AzərbAycAn 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ
Yüklə 216,78 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xəritə: IDMC Daha çox xəritələr üçün
- RUSIYA GÜRCÜSTAN ERMƏNISTAN İRAN
- - - - - Məcburi köçkünlərin sayı Məcburi köçkünlərin məskunlaşdığı yaşayış yerləri
- MK-in tərk etdiyi yerlər
| AzərbAycAn 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 www.internal-displacement.org Bu inzibati binada 22 ildir ki yaşayan 12 məcburi köçkün ailəsi qayıtmaq ümidini itirmişdir. Zaqatala, Azərbaycan (Foto: IDMC/N. Walicki, may 2013) Dağlıq Qarabağ üzərində Ermənistan ilə münaqişə nəticəsində 90-cı illərdə evlərini tərk etmiş 597000 məcburi köçkün üçün qayğı və müdafiənin əsas təminatçısı Azərbaycan hökuməti qalmaqdadır. Hökumət son 20 il ərzində məcburi köçkünlərin problemlərinə əhəmiyyətli vəsait sərf etmişdir. Həmçinin, məcburi köçkünlük barədə məlumatlılılıq artırılmış, məlumat yığılmışdır, məcburi köçkünlərin hüquqları barədə məmurlar təlimləndirilmiş, köçkünləri müdafiə edən yeni qanunlar, siyasət və proqramlar qəbul edilmişdir. Bəzi köçkünlərin hüquqları hətta onların yerli qonşularından daha üstün şəkildə təmin olunur. Daha yaxşı yanaşma o olar ki, məcburi köçkünlərə ehtiyaclarına əsasən yardım göstərilsin və məskunlaşdıqları yerlərdə tam inteqrasiya olunmasına kömək olunsun. Hökumətin hazırki siyasəti köçkünlüyün müvəqqəti olması və qayıdışın mümkün olmasına qədər sürəcəyi mövqeyə əsaslanır. Məcburi köçkünlərin əksəriyyəti qayıtmaq arzusundadır, lakin münaqişənin sülh yolu ilə həlli perspektivi hələ də uzaq olduğuna görə, onları vəziyyəti artıq müvəqqəti sayıla bilməz. Hökumətin qayıdışa üstünlük verməsi onu məcburi köçkünlərin qayıdışı gözlədikləri müddətdə hüquqlarının tam bərpası və özünə əminlik və inteqrasiyasının təmin edilməsindən çəkindirməməlidir. Həmçinin BMT Təhlükəsizlik Şurasının işğal olunmuş ərazilərin azad olunması ilə bağlı qəbul etdiyi 4 qətnamənin həyata keçirilməsi üçün əməli tədbirlərin görülməsi lazımdır və bunun nəticəsi olaraq işğalın sona çatması məcburi köçkünlərin öz torpaqlarında inteqrasiyaya cəlb olunmasını sürətləndirə bilər. Hökumətin göstərdiyi əhəmiyyətli yardıma baxmayaraq, məcburi köçkünlərin müdafiəsində mövcud olan boşluqlara qeyri-adekvat yaşayış şəraiti, çətin dolanışıq, gender əsaslı zorakılıq, ayrı təhsil, uşaqlara qarşı ayrıseçkilik və məcburi köçkünlərin onlara aid olan qərarların qəbul edilməsində az iştirak etməsi aiddir. Məcburi köçkünlərin sosial-iqtisadi vəziyyəti barədə yenilənmiş və hərtərəfli məlumat bazası olmadığına görə, neçə məcburi köçkünün hələ də bu problemlərlə üzləşdiyini dəqiq demək çətindir. Məcburi köçkünlər üzrə Azərbaycanın növbəti dövlət proqramı 2015-ci ildən başlanır. Bu, məcburi köçkünlərlə məsləhətləşmək, onların ehtiyaclarını qiymətləndirmək və ən çox ehtiyacı olanlara yardımın göstərilməsini planlaşdırmaq üçün ideal bir fürsət yaradır. Köçkünlərin vəziyyətinin öyrənilməsi onların köçkün düşməsi ilə bağlı olan ehtiyaclarının hələ də nə dərəcədə mövcud olmasını aşkar etmək və növbəti dövlət proqramı çərçivəsində yardımın bu ehtiyaclara uyğun planlaşdırılmasına imkan verərdi. Bu cür tədqiqatın nəticələri həmçinin dövlət və BMT-nin 2015-ci ildən sonrakı inkişaf proqramlarının prioritetləşdirilməsi və həyata keçirilməsi üçün də faydalı olardı.
