Microsoft Word 191 Azerbaijan Independent Islam and the State azeri doc
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan: Müstəqil İslam və Dövlət Böhran Qrupunun Avropa üzrə Hesabatı N°191, 25 mart 2008 səhifə 20
yaxın adamları göndərir və məscid üçün heç nə etmir. Burda bütün təmiri özümüz etmişik!” 181
QMİ İslamın tədrisi üçün yeganə rəsmi mənbə olan Bakı İslam Universitetinə və onun dörd filialına (Zaqatala, Lənkəran, Sumqayıt, Mingəçevir) nəzarət edir. Bundan əlavə, QMİ-nin nəzarəti olmadan, dövlətə malik Bakı Dövlət Universitetində ilahiyyat fakültəsi fəaliyyət göstərir ki, onun da səviyyəsi zəif sayılır.
182
2002-ci ildən etibarən nüfüzunu artırmaq üçün QMİ islahatlara yol açmışdır ki, bu da əsasən, yeni nəsil ruhanilərin təhsilini ön plana çıxartmışdır. İlk olaraq qurum xaricdə, xüsusilə Türkiyə, Misir, Suriya, Küveyt, Səudiyyə Ərəbistanı və hətta İranda təhsil almış gəncləri cəlb etməyə cəhd etdi. 183
İkincisi, əvvəlki molları əvəzləmək üçün İslam Universitetinin yeni regional filialları 184
daha yaxşı təhsil almış ruhanilər nəsli yetirşdirməyə başladı. Böhran Qrupunun əməkdaşları, xüsusilə sünnilər yaşayan rayonlarda, əhalinin yeni təyin olunan və daha dinamik olduqlarına görə gəncləri özlərinə cəlb edən mollalardan razılıq etdiklərinin şahidi olmuşdur. Zaqatala/Balakən rayonunun axundu Məhəmməd İgidov deyir: “əvvəllər imamların bilikləri aşağı səviyyədə idi və onlar korrupsiyaya uğramışdı… onlar insanların dinlə əlaqədar suallarını cavablandıra bilmirdi. İndi isə, yeni gənc mollalar sualları cavablandıra bilir… Bu radikallığı aradan qaldırmaq üçün ən yaxşı yoldur”. 185
çalışır. Bakı İslam Universitetinin Lənkəran filialının rektoru Hacı Səədi və ənənəvi dini ailələrdən olan şiə mollalar bunu bu cür izah edir: Türkiyə və ya İran sayağı ənənələrin bizi idarə etməyini istəmirik. Öz ənənələrimizə üstünlük veririk. Biz İnternet əsrinə qədəm qoymuşuq və İslam da uyğunlaşmalıdır. Şiələr hər zaman İmam Hüseynin faciəsini, yəni Aşura gününü qeyd
Böhran Qrupunun müsahibəsi, Astara Məscidinin camaatı, Astara, oktyabr 2007. 182 “Tədris səviyyəsi axı çox aşağıdır”, müstəqil icmanın rəhbəri belə deyir. “Bir dənə universitet olduğuna görə, hamı ora gedir. Dövlət diplomu tanımadığına görə, gənc məzunlar QMİ-də işləməyə məcbur olurlar”, Böhran Qrupunun müsahibəsi, müstəqil icmanın imamı, Bakı, sentyabr 2007. 183 Böhran Qrupunun tədqiqatçısı İranda təhsil almış və yenilikə təyin olunmuş bir neçə rəsmi mollalarla görüşmüşdür. 184
Sumgayıt və Mingəçevirdə filiallar 1997-də açılmışdır, Zagatalada 1998-də və Lənkəranda 2002-də, Böhran Qrupunun telefon müsahibəsi, Bakı Islam Universitetinin nümayəndəsi, yanvar 2008. 185 Böhran Qrupunun müsahibəsi, Məhəmmət Igidov, Zaqatala/Balakən rayon axundunun müavini (Müsəlman ruhani hakimiyyətinin üzvü), Zaqatala, sentyabr 2007. ediblər. Onlar özlərini qamçılayırdılar. Biz buna son qoyduq və qan vermə təşəbbüsü ilə əvəzlədik. 186
qarşılanmır. İslam dini mərkəzlərində təhsil almamaqlarına baxmayaraq, bir qism köhnə mollalara hörmət və rəğbət olduğu kimi qalır. Bəzi kəndlərdə yeni təyin olunmuş mollaların məscidləri boşdur, lakin köhnə mollalar yas mərasimlərini keçirir və dindarlara onların gələcək taleyini danışır. 187 İranda
təhsil almış ruhanilərə QMİ-nin icazəsini almaq çətin olaraq qalır; Hacı Səədi gileylənir ki, “böyük sayda gənc təhsilini bitirəndən sonra İranda qalır”. 188
İslahatların nəticəsində dini təhsil üzərində nəzarətin keyfiyyəti artmış, lakin onlar daha da irəli gedib, müstəqil və qərəzsiz ruhanilərin yaradılması prosesini gücləndirməlidir. QMİ ruhaniləri hökümətə qarşı sədaqətinə görə deyil, ləyaqəti və dini biliyinə əsasən təyin etməlidir. 189
B. D ÖVLƏT T ƏRƏFİNDƏN S IXIŞDIRMALAR Son illərdə hökümət bəzi müstəqil İslamçı qrupların, xüsusilə şimal bölgələrində yaşayan sələfilərin fəaliyyətini sıxışdırır. Bununla bərabər, digər müstəqil qruplar da həddən ziyadə pis rəftarla üzləşdiklərini bildiriblər. 190 Adətən sələfilərə şübhə ilə yanaşılır: onların potensial terrorçu kimi təqdim edilməsində həm mətbuat, həm hökümət və həmçinin də, rəsmi şiə ruhanilər rol oynamışlar. Baxmayaraq ki, vətəndaş cəmiyyətinin üzvləri təqiblər nəticəsində bu icmaların
Qamçılamağın qan vermə ilə əvəzlənməsi də İran tərəfindən tətbiq edilən yenilikdir. Cümə Məscidinin İcmasının başçısı Hacı İlgar Ibrahimoğlu iddia edirki, Azərbaycanda bu yeniliyi o tətbiğ edib və sonra bu fikiri QMİ ruhaniləri təkrarlayıb. 187 Azərbaycanda ənənəvi müsəlman ənənəsidir ki, mollalar Ərəb dilində müəyyən dualar yazmaqla, bir neçə manat məbləğində pul qazana bilər. 188 Müsəlman ənələrinə uyğun olaraq, dini icma özü imamını seçir; bəzi hallarda QMİ icmalara icazə verir ki, öz seçdiyi imamı saxlasın; digər hallarda, QMİ öz seçdiyini yerləşdirir. Böhran Qrupunun müsahibəsi, Hacı Səədi, direktor, Lənkəran Islam Universiteti, Lənkəran, oktyabr 2007. 189 2007-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında Böhran Qrupunun apardığı müşahidələr göstərmişdir ki, QMİ-nin bütün ruhanilərinin otaqlarında Prezident Əliyevin şəkli var. 190 Zaqatala rayonunda böyük hörmətə malik olan Süfi Şeyxi demişdir ki, saqqalı radikal İslamın təzahürü sayan polis saqqaları qırxmağa məcbur edir. Ona deyiblər ki, ya saqqalı qırxmalısan və ya beş günlük həbsə olunacaqsan. Həmçinin, deyir ki, bəzi hallarda, polis saqqallı adamın evinə bərbəri gətirir. Böhran Qrupunun müxbiri, İslam üzrə xarici araşdırıcı, Tbilisi, yanvar 2008. Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|