Microsoft Word Azerb tarixi derslik doc

 
314
Dövlətçilik Partiyası”, 1995-ci ildə AXC siyasi təşkilatı zəminində 
“Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası”, “Sahibkarların Demokratik 
Partiyası” və s. partiyalar və siyasi birliklər yaradılmışdı. Bundan 
başqa Azərbaycanda “Vətən Cəmiyyəti”, “Heydər  Əliyev Fondu”, 
“Azərbaycan Mədəniyyət Fondu”, “İnkişaf Assosiasiyası”, H.Z.Ta-
ğıyev adına “Xeyriyyə Fondu”, “Bakı  İncəsənət Mərkəzi”, 
respublikada yaşayan azsaylı etnik qrupların mərkəzləri, birlikləri 
və icmaları yaradılaraq, fəaliyyət göstərməkdədirlər. 1992-ci ildə 
“Azad Müəllimlər Birliyi”, 1993-cü ildə 30-dan yuxarı sahə Həm-
karlar  İttifaqlarını özündə birləşdirən Azərbaycan Həmkarlar 
İttifaqları Konfederasiyası  təşkil olunmuşdu. 1999-cu ilin ortala-
rında Azərbaycanda 50-dən çox siyasi partiya və ictimai təşkilat 
mövcud idi. Artıq 2000-ci ildə Respublikada rəsmi qeydə alınmış 
34 siyasi partiya, 1000-dən çox ictimai birlik və  təşkilat, o cüm-
lədən 30-a qədər hüquq-müdafiə  təşkilatı  və 500-dən çox kütləvi-
informasiya vasitəsi fəaliyyət göstərirdi. Siyasi partiyaların sıra-
larında 410 min nəfərdən çox adam birləşmişdi. Ondan 230 min nə-
fəri YAP-ın üzvü idi (12, s. 279). 1999-cu il dekabrın 12-də 
Azərbaycan Respublikasında ilk bələdiyyə seçkiləri keçirildi. 2000-
ci il noyabrın 5-də tərkibinin əksəriyyətini YAP-çılar təşkil edən 4 
siyasi partiyanın nümayəndələrindən ibarət yeni parlament seçildi. 
1998-ci ilin yanvarında yaradılan Qadın Problemləri üzrə 
Dövlət Komitəsi sonradan “Ailə  və Qadınlar Problemləri Dövlət 
Komitəsi”nə çevrilmiş, 2000-ci ilin martında “Azərbaycan Respub-
likasında dövlət qadın siyasətinin həyata keçirilməsi haqqında” 
Prezident fərman vermişdir. Ulu öndərimiz Heydər  Əliyevin fər-
manı ilə 1994-cü il iyulun 26 Gənclər və  İdman Nazirliyi yaradıl-
mışdır. Prezident Heydər Əliyevin imzası ilə 1999-cu il iyulun 29-
da “Dövlət gənclər siyasəti haqqında” fərman verilmişdir.1999-cu 
ildə “Kütləvi informasiya vasitələri haqqında”, 2001-ci ilin de-
kabrnda “Kütləvi informasiya vasitələrinə dövlət qayğısının artırıl-
ması sahəsində  əlavə  tədbirlər haqqında”, 2002-ci ilin oktyabrnda 
“Milli Televiziya və Radio Şurası” yaradılması haqqında sə-
rəncamlar və s. kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafında mühüm 

---

 
315 
rol oynamışdır (12, s. 280-282). 1992-ci il avqustun 30-da Azərbay-
can Respublikasının Konstitusiyasına rəğmən qəbul edilmiş “Dini 
etiqad azadlığı haqqında” qanun 1996-cı ildə daha da təkmilləş-
dirilərək milliyyətindən asılı olmayaraq, Azərbaycanda yaşayan 
insanların dini dəyərlərini qoruyub inkişaf etdirilməsinə imkan ya-
ratdı. 
Bütün yuxarıda göstərilən  əsaslar respublikamızda dünyəvi, 
hüquqi, demokratik vətəndaş cəmiyyəti qurmağın uğurla getməsinə 
təminat yaradılmasından xəbər verir. 
 
