Microsoft Word 191 Azerbaijan Independent Islam and the State azeri doc
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan: Müstəqil İslam və Dövlət Böhran Qrupunun Avropa üzrə Hesabatı N°191, 25 mart 2008 səhifə 9
HizbuAllah adlandıran İslamçı qrupun 1990-ci illərdə cinayətkar əməllərdə iştirak etməsi iddia olunur. 2000-ci ildə bu qrup tanınmış Azərbaycan ziyalısı Ziya Bünyadovu 1997-ci ildə qətlə yetirməkdə ittiham olunmuş və qrupun yeddi üzvü həbs olunmuşdur. 80
və indiya kimi orda qalırlar, lakin onlardan biri 2002- ci ildə Azərbaycana qayıtmaq istəyərkən həbs olunmuşdur. 81 Bünyadovun qətlinin səbəbi hələ də müəmmalı olaraq qalır; bəzi müxalifət üzvləri iddia edir ki, bununla dinin heç bir əlaqəsi yoxdur. 82
digər oxşar şiə mərkəzləri ilə dini əlaqələr qururlar, lakin təsisatlar arası münasibətlər çox az sayda mövcuddur. İran Mədəni Mərkəzi və İmam Xomeyni Xeyriyyə Fondu hələ də fəaldır, lakin İranın dini təsiri ciddi dərəcədə azalıb. 2001-ci ildə Azərbaycan ölkədə mövcud olan 22 İran mədrəsəsinin hamısını bağlamışdır. 83 İranın açıq dini təbliğatı dayandırması iki dövlət arasında əldə olunan razılığın nəticəsi də ola bilər. 84 Azərbaycan rəsmiləri son beş ildə 85 ölkəyə
yalnız bir neçə İran missionerinin gəldiyini iddia edir, lakin digər məlumatlı mənbələr davamlı səfərlərdən xəbər verir. 86
Cüzi gərginlik hələ də qalmaqdadır. İddia edilir ki, İran Azərbaycanın cənubunda yaşayan Talış azlığı ilə əlaqələr qurur və üstəlik, ölkənin cənubunda yayımlanan İranın Səhər kanalı rəsmi Bakını tənqid edir və müntəzəm olaraq Talışların etnik azlıq haqqları məsələsini qaldırır. 87
80 “Hizbu-Təxririn istintaqı başa çatdı”, Bizim Əsr, eyni mənbədən. 81 K. Səfəroğlu, “Xütbələrdə gizlənən siyasi İslam”, Ayna, 17 iyun 2006. 82 Bəzi müxalifət üzvü və mediya nümayəndələri Hizbollahın bu hadisə ilə əlaqəli olmasına şübhə ilə yanaşır və güman edirlər ki, 2005-ci ildə həbs olunan və cəmiyyətdə əks səda doğuran bir sıra insan oğurluğu və qətllər törətməkdə təqsirini boynuna alan daxili işlər nazirliyinin sabiq yüksək rütbəli zabiti Hacı Məmmədovun bu qətldə əli ola bilərdi. Qənimət Zahid, “Blef”, Azadlıq, 31 oktyabr 2007. 83 DQİDK-nın cənub bölgəsi üzrə nümayəndəsi deyir ki, bölgədə “üç mədrəsə, o cümlədən Masallıda bir və Cəlilabadda iki mədrəsə vardır. Onlar qeyri-qanunidir və İran rejiminin ideyalarını təbliğ etdiklərinə görə, biz onları bağlamışıq. Müəllimlər çalışırdı ki, şagirdlər Azərbaycana qarşı vətən sevgisini unutsun və onlar üçün İslamın yeni mənsubiyyət olduğunu aşılayırdılar.”, Böhran Qrupunun müsahibəsi, Azərbaycanın cənubu, oktyabr 2007. 84 Böhran Qrupunun müsahibəsi, hökümət rəsmisi, Bakı, sentyabr 2007. 85 Böhran Qrupunun müsahibəsi, hökümət və DQİDK-nın rəsmisi, Bakı, oktyabr-noyabr 2007. 86 Böhran Qrupunun müsahibəsi, noyabr 2007. 