Magistratura məRKƏZİ” Əlyazması hüququnda
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1.1 Dünya Bankının “2007-2009-cu illərdə dünyada inflyasiya” adlı hesabatı. 12
- 1.2 Dünya böhranlarının vurduğu ziyanın ətraf mühitin istismarı hesabına aradan qaldırılması. Liberalist və Neoliberalist mövqe.
17 - İqtisadiyyatlarını kənd təsərrüfatı məhsulları hesabına inkişaf etdirən ölkələrdə quraqlığın baş verməsi səbəbindən istehsalın aşağı düşməsi. Ümumiyyətlə, böhran müddətində dünyada inflyasiyanın yüksək həddi müşahidə olundu və bu hədd 4%-dən 6%-ə qədər yüksəldi. Cədvəl 1.1 Dünya Bankının “2007-2009-cu illərdə dünyada inflyasiya” adlı hesabatı. 12 Yaranmış vəziyyət bir çox ölkədə ciddi problemlər yaratdı. Belə ki, Banqladeşin paytaxtı Dakkada qida məhsullarında qiymət artımı və aşağı maaş səbəbindən 10.000 nəfər işçi etiraz aksiyası keçirdi. Halbuki, 150 milyon əhalisi olan Banqladeş 2002-ci ildə aparılan araşdırmaya görə öz təlabatını tamamilə ödəyən ölkə kimi seçilmişdi. Böhran zamanı əhalinin 30 milyonu “aclıq” təhlükəsi ilə qarşılaşdı. Misirdə isə qiymət artımının ən yüksək həddi un məhsullarında qeydə alındı. Kənd təsərrüfatı məhsullarında 50% inflyasiyanın qeydə alındığı ölkə Haiti oldu. Türkiyədə ən çox qiymət artımı düyüdə müşahidə olundu və bu məhsulda inflyasiyanın 130% olduğu bildirildi. Türkiyə bu göstərici ilə “inflyasiya tsunamisi”-nin qeydə alındığı ölkə kimi tarixə düşdü. 13 13 http://data.worldbank.org/indicator/FP.CPI.TOTL.ZG?page=1 (son baxılma tarixi 15.03.2014) Ölkə 2007 (%)-lə 2008 (%)-lə 2009 (%)-lə ABŞ 2.7 1.9 0.8 Almaniya 1.7 0.8 1.8 Azərbaycan 16.6 20.8 1.4 Braziliya 5.9 8.3 7.2 Fransa 2.6 2.4 0.1 Hindistan 5.8 8.7 6.1 İngiltərə 2.9 2.9 2.0 Çin 7.6 7.8 -0.6 Rusiya 13.8 18.0 2 Türkiyə 6.2 12.0 5.3 18 1.2 Dünya böhranlarının vurduğu ziyanın ətraf mühitin istismarı hesabına aradan qaldırılması. Liberalist və Neoliberalist mövqe. XXI əsrin əvvəllərindən etibarən artmaqda olan dünya böhranları dövlətlərin böhranlardan minimum mənfi təsirlə çıxmaları üçün strategiyalar işləyib hazırlamaları məsələsini gündəmə gətirdi. Əldə olunmuş ümumi nəticə isə bir idi: “Büdcədə yaranmış kəsri təbiətdən əldə olunmuş məhsullar hesabına ödəmək”. Bu isə təbiətlə cəmiyyət arasında mövcud olan vahid sistemli münasibətlərdə ziddiyyətlərin yaranmasına səbəb olmuş, eyni zamanda, təbiətə fəal, məqsədyönlü, öz təlabatlarını ödəmək üçün təbiətdə hazır şəkildə mövcud olmayan məhsulları istehsal sonda ekoloji böhranlar kimi təhlükəli vəziyyətin yaranmasına gətirib çıxarmışdı. Ekstensiv istehsal 12 üsuluna uzun müddət üstünlük verilməsi, zəhmətsiz gəlirin sosial məqsədin başlıca prinsipinə çevrilməsi, elmi-texniki inqilabın sürəti və qeyri-bərabər inkişafı və s. bu kimi xüsusi faktorlar problemin daha da kəskinləşməsini sürətləndirdi. Yaranmış problemin həlli bir çox konsepsiyalarda öz əksini tapdı və metodoloji cəhətdən bu konsepsiyalar pozitivizm 13 (obyektivlik) və anti-pozitivizm (subyektivlik) olmaqla 2 qrupa ayrılır: - Cəmiyyətlə