2. Azərbaycanda sosial-iqtisadi və mədəni dirçəliş 
 
SSRİ-də 80-ci illərin ikinci yarısında başlanan siyasi proseslər 
Azərbaycanın da iqtisadiyyatına və sosial-mədəni həyatına ağır 
zərbələr vurdu. 400 mindən çox neft quyusunda hasilat dayanmışdı. 
Milli gəlirin 1/3 müharibəyə xərclənirdi. Ərazimizin 1/4 hərbi əmə-
liyyat meydanına çevrilmişdi. 1 mln. ha kənd təsərrüfatı sahəsi, 65 
min baş qaramal, 240 min baş davar, 173 sənaye obyekti, 200-dən 
çox faydalı qazıntı yataqları, o cümlədən 4 qızıl, 3 civə, 2 qranit, 2 
mərmər, 10 mineral su mədəni, 250 min ha meşə sahəsi, o cümlədən 
Zəngilanda dünyada II, Avropada isə I olan 107 ha çinar meşəsi 
düşmən əlinə keçmişdi. 
H.Əliyev tez bir zamanda dövlət intizamını gücləndirib, siyasi 
sabitlik yaratdı  və iqtisadi tənəzzülün qarşısını almaq üçün ciddi 
tədbirlər görməyə başladı. 1994-cü ilin əvvəllərində milli valyuta-
manat yeganə ödəniş vasitəsi oldu. Beynəlxalq Valyuta Fondu və 
Ümumdünya Bankı ilə müqavilələr bağlandı. Azərbaycan Avropa 
Yenidənqurma və  İnkişaf Bankına qoşuldu. Büdcə  kəsirinə ciddi 
nəzarət edildi, onun artmasına yol verilmədi. Nəticədə 1995-ci ildə 
inflyasiya kəskin surətdə azaldı. 1998-ci ildə tam aradan qalxdı. 
Manatın məzənnəsi dollara nisbətən artdı. 1995-1997-ci illərdə 20 
min kiçik dövlət müəssisəsi özəlləşdirildi. Gömrük vergisi azaldıldı. 
1994-cü ilin aprelində xarici ticarətin sərbəstləşdirilməsi haqqında 
fərman verildi. 1994-1995-ci illərdə neftayırma zavodlarında 2 yeni 

---

 
316
ALOW-2 qurğusu işləməyə başladı. Sumqayıtda, 2000-ci ildə Şəm-
kir-Yenikənd su-elektrik stansiyası istifadəyə verildi. 1995-ci ilin 
martında  “Dövlət aqrar islahatı” Komissiyası yaradıldı. “Torpaq 
islahatı haqqında” Qanun 1996-cı il iyulun 16-da qəbul edildi. Bu 
qanuna görə torpaq kənddə yaşayan vətəndaşların xüsusi mülkiy-
yətinə pulsuz verildi. Respublikanın vahid torpaq fondu əsasında 3-
dövlət, bələdiyyə  və xüsusi torpaq mülkiyyəti forması müəyyən 
olundu. Kənd təsərrüfatı torpaqlarının 22%-i-1 miln. 911 min ha 
xüsusi, 45%-i dövlət, 33%-i bələdiyyə mülkiyyətinə verildi. “Döv-
lət torpaqları haqqında”, “Torpaq vergisi haqqında” qanunlar, 
bunlara uyğun normativ aktlar qəbul olundu. 1996-cı ilin iyulunda 
Aqrar kredit kassaları yaradıldı. Respublikada 3,5 mln. vətəndaşa 
torpaq payı ayrıldı.  Əsrin sonlarında kənd təsərrüfatında sahib-
karlığa  əsaslanan 23 min kəndli (fermer) təsərrüfatı, yüzlərlə 
istehsal kooperativi, kiçik müəssisə fəaliyyət göstərirdi. 2001-ci ilin 
əvvəllərində respublikada 1 milyon 300 min ha torpaq özəlləşdiril-
mişdi  (19, s. 79-83).  1996-cı ilin oktyabrında “Sudan pullu 
istifadə haqqında əsasnamə” qəbul olunması meliorasiya xidməti-
nin yaxşılaşdırılmasına imkan yaratdı. Azərbaycan 100-dən çox 
ölkə ilə ticarət əlaqələri saxlayırdı. Qaçqın və məcburi köçkunlərin 
problemlərini sistemli şəkildə  həll etmək və sosial müdafiəsini 
gücləndirmək məqsədi ilə  1998-ci il sentyabrın 17-də xüsusi 
Dövlət Proqramı  qəbul edilmişdi. Dövlət Proqramına müvafiq 
olaraq, 1998-2001-ci ilərdə bir sıra rayonlarda yaşayış  məntəqə-
lərinin salınması, infrastrukturun yenidən qurulması, kommunika-
siya xətlərinin, məktəblərin, tibb məntəqələrinin bərpası, təsərrüfatla 
məşğul olmaq üçün əkin sahələrinin ayrılması, yeni iş yerlərinin 
yaradılması istiqamətində çoxlu işlər görülmüşdü. Qaçqın və  məc-
buri köçkünlərin mənzil-kommunal  şəraitinin yaxşılaşdırılmaq və 
məşğulluğunu yüksəltmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasında 
Dünya Bankının, digər beynəlxalq, qeyri-hökumət və kredit təşki-
latlarının maliyyə dəstəyi əsasında 1999-cu ilin dekabrında Sosial 
İnkişaf Fondu yaradılmışdı. Bir qrup ədəbiyyat, incəsənət və elm 
xadiminə, gənc istedadlara fərdi təqaüdlər müəyyən edildi. 2002-ci 

---