asan tozlandırılır, adi şəraitdə yaxşı buxarlanır və hava ilə yaxşı qarışa bilir. Benzinlərin normal şəraitdə (20 o S) səthi gərilmə qüvvəsi 20...23,5 bina/sm 2 , yaxud 2,0...2,35 H/m 2 olur. Temperaturun artması səthi gərilmənin azalmasına səbəb olur. Buna görə də səthi gərilməsi yüksək olan yanacaqları sürətlə buxarlandırmaq məq- sədilə ya yanacağın özü, ya da yanıcı qatışıq qızdırılır. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|