8
2013-cü ildә Azәrbaycanda әn böyük istilik elektrik stansiyası olan “AzDRES”
dünyada ilk dәfә karbon kreditlәrinin satıcısı kimi çıxış etmişdir.
Bütün bunlar köhnә
vә sәmәrәsiz turbinlәrin vә buxar qazanlarının bәrpası, tüstü-bacaların tәmiri vә digәr
sistemlәrin tәkmillәşdirilmәsinә imkan yaradan, 2006-cı ildә öhdәliyә götürülәn vә
AYİB-in ayırdığı 207 milyon avro dәyәrindә kreditlә dәstәklәnәn enerjinin
effektivliyinin bәrpası layihәsi sayәsindә baş tutmuşdur. Layihә tәkcә zavodun
effektivliyini vә gücünü artırmadı, eyni zamanda Azәrbaycanın enerji tәhlükәsizliyini
yaxşılaşdırdı vә onun enerji infrastrukturundan asılılığını artırdı. “Azәrenerji” BMHS
hesabatlarının vә ekoloji hesabatların hәyata keçirilmәsindә nәzәrәçarpacaq irәlilәyiş
etmişdir ki, bu da әsas reytinq qurumlarından birinin verdiyi investisiya qiymәti
reytinqi ilә 2013-cü ilin fevral ayında öz әksini tapmışdır. Buna baxmayaraq, tarif
islahatı aşağı sәviyyәdә olmuşdur.
Enerji resursları ilә zәngin olan Azәrbaycanda enerjinin effektivliyi әsas
problemlәrdәn biri olaraq qalır. Azәrbaycan iqtisadiyyatı vә xüsusәn dә yaşayış
sektoru bölgәdә enerjinin әn böyük hәrәkәtverici qüvvәlәrindәn biri hesab olunur.
Ölkәnin alıcılıq qabiliyyәtinin paritetinә uyğunlaşdırılan, ÜDM-in ABŞ dolları dәyәri
üzrә istehlak etdiyi enerjinin miqdarı Aİ-nin 27 ölkәsinin qiymәtindәn 1,2 dәfә
çoxdur. Enerjinin effektivliyi üzrә tәdbirlәr planı ilә çıxış edәn şirkәtlәr bu sahә üzrә
tәşkilati tәdbirlәri olmayan şirkәtlәrdәn daha çox layihәlәr hәyata keçirmiş vә
sәrmayә yatırmışdır. Buna baxmayaraq, bu erkәn nailiyyәtlәr әldә olunsa belә
enerjinin effektivliyinә nizamlayıcı dәstәk vә Azәrbaycan sәnayesinin әldә etdiyi real
effektivlik baxımından әhәmiyyәtli dәrәcәdә tәkmillәşdirmәlәrә ehtiyac duyulur.
2013-cü ilin mart ayında AYİB Qafqaz Regionunda Enerjinin Effektivliyi Proqramı
әsasında Azәrbaycanda Azәrbaycan banklarından biri ilә ilk enerjinin effektivliyi
kreditinә imza atmışdır.
Bankın real sektorda fәaliyyәtlәri әksәr şirkәtlәri minimal açıqlama ilә fәaliyyәt
göstәrmәyә mәcbur edәn nisbәtәn yaxşı idarә olunan neft sektorundan kәnar çәtin
biznes mühiti ilә mәhdudlaşır. Bu isә Bankın yararlılıq tәlәblәrinә cavab verәn
korporativlәrin sayının mәhdudlaşmasına gәtirib çıxarır. Bankın bәzi müştәrilәrinin
fәaliyyәtindә şәffaflığının artırılması üzrә göstәrilәn sәylәri problemli biznes mühiti
ilә çәtinlәşdirilir. Bank investisiya yatırdığı şirkәtlәrdә texnoloji yeniliklәri tәtbiq
edәrәk korporativ idarәetmә üzrә tәkmillәşdirmәlәri, elәcә dә effektivlik vә
mәhsuldarlığı dәstәklәmişdir. Bank eyni zamanda mәlumat idarәetmә sistemlәri tәtbiq
etmәklә vә beynәlxalq maliyyә hesabatları standartlarını qәbul etmәklә investisiya
yatırdığı şirkәtlәri maliyyә açıqlaması sistemini tәkmillәşdirmәyә hәvәslәndirmiş vә
MİP vә BMX proqramları ilә yerli şirkәtlәrin idarәetmә bacarıqlarını artırmışdır.
