Microsoft Word 191 Azerbaijan Independent Islam and the State azeri doc
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bakı/Tbilisi/Brüssel, 25 mart 2008
- ƏLAVƏ A BEYNƏLXALQ BÖHRAN QRUPU HAQQINDA
Azərbaycan: Müstəqil İslam və Dövlət Böhran Qrupunun Avropa üzrə Hesabatı N°191, 25 mart 2008 səhifə 21
radikallaşmaq riskindən agahdır, əksər QHT-lər onların haqqlarını güclü şəkildə müdafiə etmir: 191
Əksər hüquq müdafiəçiləri milli-demokratik düşərgənin yetirmələdir və güclü dünyavi ənənələrə malikdir. Onlar daha çox həbsdə olan jurnalistlər və söz azadlığı kimi digər daha populyar mövzularla məşğul olmağa üstünlük verirlər. Az sayda hüquq müdafiəçisi radikal İslamçılar olduğu iddia edilən şəxslərin ədalətli mühakimə hüququnun qorunması kimi qeyri-populyar məsələlərlə məşğul olmağı öz üzərinə götürür. 192
saqqallı şəxslərin təhqiramiz yoxlanması, onların saqqallarının zorla qırxılması və onların döyülməsi kimi hallardan başlamışdır. 193
Şimal bölgəsindəki şəhələrdən birində polis əməkdaşı Böhran Qrupuna etiraf etmişdir ki, “Onlara (sələfilərə) möhkəm tapşırılıb ki, saqqallarını qırxsınlar”, çünki onların zahiri görünüşü “uşaqları qorxudur”. 194
Ardıcıl “yoxlama” kampaniyası onlarla adamın iki gündən yeddi günə qədər yerli polis məntəqələrində saxlanılması ilə nəticələndi. “Məni həbs edib üç dəfə saqqalımı qırxıblar”, 70 yaşlı sələfi Ehtiram söyləyir. “Mən polisə gedəndə, onlar məni təhqir etdilər. Hamımız bu təzyiqdən çox əziyyət çəkirik”. 195
Digər şəhərdə, bir gənc məsələnin dərininə varmadan, dedi, “onlar kişinin dözə bilməyəcəyi, alçaldıcı hərəkətlər edirlər. Döyməkləri problem deyil, Allah özü hakimdir. Lakin digər hərəkətləri…” 196
“Onlar bizim evlərimizə gəlib, silah axtarır… onlar hətta bizim kim olduğumuzu öyrənməyə cəhd etmirlər. Bizə ağzımızı yummağı deyirlər”, Ələsgər şikayətlənir. “Mənim evimə üç dəfə gəliblər. Artıq qonşularım da mənə şübhə ilə baxır”. 197 Afiyyəddin əlavə edir ki, 2007-ci ilin oktyabrında şimal bölgəsindəki məscidlərdən birində bir neçə kişi saxlanılıb və vəhşicəsinə döyülmüşdür. “Onları məcbur etdilər ki, polisdə deyil, küçədə döyüldükləri haqda sənədə imza atsınlar. Həbs
Böhran Qrupunun müsahibəsi, vətəndaş hüquqlarının müdafiəçisi, Bakı, fevral 2008. 192 Böhran Qrupunun telefon müsahibəsi, Leyla Yunus, insan haqqları müdafiəçisi, fevral 2008. 193
Zaqatala, Balakən, Şəki, Qusar, Quba və Xaçmaz, Böhran Qrupunun müsahibəsi, Elman Osmanov, müdafiə vəkili, fevral 2008. 194
Böhran Qrupunun müsahibəsi, polis nümayəndəsi, Azərbaycanın şimal bölgəsi, oktyabr 2007. 195 Böhran Qrupunun müsahibəsi, Ehtiram (əsl adı deyil), Azərbaycanın şimal bölgəsi, oktyabr 2007.