Xəritə: IDMC Daha çox xəritələr üçün: www.internal-displacement.org Xəzər Dənizi NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLIKASI DAĞLIQ-QARABAĞ MUXTAR VILAYƏTI RUSIYA GÜRCÜSTAN ERMƏNISTAN İRAN Lənkəran
Gəncə Laçın
Ağdam Ağcabədi
Bərdə Sabirabad Sumqayıt Naxçıvan Xankəndi
0 50000 100000 150000
200000 Hökumət tərəfindən tikilmiş qəsəbələr Qarışıq yerlər Qohumlarla Yataqxanalar Ictimai binalar Zəbt olunmuş mənzillər və evlər Təhsilə aid olan binalar Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən tikilmiş evlər Fermalar, torpaq evləri, yol-boyu Sanatoriyalar, istirahət evləri, turist bazaları Yarıtikili binalar Fin evləri
?
Mart 2014 75 km
0 Muxtar Respublikanın (MR) Mərkəzi Muxtar Vilayətin (MV) Mərkəzi Beynəlxalq sərhəd Muxtar vilayətin sərhədi Paytaxt
50000+ MK 100000+ MK 25000+ MK 10000+ MK Mənbə: Azərbaycan hökuməti, sentyabr 2013; Beynəlxalq Böhran Qrupu, fevral 2012 Mənbə: Azərbaycan hökuməti, sentyabr 2013 Şəhər
MK-in tərk etdiyi yerlər Bu xəritədə göstərilən sərhədlər və adlar IDMC tərəfindən rəsmi qəbul olunduğunu işarə etmir.
Azərbaycan: 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 3 www.internal-displacement.org Tarixçə Münaqişə nəticəsində yaranan köçkünlük Azərbaycanda məcbüru köçkün problemi ölkənin Qərbində, dağlıq və münbit ərazidə yerləşən Dağlıq Qarabağ muxtar regionu üzrə Ermənistan ilə münaqişənin nəticəsində yaranmışdır. Münaqişənin kökləri XX əsrin əvvəllərinə gedib çıxsa da, münaqişə 1988-ci ildə Dağlıq Qarabağda millətçi meylləri yenidən baş qaldırdıqdan və Yerevandakı Sovet hökuməti ərazinin Ermənistana birləşməsinə razılıq verdikdən sonra başlandı. Bunun nəticəsi olaraq 1988-1991-ci illərdə Ermənistan ərazisindən 250000 Azərbaycanlı deportasiya olundu. Nəticədə Etnik gərginlik gücləndi və hər iki tərəfdən şiddətli hücumlara gətirib çıxartdı, 1991-ci ildə iki ölkə müstəqillik əldə etdikdən sonra onların arasında tam miqyaslı müharibə başlandı. 1992-ci ildə Dağlıq Qarabağ heç bir başqa dövlət tərəfindən tanınmamış müstəqillik elan etdi. 1994-cü ildə atəşkəs barədə razılıq hərbi əməliyyatlara rəsmi olaraq son qoydu, və o vaxtdan bəri Ermənistan Dağlıq Qarabağı və onu əhatə edən 7 rayonu bütövlüklə və ya qismən nəzarət altında saxlayır. Atəşkəs əldə olunana qədər, təxminən 700000 nəfər Azərbaycanda, 30000 nəfər isə Dağlıq Qarabağın özündə köçkün düşdü (NRC, 30 aprel 2008, IDMC-nin arxivində; ICG ,
tapmayıb və sülh danışıqlarında 2011-ci ildən bəri irəliləyiş yoxdur ( de Waal , 22 yanvar 2014). Məcburi köçkünlər işğal barədə milli tarixçənin əsas hissəsinə çevrilmişdir ki, onlar ərazini tərk etməyə məcbur edilmişlər və qayıtmaq hüquqları əllərindən alınmış kimi təqdim olunur ( Wistrand , fevral 2013; European University Institute , 2013).
