Microsoft Word 191 Azerbaijan Independent Islam and the State azeri doc
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan: Müstəqil İslam və Dövlət Böhran Qrupunun Avropa üzrə Hesabatı N°191, 25 mart 2008 səhifə 19
həll yolu savadsızlıqla mübarizə aparmaq və milli İslami kadrları yetişdirməkdir. Zor gücü ilə biz sabit dini mühit yarada bilməyəcəyik. Bizə lazım olan isə özümüzdə İslam tədrisini təşkil etməkdir ki, gənclər İslamı öyrənmək üçün xaricə getməsinlər. 171
öyrənmək üçün gedən gənc azərbaycanlıların kütləvi axınına nəzarət etmir. “Dövlətə xəbər vermədən indi heç kim xaricdə dini təhsil ala bilməz. Kimsə qeydiyyatdan keçmədən gedirsə, problem yoxdur, lakin qayıtdıqdan sonra rəsmi ruhani vəzifəsi almaqda çətinliklərlə üzləşəcək”. 172
dini ədəbiyyat nəşr etdirmək üçün DQİDK-nın razılığı tələb olunur. Yalnız qeydiyyatdan keçmiş icmalar nəşrlə məşğul ola bilər və hətta onların çap etdikləri nüsxələrin sayı məhduddur. 173 Həmçinin, dini ədəbiyyatın idxalına da məhdudiyyət mövcuddur və bu istər İslam, istərsə də qeyri-İslam ədəbiyyatına aiddir. DQİDK bu işə ciddi nəzarəti həyata keçirir. Məsələn, 2005-ci ildə qurum “siyasi İslamın” təşviqi kimi saydığı 92 dini kitabı qadağan etmişdir. Bundan əlavə, İran Ayətollası Fazil Lənkəraninin də kitabları da daxil olmaqla, Komitədə qadağa olunan ədəbiyyatın açıqlanmamış siyahısını tutulub. 174 2007-
ci ilin noyabrında polis kitabları müsadirə etməklə, metro qarşısında və küçələrdə Quran satıcılarının işini əngəlləmişdir. Kitab satıcıları etiraf etmişlər ki, onlardan dini kitabları satışdan yığışdırmaq xahiş olunmuşdur. 175
Türkiyə mənşəli qruplar da nəzarətdən kənar qalmır. 1996-cı ildə qanuna edilən dəyişiklilərdən sonra, ölkə boyu on doqquz Quran kursu 176 və bir neçə mədrəsə bağlanmışdır. Nurçuların məscid və mədrəsələri də hədəfə çevrilmişdir: belə ki, bir neçə ay əvvəl, 2007-
Böhran Qrupunun müsahibəsi, Gündüz Ismayılov, rayonlarda dini məsələlər üzrə şöbənin rəhbəri, DQİDK, Bakı, sentyabr 2007. 172
rayonlarda dini məsələlər üzrə şöbənin rəhbəri, DQİDK, Bakı, sentyabr 2007. 173 Azərbaycan qanunlarına əsasən, nüsxələrin dəqiq sayı üzrə DQİDK-nın razılığı olmadan çap maşınları dini ədəbiyyatı nəşr edə bilməz. İdxal edilən dini ədəbiyyat yoxlamaya məruz qalır, “Din haqqında Qanun nə üçün və necə dəyişiləcək?”, Forum 18, 14 avqust 2006. 174 Qadağan olunmuş ədəbiyyatın natamam siyahısını tapmaq üçün İnternet ünvanı: www.islam.com.az/modules/news/ article.php?storyid=242. 175 “Azərbaycanda Quran satmaq qadağandır?”, Day.Az, 7 noyabr 2007. 176
Fərman DQİDK tərəfindən dərc edilmişdir, “Dini Bülleten”, Turan xəbərlər agentliyi, sentyabr 2007. ci ilin sentyabrında, ölkənin cənubunda, sünni kəndlərinin birində mədrəsə bağlanmışdır. 2007-ci ildə, türk müəllimin apardığı Quran kurslarının ölkənin şimal bölgəsindəki şəhərlərinin birində bağlanması göstərdi ki, Ankaradan göndərilən müəllimlər də ciddi nəzarət altındadır. 177
Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin İslahatı Azərbaycanda “rəsmi” İslam Sovet vaxtı yaradılan və şərti olaraq müstəqil qurum olan QMİ tərəfindən idarə olunur. Onun şiə rəhbəri Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadə 1980-cı ildə təyin olunmuşdur; onun müavini Müfti Hacı Salman Musa oğlu Musayev isə sünnidir. QMİ molların təyinatı, İslamın tədrisinə və ruhanilərin məvacibi məsələlərinə cavabdehdir. 178
hallarda əhalinin rəğbətinə sahib olurlar. “Qırmızı mollalar” Sovet hökümətinin casusu sayılırdı və, deyilənə görə, bir çoxu, kommunizm dağılandan sonra öz vəzifələrində qalmışdır. Bu səbəbdən və, həmçinin Məkkə və Mədinəyə ziyarətin təşkili üzərində saxladığı inhisara görə, bir çoxları QMİ-ni korrupsiyaya uğramış təşkilat sayır. “QMİ dini təşkilat deyil, o bizneslə məşğuldur”, Bakıda yaşayan imamlardan biri hesab edir. 179
Paşazadənin daxili siyasətə müdaxiləsi QMİ-nin durumunu daha da zəiflətmişdir. O, xüsusilə 1998-ci və 2003-cü illərdə prezident seçkiləri zamanı, hakim partiyanın namizədlərinə qeyri-şərtsiz dəstək vermiş və hətta, deyilənə görə, müxalifətə səs verənləri hədələmişdir. 180
və dini icmalara yetərincə kömək etmir. Həcc ziyarətinin təşkilindən qazanılan vəsaitə və nəzarətində saxladığı məscidlərdən hesabı bilinməyən ianələrə malik olmasına baxmayaraq, əksər məscidlər icmaların öz təşəbbüsü və ya xarici yardımla bərpa edilib. “Paşazadə bizim üçün nə edib?” Astaradan bir qadın soruşur. “O, əzanın səslənməsinə qadağa qoydu, Həccə yalnız ozünə
177 Yuxarıda 100 saylı istinada bax. 178 1989-ci ildə Transqafqaz Müsalmanlarının Sovet Ruhanilər İdarəsi Qafqazda Şiələr və Sünnilər üzərində hakimiyyət verən Qafqaz Müsəlmanlar İdarəsi (QMİ) adı almışdır. Adətən, QMİ-ni Müsəlmanlar üçün müqəddəs olan ziyarətqahlara səfərlərin qiymətini süni artırmaqda və Azərbaycana aid istifadə olunmamış kvotatın İran və, əsasən Dağıstan və Çeçenistandan olan, Rusiya Müsəlmanlarına satmaqda günahlandırırlar. Bax Yunusov, eyni mənbədən, səh. 233-237. 179
Böhran Qrupunun müsahibəsi, müstəqil imam, Bakı, yanvar 2008. 180 Hacızadə, eyni mənbədən, səh. 10. Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|