196 Böhran Qrupunun müsahibəsi, Fəxrəddin (əsl adı deyil), Azərbaycanın şimal bölgəsi, sentyabr 2007. 197 Böhran Qrupunun müsahibəsi, Ələsgər (əsl adı deyil), Azərbaycanın şimal bölgəsi, oktyabr 2007. zamanı onlar dəfələrlə təhqirə məruz qalırdılar və onlara deyirdilər ki ‘siz itdən də aşağısınız’. Biz onlara başa salmağa çalışırıq ki, biz xəvaric deyilik, lakin onlar üçün fərqi yoxdur. Biz çox yorulmuşuq”. 198
2007-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında, mətbuatda yayılmış terror cəhdi haqqında gedən xəbərlərdən sonra, milli təhlükəsizlik və daxili işlər nazirlikləri ölkə boyu birgə “yoxlama” kampaniyasına başladılar. Dəvəçi rayonun imamı Mirzə Əlibəyovla 199 bərabər, polisə “müqavimət” ittihamı ilə onlarla sələfi tutulub, polis məntəqəsində saxlanılmışdır. Onların arasında vaxtilə əfv olunan sələfi “Qarabağ partizanı” Əsgər Rüstəmov da olmuşdur; polis onun evindən bir neçə güllə tapandan sonra, onu qeyri-qanuni silah saxlamaqda ittiham etmişdir, lakin qohumları güllərərin evə atılmasını iddia edir. 200
Bu kimi məsələləri artıq bir neçə il ərzində araşdıran Bakı jurnalisti deyir ki, gənc sələfilərin bir çoxu gözdən itmiş kimidir. “Onların mühakimə olub-olmamasını biz heç bilmirik”. 201
əvvəllər daha çox olduğunu, ancaq bir çox gənc üzvlərin bölgəni tərk etdiyini söyləyirlər. 202 2007-ci ilin dekabrında penitensiar xidmətinin başçısı Nazim Ələkbərov demişdir ki, 60-dan 70-ə gədər vəhhabi həbsdədir və əlavə etmişdir ki “onlardan on beş nəfəri bizə müraciət edib, əvvəlki etiqadlarından imtina etdiklərini bildiriblər”. 203
Radikallaşma təhlükəsi haqda ehtimallar müxtəlifdir. “İnanmıram ki, sələfilər və nurçularla əlaqədar hansısa təhlükə var” şimal bölgəsindəki şəhərlərdən birində yaşayan sünni imam belə düşünür. “Bu sadəcə
198 Böhran Qrupunun müsahibəsi, Afiyəddin (əsl adı deyil), Azərbaycanın şimal bölgəsi, oktyabr 2007. 199
“Dəvəçi vəhhabilərinin imamı həbs edildi”, APA xəbərlər agentliyi, 29 oktyabr 2007. Mirzə Əlibəyov on beş günlük azadlıqdan məhrum edilmişdir. Anar Vəliyevin dediyinə əsasən (“İki sifət”, eyni mənbədən), o, mömin sələfidir və cihad qruplarla əlaqəsi yoxdur. Dörd nəfərlə bərabər, Əlibəyov 2008-ci ilin martın 13-də müəmmalı qalan ittihamla yenidən saxlanılmışdır. 200
Böhran Qrupunun müsahibəsi, Akif Nağı, sədr, Qarabağ Azadlıq Təşkilatı; həmçinin, bax: “Qarabağ partizanları" indi də dindar olduqlarına görə təzyiqə məruz qalırlar”, 525-ci
201
Böhran Qrupunun müsahibəsi, müstəqil jurnalist, Bakı, oktyabr 2007. 202 Şimal bölgələrdə yaşayan sələfilər deyir ki, “qardaşlardan” bir çoxu təzyiqlər nəticəsində Bakıya köçüblər. Kim isə iddia edir ki, yüzlərlə sələfi həbsdədir. Böhran Qrupunun müsahibəsi, Azərbaycanın şimal bölgəsi, oktyabr-noyabr 2007. 203
“Azərbaycan penitensiar xidmətinin rəhbəri: ölkənin islah müəssələrində təxminən 60-70-ə yaxın vəhhabi var”, Day.az, 7 dekabr 2007.