Azərbaycan ilə Ermənistan arasındakı münaqişə çox vaxt dondurulmuş kimi təsvir olunsa da, əslində o cəbhə xətti boyunca davam edir. 1994-cü ildə atəşkəs razılığı vasitəsilə müəyyən olunmuş 260 kilometrlik təmas xəttiinin hər iki tərəfində 20000- dən artıq hərbçi yerləşdirilib ki, bu da onu çox güman ki Avropanın ən hərbləşdirilmiş zonasına çevirir (de Waal, 2013; Saferworld and Conciliation Resources , may 2012). Atışmalar müntəzəm olaraq baş verir, və vasitəçilik səylərinin dalana dirəndiyi və hər iki tərəfin sürətlə silahlandığı bir şəraitdə onlar daha da güclənir və geniş yer alır ( ICG , 26
sentyabr 2013; Conciliation Resources , 20 oktyabr 2013). Təmas xəttinə nə sülhməramlı qüvvələr, nə də beynəlxalq qüvvələr nəzarət edir, lakin ATƏT-in beynəlxalq müşahidəçiləri ayda iki dəfə monitorinq aparır.
Azərbaycan həmçinin su daşqını və zəlzələ, daha az dərəcədə quraqlıq, torpaq sürüşməsi, qar uçqunu və sel kimi təbii fəlakətlərə məruz qalır ki, bunlar da köçkünlüyə səbəb ola bilər ( UNICEF və UNISDR , dekabr 2011, səh. 47; IFRC , 31 iyul 2013; Oxu.az ,
Day.az , 3 iyul 2013; Zoi Environment Network
, 2011). Azərbaycan rəsmiləri təsdiq edir ki, ölkənin 9,5 milyon əhalisinin təxminən 50% zəlzələyə məruz qalan ərazidə yaşayır ( Trend
, 18 iyun 2012). Dünyanın ən iri təbii qapalı su hövzəsi olan Xəzər dənizinin səviyyəsinin qalxıb-enməsi mövsumi yağıntı miqdarlarının dəyişməsinə və torpaq sürüşmələri, qar uçqunları, çay daşqınları və sellərin yaranmasına səbəb ola bilər ki, bu da hazırlıq görülmədiyi halda fəlakət və köçkünlüyə gətirib çıxarda bilər ( UNISDR və Dünya Bankı , 2009, səh. 30). Ən son təbii fəlakətlər 2012 və 2010-cu illərdə baş vermişdir. Şimal-qərbi Azərbaycanda 2012-ci ildə baş vermiş zəlzələ nəticəsində 7000-dən artıq ev dağılmış və ya zədələnmişdir ki, nəticədə eyni sayda ailə çadır və digər sığınacaqlara evakuasiya olundu (
IFRC, 23 may 2012; IFRC , 22 dekabr 2012). 2010-cu ildə güclü yağışlar Azərbaycanın mərkəzi və cənubi zonalarda Kür ətrafında 40 rayonda daşqına səbəb oldu və Sabirabad rayonunda 24 000 nəfərə, cəmi isə 70 000 nəfərə ziyan dəydi. 20 000-dən çox evi su basdı, onlardan 2 300 təmir olunmaz vəziyyətə düşdü, 60 000 ha kənd təsərrüfatı torpağı su altında qaldı ( CRED
, may 2012, IFRC , dekabr 2010). Bu fəlakətlər Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində köçkün Yüklə 216,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|