87 Səhər TV, www.saharirib.ir, peyk vasitəsilə yayımlanan və İran hökümətin məliyyələsi ilə dini və siyasi proqlamlar Yaxın gələcəkdə bunun ciddi problemlər yaratması ehtimalı azdır, 88 lakin 2007-ci ilin dekabr ayının 10-da İmam Mehdinin Şimal Ordusu adlanan qrupa üzv olmaqda güman edilən 15 nəfər təxribatçılıq fəaliyyətinə görə uzunmüddətli azadlıqdan məhrum olumuşdurlar. Gənc şiə ruhanisi Səid Dadaşbəylinin rəhbərlik etdiyi bu qrup İslam İnqilabını Qoruyanların xüsusi qurumu olan İranın Qüds Ordusu adlı təşkilatından geniş maliyyə yardımı və təlim almaqda günahlandırıldı. Dadaşbəyli özü yalnız xeyriyyə fəaliyyəti ilə məşğul olduğunu israr edirdi. Bu hadisə İranla Azərbaycan arasında diplomatik küsülülüklə nəticələndi. 89
T ÜRKİYƏ Ölkənin dünyavi modelinə ən münasib hesab olunduğuna görə Türkiyə mənşəli sünni İslam Azərbaycanda kök salmışdır. “Türkiyədə mövcud olan İslam Azərbaycan dövlətinin dünyavi modeli ilə uzlaşan yeganə İslam cərəyanıdır” – DQİDK-ın sabiq sədri Rafiq Əliyev belə hesab edir. 90 3,000-dən artıq insan Cümə namazı üçün Bakıdakı Türk Məscidinə toplaşır. Türkiyə mənşəli sünni İslam ölkənin şimal bölgələrində də yayılır və burada artıq daha çox insan müntəzəm şəkildə ibadət üçün rəsmi məscidlərə üz tutur. Dini məsələlər üzrə Azərbaycan Türkiyə ilə əməkdaşlıq aparır: Türkiyənin Diyanet İşleri Başkanlığı (Dini Məsələlər üzrə Katiblik) Türk mənşəli İslamın xaricdə təşviq etmək mandatına malikdir. Türkiyə səkkiz məscidin inşasını maliyyələşdirib, ruhanilərə təlim keçir və İslam məktəb və universitetlərində təhsil almaq üçün təqaüd ayırır. Türkiyənin dəstəyilə Bakı Dövlət Universitetində ilahiyyat fakültəsi təsis olunmuşdur və Azərbaycanın müxtəlif şəhərlərinə türkiyəli müəllimlər göndərilmişdir. 91
göstərən kanaldır, Böhran Qrupunun müsahibəsi, Lənkəran sakini, Lənkəran, oktyabr 2007; və “İran Diplomatı Azərbaycanda Tehran tərəfindən separatizmin təşviq olunmasını inkar edir”, Day.az, 11 yanvar 2007. 88 Hər iki ölkə azlıq məsələsini qabarda bilər. İranda iyirmi milyon Azərbaycan mənşəli insan yaşayır. Azlıqlar arasında mübarizədə din kiçik rol oynayır. 89 Qrup 2007-ci ilin yanvarında həbs olunub və ictimayyət üçün bağlı məhkəmədə mühakimə olunmuşdur. Prokurorluq iddia edirdi ki, onlar höküməti devirmək və Şəriət qanunlarını (İslam qanunlarını) bərqərar etmək istəyirdilər. Dadaşbəyli on dörd il, digərləri isə iki ildən on dörd ilədək azadlıqdan məhrum edilmişdir. “Azərbaycan: İslamçıların Məhkəməsi İranla Münaqişə üçün Zəmin Yaradır”, RFE/RL, 9 oktyabr 2007; və
“Azərbaycan ‘Səid Dadaşbəyli’ qrupu ilə əlaqədar İrandan izahat gözləyir”, Day.az, 24 dekabr 2007. 90 B. Balcı, “Azərbaycanda İslamın dirçəlişi”, CERI araşdırmaları (Paris, 2007). 91 DQİDK-nın www.addk.net/aze/articles/turkiye.html və Diyanətin www.diyanet.gov.tr/turkish/default.asp internet Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|