Azərbaycan: Müstəqil İslam və Dövlət Böhran Qrupunun Avropa üzrə Hesabatı N°191, 25 mart 2008 səhifə 22
hökümətin ‘qabaqlama’ siyasətidir”. 204 DQİDK
nümayəndəsi Gündüz İsmayılov sübüt etməyə çalışır ki, “xəvariclər arasında iki yönüm mövcuddur: mülayim və radikal. Qanunu gəbul edənləri dövlət gəbul edir. Lakin onlar qanunu gəbul etmirsə, buna müəyyən reaksiya ortaya çıxır. Onlardan bəziləri Azərbaycanda xilafət qurmaq istəyir!”. 205 Polis isə öz hərəkətlərini dinin arxasında gizlənən cinayətkarlığa qarşı mübarizə ilə əsaslandırır. 206 Bununla belə, polisin fəaliyyətindən belə görünür ki, o bir çox hallarda dinc sələfilərlə radikallar arasında fərq qoymur. Müsahiblərimizin bir qismi düşünür ki, hökümətin addımları dindarları ekstremizmə təhrik edir. Gənc sələfi olan Ələsgər deyir, “bizi döyməklə inancımızı əlimizdən almaq istəyirlər, lakin başa düşmürlər ki, bu mümkün deyil. Onlar tam əksinə nail olacaqlar. Mənə pis adam olduğumu dönə-dönə deyəndə, mən doğrudan da pis adama dönəcəm”. 207
Müstəqil imam əlavə edir, “bu kimi üsullar radikallaşmaya qarşı mübarizə deyil, əksinə, onun artmasını asanlaşdıran amildir”. 208 “Dağıstana baxın!”- müstəqil hüquq müdafiəçisi deyir. “Biz ordakı vəziyyətin burda da təkrarlanmasınımı istəyirik?”. 209 “İnsanlar nə qədər çox ədalətsizlik görsələr, bir o qədər onlar dinə sığınacaqlar ki, cəmiyyətdə tapa bilmədikləri cavabları burda tapsınlar”, yerli mütəxəssis belə qənaət çıxarır. 210
204 Böhran Qrupunun müsahibəsi, rəsmi sünni imam, noyabr 2007. 205
Böhran Qrupunun müsahibəsi, Gündüz Ismayılov, rayonlarda dini məsələlər üzrə şöbənin rəhbəri, DQİDK, Bakı, sentyabr 2007. 206 Böhran Qrupunun müsahibəsi, polis nümayandəsi, Azərbaycanın şimal bölgəsi, oktyabr 2007. 207
Böhran Qrupunun müsahibəsi, Ələsgər (əsl adı deyil), Azərbaycanın şimal bölgəsi, oktyabr 2007. O, əlavə edir: “burda [Azərbaycanın şimal bölgəsində] insanların hamısı saqqal saxlamaq istəyir, lakin edə bilmir. Biz onlarla din haqqında söhbət edirik, əsl İslamın nə olduğunu çatdırmağa çalışırıq. Polisdən fərqli olaraq, biz onlara müəyyən bir şey təklif edirik. Bizə qalan bir Allahdır”. 208
Böhran Qrupunun müsahibəsi, müstəqil imam, Bakı, dekabr 2007.