təbiətin qarşılıqlı münasibətinə obyektiv - pozitivist baxımdan yanaşma (sayentizm, texnisizm) texnoloji determinizm prinsipinə əsaslanır və bu prinsipə görə bütün ekoloji problemlər elmi - texniki metod və vasitələrin köməyi ilə həll oluna bilər. - Cəmiyyətin təbiətlə qarşılıqlı münasibəti məsələsinə subyektiv - antipozitivist (ekzistensial - antropoloji) mövqedən yanaşma isə “aksioloji determinizm” prinsipinə əsaslanır və bu prinsipə görə ekoloji problemləri sərvətlər, məqsəd və ideal sistemini dəyişməklə, insan keyfiyyələrini yaxşılaşdırmaqla, şüurun ekolojiləşdirilməsi və s. ilə həll etmək olar. Dünya böhranlarının vurduğu ziyanın ətraf mühitin istismarı hesabına aradan 12 Ekstensiv istehsal dedikdə, keyfiyyətə deyil kəmiyyətə əhəmiyyət verilən istehsal başa düşülür. 13 Pozitivizm konkret (empirik) elmləri həqiqi, gerçək biliyin yeganə mənbəyi hesab edən cərəyandır. 19 qaldırılması probleminə Liberalizm və Neoliberalizm nümayəndələri tərəfindən də münasibət bildirilmişdir. Fərdi azadlıq, qanunun aliliyi, tolerantlıq, muxtariyyət, plüralizm 14 , hər kəsin ədalət qarşısında bərabərliliyə əhəmiyyət verən liberalizmə görə insan öz mənfəətləri üçün çalışdığından ictimai maraqlar üçün də çalışmalıdır. Limitsiz iqtisadi inkişaf hədəfini limitli bir təbiətlə qarşılamaq mümkün olmadığı üçün təbiətin davamlılığını maksimumlaşdırılması vasitəsi ilə qorumağı əsas prioritet halına gətirən liberalizm yaşamaq hüququ başda olmaqla, gələcək nəsillərin bütün hüquqlarını təhlükə qarşısında qoyur. Liberalizmə görə daimi inkişaf sərvət sahibi olmayanların belə sərvət sahibi olmaq fikrinə əsas yer verən və liberal dövlətlərin ictimai təhlükəsizliyini təmin olunması üçün mövcud olan sistemdi. Bu sistem istehlakın sərbəstliyini, insan sağlamlığını və gələcəyi üçün ən mühüm ünsür olan ətraf mühitin mühafizəsinə əhəmiyyət vermədən təbiətin maksimum istismarını özündə əks etdirir. Belə ki, sosial siniflər arasında əldə olunan gəlir fərqinə müsbət yanaşan liberalist Adam Smit, eyni zamanda, cəmiyyətə fayda vermək əvəzinə yalnız öz mənfəətləri üçün çalışan şəxslərin təbiətin istismarı hesabına fəaliyyətini müsbət qiymətləndirmişdir. Adam Smitin bu fikirləri amerikalı alim Avram Noam Chomsky tərəfindən sərt tənqid olunmuşdur. O qeyd edirdi ki, əgər dünya ölkələrinin iqtisadiyyatı acgözlüklə və şəxsi maraqlara görə istismar olunsa, nəinki təbii sərvətləri, eyni zamanda, bütün bəşəriyyət məhv ediləcək və insanların gələcək həyatının davam etdirilməsi üçün mütləq mənəvi dəyərlərimizi inkişaf etdirməliyik. 13 Eyni zamanda, liberalizm nümayəndələri “istifadə olunmamış təbiət” anlayışına əhəmiyyət verməmiş, yaşamaq üçün əsas hesab olunan su, hava, iqlimin insan fəaliyyəti nəzərə alınmadan sonsuza qədər normal yaşayış standartlarında qalacağına inanırdılar. 13 Noam Chomsky “A world of ideas”, pg. [ 58 ] ____________________________ 14 Plüralizm bir məsələ barəsində müxtəlif rəylərin olması; çox fikirlilik deməkdir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|