Magistratura məRKƏZİ” Əlyazması hüququnda
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
14 məqsədilə buna bənzər qoruyucu qanunlar qəbul edir. Əvəzində isə böyük banklar özlərini təhlükəsizlikdə hiss etməyə başlayır və bir çox hallarda böyük qazanc gətirə biləcək riskli əməliyyatlara edə bilirlər, çünki problem yaşanacağı halda dövlətdən yardım alacaqlarına əmindirlər.Bunun nəticəsidir ki, həmin altı böyük bank daşınmaz əmlaka küllü miqdarda ipoteka ayırmışdı. Avropadakı daşınmaz əmlak ucuzlaşmağa başladıqda, İrland bankları da maliyyə çətinlikləri ilə üzləşməyə başladı. Dövlət vəd etdiyi kimi, altı banka yardım məqsədilə böyük miqdarda vəsait ayırmaq məcburiyyətində qaldı. Bu xərclər, büdcə gəlirləri 43-48 milyard avro İrlandiya üçün böhranın başlanmasına kifayət etdi. Portuqaliya: Portuqaliyanı maliyyə böhranı yaşayan ilk ölkələrdən birinə çevrilməsi bir çox uzun müddətli proseslərin nəticəsi idi. Belə ki, Portuqaliyada dövlət qulluqçularının maaşları olduqca şişirdilməsi və uzunmüddətli dövlət işlərinə cəlbetmə siyasəti böyük sayda lazımsız dövlət işçilərinin yaranmasına səbəb oldu. Çoxsaylı dövlət işçilərinə ayrılan əmək haqlarının dövlət büdcəsi üçün nə qədər ağır yük olduğu məhz böhranın ilk mərhələlərində hiss olunmağa başladı. Bundan əlavə, təxminən qırx il boyunca riskli əməliyyatlara pul yatıran çoxlu sayda maliyyə fondlarının fəaliyyəti dövlət tərəfindən zəif tənzimlənirdi. Dövlət, depozitlər yığıb riskli kreditlər verən və riskli layihələrə pul yatıran maliyyə fondlarına sərt qadağalar qoymurdu. Bütün bunların nəticəsi idi ki, Portuqaliyanın maliyyə sistemi dünyada baş qaldırmaqda olan maliyyə böhranına kifayət qədər həssas idi. İspaniya: İspaniyanın “Bankia” adlı iri bankının itkilərini ödəmək üçün İspan hökuməti böyük xərclərə məruz qalmış, bununla da defisiti artırmalı olmuşdu. Bu hadisə özündən sonra zəncirvari maliyyə problemlərini yaratmağa başladı ki, bu da İspaniyada digər Avropa ölkələrinə nisbətən daha təhlükəli vəziyyətin yaranmasına səbəb oldu. Nəticədə İspaniya da böhrana məruz qalmış Avropa ölkəlsindən biri oldu. 9 9 R.Blackburn “The Suprime Crisis” (2008), pg. [ 46-48 ] : htttp://faculty .washington.dc/sparke/blackburn.pdf (son baxılma tarixi: 13.02.2014) 15 ABŞ-ın “Bear Stearns” adlı beynəlxalq investisiya bankının dəyəri 2.6 milyard dollar olan iki fondunu bağlaması isə dünya birjalarının çökməsinə səbəb oldu. Bunun ardınca, Avstraliyada “Əsas Kapital Bankı” 275, Almaniyada “İKB Alman Sənaye Bankı” 11, Fransada “BNP Paribas Bankı” isə 16 milyard dollar itirdiyini bildirdi. Yaranmış kəsiri aradan qaldırmaq üçün ABŞ, Yaponiya və Avropa mərkəzi bankları ümumilikdə 350 milyard dollar pul tədavülə buraxdılar. Digər tərəfdən, böhranın miqyasının böyüməsinin qarşısını almaq üçün kredit verilməsində faiz dərəcələri azaldıldı. Görülən bütün tədbirlərə baxmayaraq, böhranın qarşısını almaq mümkün olmadı. 10 Bundan başqa, 2008-ci ilin IV rübü ərzində dünya iqtisadiyyatı zəifləməyə başladıqca neftə olan təlabat da azalmağa başladı. Bu zaman spekulyantlar pullarını itirməmək üçün investisiya obyekti kimi aldıqları nefti satmağa başladılar və bu 2009-cu ilin ilk iki ayı ərzində neftin qiymətinin birdən-birə 147$-dan 38$-a düşməsinə səbəb oldu. Nəticədə neft gəlirlərindən asılı olan bir çox ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın da neft ixracı gəlirlərində müəyyən azalma müşahidə olundu. Bütün bunlara baxmayaraq, Dünya Bankının, Beynəlxalq