Bank EKÖT mәhsullarından, xüsusilә dә effektivliyi sübut olunan OBMM-dәn
istifadә etmişdir. 2012-ci ildәn etibarәn SKA portfelinin vә sisteminin inkişafı
Azәrbaycan sahibkarlarının hazırda gәlirlәri aşağı hesab olunan tikinti sektorundan
kәnarlaşaraq böyük hissәsi idxalı әvәz edәn yüngül sәnaye istehsalına yönәlmәsini
әks etdirir.
1.3. Bank portfelinin keçid tәsiri
2010-cu ilin dekabr ayında әvvәlki strategiyanın qәbul olunmasından bәri (2013-cü
ilin noyabr ayının sonuna qәdәr) olan mәrhәlәdә Bank tәrәfindәn Azәrbaycanda yeddi
fәrdi keçid әmәliyyatlarına imza atılmışdır. Strategiya mәrhәlәsindә imzalanmış
9
әmәliyyatların әksәriyyәti maliyyә sektorunda hәyata keçirilmiş (altı layihә) vә
onların
da çoxu mikro, kiçik vә orta müәssisәlәrә, o cümlәdәn ölkәnin xidmәt
çatışmazlığı olan әrazilәrindә yerlәşәn müәssisәlәrә dәstәk göstәrilmәsinә xidmәt
etmişdir. Digәr әmәliyyatlar, yol şәbәkәsinin rekonstruksiyası vә nәqliyyat sektorunda
inkişaf layihәlәrinin institusional islahatlar vә özәl sektoru daha geniş şәkildә әhatә
olunması potensialı vardır. Bütün yeddi әmәliyyat “Yaxşı” keçid tәsiri potensialına
malik olan, “Yaxşı” vә ya daha yaxşı kimi qiymәtlәndirilәcәk layihәlәrin 80 %-nin
institusional hәdәfindәn xeyli yuxarı әmәliyyat kimi qiymәtlәndirilmişdir.
1
Bu yeddi әmәliyyatla yanaşı 2010-cu ilin dekabr ayından 2013-cü ilin noyabr ayının
sonuna kimi müddәtә imzalanmış 21 layihә fәrdi şәkildә keçid tәsiri üzrә
qiymәtlәndirilmәmişdir. Bu layihәlәrin әksәr hissәsi yalnız çәrçivә sәviyyәsindә
yoxlanılan vә “Yaxşı” kimi qiymәtlәndirilәn orta ölçülü birgә maliyyәlәşdirmә
mexanizmi (OBMM) әsasında hәyata keçirilәn sub-әmәliyyatlardır. Azәrbaycanda
OBMM әsasında sub-layihәlәr bazarın genişlәnmәsi mәqsәdilә bankların MKOM-lara
daha uzun müddәtә davamlılığı ilә daha böyük miqdarda kreditlәr verә bilmәsi
gücünün artırılması, elәcә dә korporativ idarәetmә vә biznesin hәyata keçirilmәsi
standartlarının yaradılması, maliyyә hesabatı prosedurlarının yaxşılaşdırılması vә
maliyyә hesabatlarının verilmәsindә şәffaflığın artırılması ilә kommersiya bankları ilә
hәyata keçirilmişdir.
BKM üzrә sub-layihәlәrin korporativ müştәrilәrә tәqdim
edilmәsindә әsas mәqsәd әmәliyyat sәmәrәliliyinin artırılması vә daha yaxşı
korporativ idarәetmә standartlarının tәtbiqi idi
.
Strategiya mәrhәlәsindә Azәrbaycanda imzalanan layihәlәrin
keçid mәqsәdlәri әsasәn
Bankın 2011-2013-cü illәrdә bu ölkәdә fәaliyyәtlәrinin sektor bölgüsünü әks etdirir.
Maliyyә sektoru üzrә әksәr layihәlәr imzalanarkәn әsas diqqәt özәl sektor üzrә
MKOM-lәrin, o cümlәdәn, xidmәt çatışmazlığı olan bölgәlәrin inkişafı üzrә
maliyyәlәşmәnin mümkünlüyünün dәstәklәnmәsinә dair әsas keçid probleminә
yönәldilmişdir. Buna görә dә keçid mәqsәdlәri әsasәn bazarın genişlәndirilmәsinә
dәstәk üzәrindә qurulmuşdur (Şәkil1).
1
Keçid tәsirinin qiymәtlәndirilmәsi vә monitorinq metodologiyası üzrә bax:
http://www.ebrd.com/pages/research/economics/transition.shtm