Böhran Qrupunun müsahibəsi, müstəqil insan haqqları müdafiəçisi, Bakı, fevral 2008. 210 Böhran Qrupunun müsahibəsi, Tofiq Turkel, Turan xəbərlər agentliyinin eksperti, fevral 2008. V. YEKUN SÖZ Bu hesabatda sözügedən müstəqil icmalar hökumətə və ya dünyavi həyat tərzinə demək olar ki, əsl təhlükə kəsb etmir. Demək olar ki, ölkədəki heç bir icma cihada meylli hesab oluna bilməz. İslam dövləti qurmaq fikrini açıq bildirən az sayda icmanın ciddi tərəfdarları yoxdur və onlar məqsədlərinə çatmaq üçün strateji baxışa malik deyirlər. Bununla belə, İslam təhlükəsinin şişirdirilməsi insanların sıxışdırılması və dini həyatı nəzarətdə saxlamaq üçün bir bəhanə kimi istifadə olunmuşdur ki, bu da, polisin qəddarlığı ilə üzləşmiş qrupların siyasiləşməsi və hətta radikallaşması riskini artırır, baxmayaraq ki, ilkin vəziyyətdə bu qruplar qeyri-siyasi və sirf dini xarakter daşıyırdılar. Hökümət dini dairələrdə hörmətə malik olan mötədil səsləri gücləndirməyə başlamışdır, lakin o daha çox iş görməlidir, xüsusilə sıravi vətəndaşların və ruhani olmaq istəyənlərin dini təhsilinin artırılmasına fikir verməlidir. İslamla, o cümlədən müstəqil İslami icmalarla, dövlət arasında dini azadlığı daha səmərəli təmin etmək üçün daha optimal münasibəti müəyyən etmək üçün müstəqil və rəsmi ruhaniləri, tədqiqatçıları və QHT-ləri cəlb etməklə, ictimai müzakirələr təşkil olunmalıdır. Müstəqil dini icmalar isə, xüsusilə sələfilər, öz növbəsində, üzvlərini terrorçuluğun və radikallaşmanın risklərindən agah etməlidir, və rəsmi ruhanilər və Azərbaycan höküməti ilə həqiqi dialoqa başlamağa sövq etməlidir. Bakı/Tbilisi/Brüssel, 25 mart 2008 Azərbaycan: Müstəqil İslam və Dövlət Böhran Qrupunun Avropa üzrə Hesabatı N°191, 25 mart 2008 səhifə 23
BEYNƏLXALQ BÖHRAN QRUPU HAQQINDA
Beynəlxalq Böhran Qrupu (Böhran Qrupu) müstəqil, qeyri-kommersiya və qeyri-hökumət təşkilatıdır və onun 110-dan çox əməkdaşı düyünə düşmüş münaqişələrin qarşısını almaq və onları həll etmək məqsədilə beş qitədə yerlərdə aparılan təhlillər və yüksək səviyyəli məsləhətlərlə işləyirlər.
Böhran Qrupunun yanaşması yerlərdə aparılan araşdırmalara əsaslanır. Siyasi təhlilçilər qrupu zorakı münaqişənin qopması, güclənməsi və ya yenidən baş verməsi təhlükəsi olan ölkələrdə və ya həmin ölkələrin qonşuluğunda yerləşdirilir. Yerlərdən gələn məlumat və dəyərləndirmələrə əsasən o, hədəfi beynəlxalq səviyyədə əsas qərar qəbul edənlər olan və praktiki tövsiyələr təklif edən analitik hesabatlar hazırlayır. Böhran Qrupu həmçinin bütün dünyada ən mühüm münaqişə vəziyyətləri və potensial münaqişələrlə əlaqədar durumla bağlı qısa müntəzəm yeniliklər təmin edən CrisisWatch 12 səhifəlik aylıq bulleteni nəşr edir.
Böhran Qrupunun hesabatları və brifinq sənədləri xarici nazirliklərə və beynəlxalq təşkilatlara elektron poçtu vasitəsilə və ya çap formasında göndərilir və eynu zamanda qrupun İnternet saytında, www.crisisgroup.org. ünvanında, yerləşdirilir. Böhran Qrupu öz böhranla bağlı təhlillərini ön plana keçirmək və özünün siyasətlə bağlı tövsiyələrinə dəstək qazanmaq məqsədilə hökumətlərlə və onlara təsir edən qurumlarla, o cümlədən KİV-lər ilə yaxından əməkdaşlıq edir. Böhran Qrupunun siyasət, diplomatiya, biznes və KİV sahəsində tanınmış şəxsıləri özündə birləşdirən idarə heyəti bu hesabat və tövsiyələrin dünyada əsas siyasət hazırlayan şəxslərin diqqətinə çatdırılması işində birbaşa iştirak edir. Böhran Qrupunun sədri Avropa Xarici Əlaqələr Komissiyasının keçmiş üzvü, Barnslı Lord Pattendir. 