Valyuta Fondunun, BMT-nin, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının ekspertlərinin qənaətinə görə Azərbaycan Postsovet məkanında dünya maliyyə böhranından ən az ziyan çəkən və bu böhranın təzyiqinə dözə bilən ölkələrdən biri oldu. 2009-2010-cu illərin sosial-iqtisadi yekunları göstərdi ki, uğurla həyata keçirilən modernləşmə xətti, səmərəli investisiya və innovasiya siyasəti kimi qabaqlayıcı tədbirlər səbəbindən Azərbaycan iqtisadiyyatı qlobal böhrana yüksək dayanıqlıq nümayiş etdirərək artım dinamikasını və əldə olunmuş sosial inkişaf səviyyəsini qoruya bilmişdir. Ölkədə həyata keçirilmiş anti-böhran siyasəti maliyyə sabitliyinin qorunmasında etibarlı zəmin yaratmışdır. Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatlarına əsasən 2009-cu ildə dünya iqtisadiyyatının artımı 1,1% səviyyəsinə enməsi, ticarət dövriyyəsinin isə 11%-dən çox azalması fonunda 10 The impact of the Global Crisis on Local Governments http://www.citieslocalgovernments.org/upload/doc_publications/9225580315_(EN)_uclgcrisi s(eng).pdf (son baxılma tarixi: 14.02.2014) 16 Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun 9,3%-lik, 2010-cu ildə isə iqtisadiyyatımı- zın 5%-lik artımı həyata keçirilmiş səmərəli iqtisadi siyasətin nəticəsidir. Son 7 ildə isə ümümi daxili məsul 3 dəfə artmışdır, bu da ölkə iqtisadiyyatının maliyyə likvidliyi problemləri ilə üzləşmədiyini göstərir. Böhranlı illərə baxmayaraq, 2009-cu ildə əhalinin pul gəlirlərinin artım tempi 10%, 2010-cu ildə isə 13,3% olduğu bir şəraitdə infilyasiya aşağı səviyyədə olmuş, real artım templəri müvafiq olaraq 8,5 və 7,6% təşkil etmişdir. Böhranlı il üçün bu artım inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında fərqli bir göstəricidir. Bir sözlə, ölkə iqtisadiyyatı qlobal maliyyə böhranın mənfi təsirlərindən qorunmuş və yüksək valyuta ehtiyatları hesabına maliyyə dayanıqlığı təmin edilmiş, ölkənin makroiqtisadi sabitliyi qorunub saxlanmışdır. 2010-cu ilin əvvəllərinə ölkəmizin strateji valyuta ehtiyatlarının həcmi 20 milyard dollardan çox olmuşdur. 2010-cu ilin sonuna valyuta ehtiyatımız 29,4 milyard dollar təşkil etmişdir. Əldə olunmuş nəticələr imkan verdi ki, ölkədə gedən bütün sosial iqtisadi proqramların, bütün infrastruktur lahiyələrin vaxtında icrası təmin edilsin. Eyni zamanda, bu məbləğ xarici dövlət borcunun 3 dəfədən çox üstəliyir ki, bu da böhran şəraitində ölkənin makroiqtisadi dayanıqlığının ən mühüm göstəricilərindən biridir. 11 İnflyasiyanın rekord həddinin qeydə alındığı sahə isə kənd təsərrüfatı sahəsi oldu və yaranmış vəziyyət aşağıdakı səbəblərlə bağlı idi: - Əkinçiliyə yararlı ərazilərin azalması; - İEÖ-də nəqliyyatda bioyanacağın istifadə edilməsi; - Dünyada əhali artımı ilə əlaqədar qida ehtiyatlarının azalması; - İnvestorların 11 qida məhsullarını investisiya vasitəsi olaraq görmələri; - Neft qiymətlərində artım səbəbindən nəqliyyat və qida sənayesində xərclərin artması; 11 Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankının İllik hesabatı (2010) http://www.cbar.az/assets/1889/Illik_hesabat-2011-tam-son.pdf (son baxılma tarixi:16.02.2014) 12 http://tr.wikipedia.org/wiki/2007-2008_d%C3%BCnya_g%C4%B1da_krizi (son baxılma tarixi: 16.02.2014 ) ____________________________ 11 Investor gəlir (mənfəət) və ya sosial səmərə əldə etmək məqsədilə sahibkarlıq və digər fəaliyyət sahələrinə maliyyə vəsaitindən qoyan şəxsdir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|