2000-ci ilin yanvarından qurumun prezidenti və başçısı Avstraliyanın keçmiş Xarici İşlər Naziri Qaret Evansdır. Böhran Qrupunun beynəlxalq qərərgahı Brüsseldədir və Vaşinqton (hüquq şəxs kimi), Nyu-York, London və Moskvada təbliğatçı ofisləri yerləşir. Hazırda təşkilatın yerlərdə 15 ofisi var (Əmman, Belqrad, Bişkek, Dakar, Düşənbə, İslamabad, Cakarta, Kabul, Nayrobi, Pretoriya, Priştina, Kvito, Seul, Skopye və Tiflisdə) və onun təhlilçiləri dörd qitədə böhrana məruz qalmış 50-dən çox ölkədə və ərazidə fəaliyyət göstərirlər. Afrikada bura Anqola, Burundi, Fil Dişi Sahili, Konqo Demokratik Respublikası, Eritreya, Efiopiya, Qvineya, Liberiya, Ruanda, Sahel bölgəsi, Syerra Leone, Somali, Sudan, Uqanda və Zimbabve; Asiyada Əfqanıstan, İndoneziya, Kəşmir, Qazaxıstan, Qırxızıstan, Myanmar/Birma, Nepal, Şimali Koreya, Pakistan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan; Avropada Albaniya, Ermənistan, Azərbaycan, Bosniya və Hersoqovina, Gürcüstan, Kosovo, Makedoniya, Moldova, Serbiya və Çernoqoriya; Yaxın Şərqdə Şimali Afrikadan İranadək bütün bölgə və Latın Amerikasında Kolumbiya, And bölgəsi və Haiti. Böhran Qrupu hökumətlərdən, xeyriyyə fondlarından, şirkətlərdən və fərdi donorlardan vəsait toplayır. Aşağıdakı hökumət idarələri və təşkilatları hazırda maliyyələşmə təmin edir: Frankofon Hökumətlərarası Agentlik, Avstraliya Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi, Avstraliya Federal Xarici İşlər Nazirliyi, Belçika Xarici İşlər Nazirliyi, Kanadanın Xarici İşlər və Beynəlxalq Ticarət Departamenti, Kanada Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi, Kanada Beynəlxalq İnkişaf Araşdırma Mərkəzi, Çexiya Xarici İşlər Nazirliyi, Hollandiya Xarici İşlər Nazirliyi, Finlandiya Xarici İşlər Nazirliyi, Fransa Xarici İşlər Nazirliyi, Almaniya Xarici İşlər Nazirliyi, İrlandiya Xarici İşlər Departamenti, Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyi, Lixtenşteyn Knyazlığının Xarici İşlər Nazirliyi, Leksemburqun Xarici İşlər Nazirliyi, Yeni Zellandiyanın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi, Çin Respublikası (Tayvan) Xarici İşlər Nazirliyi, Danimarka Krallığının Xarici İşlər Nazirliyi, Norveç Krallığının Xarici İşlər Nazirliyi, İsveç Xarici İşlər Nazirliyi, İsveçrə Federal Xarici İşlər Departamenti, Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi, Böyük Britaniya Xarici İşlər Nazirliyi, Böyük Britaniyanın Beynəlxalq İnkişaf Departamenti və ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi.
Fondlara və özəl sektor donorlarına isə aşağıdakılar daxildir: Atlantik Filantrofiz təşkilatı, Nyu-Yorkun Karneqi Korporasiyası, Kompton Fondu, Ford Fondu, Fundaçano Oriente, Beynəlxalq DARA Fondu, Bill & Melinda Qeyts Fondu, Uilyam və Flora Hyulet Fondu, Hant Alternativz Fondu, Koreya Fondu, Con D. və Katerin T. Mak Artur Fondu, Moriah Fondu, Çarlz Styuart Mott Fondu, Açıq Cəmiyyət İnstitutu, Pyer və Pamela Omidyar Fondu, David və Lusil Pakard Fondu, Plauşearz Fondu, Siqrid Rozinq Trast, Rokfeller Fondu, Rokfeller Filantrofi Advayzers və Yəhudi İcmasının İanə Fondu olan Sarlo Fondu. Böhran Qrupu haqqında əlavə məlumatı bizim internet səhifəmizdən əldə edə bilərsiniz: www.crisisgroup.org Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|