Magistratura məRKƏzi əlyazması hüququnda
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tədqiqatın informasiya bazası və işlənmə metodları.
- Tədqiqatın elmi yeniliyi.
- İşin təcrübi əhəmiyyəti.
- Fəsil 1. Xəzər dənizinin və sahil ərazilərinin təbii-resurs potensialının ekocoğrafi və sosial-iqtisadi qiymətləndirilməsi.
5
təsiri və tullantı sularının tənzimlənməsi üzrə zəruri olan sosial-iqtisadi tədbirlər araşdırılmışdır. — Toplanmış statistik materiallar, aparılan tədqiqatların nəticələrinin təhlili əsasında müvafiq təklif və tövsiyyələr hazırlanmışdır Tədqiqatın obyekti və predmeti. Xəzər dənizinin və sahil ərazilərinin təbii resurslardan istifadənin sosial-iqtisadi və ekoloji aspektləri, su hövzələrinin və sahilboyu ərazilərin fiziki-kimyəvi və ekoloji vəziyyəti, habelə sağlamlaşdırılması imkanları, onlardan gələcəkdə rekreasiya məqsədi ilə səmərəli istifadənin sosial- iqtisadi və ekoloji səmərəliliyidir.
Dövlət Statistika Komitəsi, Ekologiya və Təbii Sərvəitlər Nazirliyi, MEA-nın Coğrafiya İnstitutunun statistik materialları və tədqiqat metodları, çoxsaylı ədəbiy- yat mənbələrinlən istifadə edilmişdir. Tədqiqat metodları kimi kamerial, analitik, statistik, müşahidə, ümumiləşdirmə, kartoqrafik və s. üsullar tətbiq edilmişdir.
resurslarından istifadənin sosial-iqtisadi aspektləri və müasir ekoloji vəziyyəti kompleks tədqiq edilmişdir. Xəzər dənizinin təbii sərvətlərinin mənimsənilməsinin müasir vəziyyəti, sahilboyu ərazilərdə əhalinin məskunlaşma xüsusiyyətləri, nəqliyyatın intensiv inkişafının ətraf mühitə və əhali sağlamlığına mənfi təsirləri araşdırılmış, sahilyanı ərazilərdə səhralaşma prosesinə qarşı tədbirlər, sosial- iqtisadi və ekoloji səmərəliliyin qiymətləndirilməsi işlənmişdir.
mənimsənilmənin tədqiqi, Xəzərin mineral yanacaq ehtiyatlarından istifadədə ekoloji durumun kəskinləşməsinin bioloji və rekreasiya resurslarına təsirinin optimallaşdırıldması ətraf sahilboyu ərazilərdə yaşayan əhalinin sağlamlığı və istirahəti üçün geniş imkanlar yarada bilər.
ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. 6
potensialının ekocoğrafi və sosial-iqtisadi qiymətləndirilməsi. 1.1. Xəzərin mineral resursları, onların mənimsənilməsinin ekocoğrafi və iqtisadi aspektlərinin qiymətlənlirilməsi
Müasir dövrdə Xəzər regionunda insan fəaliyyətinin ən geniş yayıldığı sahə mineral resurslardan neft hasilatına əsaslanan neft sənayesidir. Xüsusən Xəzərin şelf zonasında ildən-ilə yeni zəngin neft yataqlarının aşkar edilməsi həm Xəzəryanı ölkələrin, həm də digər inkişaf etmiş ölkələrin bu regionun təbii sərvətlərinin mənimsənilməsinə marağının artmasına səbəb olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Xəzəryanı ölklərin üçündə — Azərbaycan , Türkmənistan və Qazaxıstanda sahilyanı ərazilərdə artıq 100 ildən çox bir müddətdir neft və qaz hasilatı aparılır. Azərbaycan sahilində isə suyun dayaz yerində hələ 1824-cü ildə ilk dəniz quyusu qazılmışdır. Bütün bunlar Xəzər regionunda neft sənayesinin inkişafının maraqlı və qədim tarixə malik olduğunu gösitərir. Bununla belə, heç şübhəsiz, dənizdən sənaye miqyaslı neft-qaz hasilatı 1949-cü ilə aiddir və Abşeron yarımadasından təxminən 100 km aralıda kəşf olunmuş Neft Daşları yatağından başlanmışdır. Sonrakı dövrdə dənizin bu sahəsində daha yeni yataqlar kəşf olunaraq istismara verilir. Artıq keçən əsrin 60-cı illərindən etibarən Xəzərin Türkmənistan sahəsində də neft hasilatına başlanılır. Xəzərin digər şelf sahələrində kəşfiyyat və qazıma işləri uzun müddət müsbət nəticə vermirdi. Yalnız 80-cı illərdə Xəzərin Rusiya hissəsində (Dağıstan sahilində) perspektivli neft-qaz yataqları aşkar olunaraq istifadəyə verilir. Azərbaycanda yeni neft renessansının başlanğıcı sayılan və 1994-cü il sentyabrın 20-də bağlanmış «Əsrin müqaviləsi» Azəri-Çıraq-Günəşli dəniz neft yataqlarının mənimsənilməsini nəzərdə tuturdu. Bu müqaviləni Azərbaycanın neft şirkəti ilə yanaşı dünyanın ən iri bir neçə neft şirkəti imzalanmışdır. Müqaviləyə əsasən,s üç hissədən ibarət olan bu yataqdan 30 il ərzində 511 mln. ton neft çıxarmaq nəzərdə tutulmuşdur. Yataqda aparılan qazma işləri burada hasil ediləcək
7 neft ehtiyatlarının həcminin 900 mln. ton olduğunu göstərmişdir (nəzərdə tutulduğundan xeyli artıq). Ümumiyyətlə, kəşf edilmiş neft ehtiyatları dənizin 80- 350 metr dərinliyi olan sahələrdədir. 2014-cü ilin sonuna Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə 20-dən çox beynəlxalq müqavilə imzalanmışdır ki, onların da yarısınlan çoxu dəniz neft yataqları ilə bağlıdır. Bu yataqların əksəriyyətində hələ ki kəşfiyyat və qazıma işləri aparılır. Xarici şirkətlərin Azərbaycanın neft və qaz layihələrinə yatırdığı investisiyalar Şirkətlər Ölkə İllər Layihələr İnvestisiya (mlrd.$) BP Böyük Britaniya 1992- 2005 «Azeri-Çiraq-Günəşli» Şahdəniz», «İnam», «Alov», BTC Co. 5,5 ExxonMobil ABŞ 1995- 2005 «Naxçıvan», «Abşeron», «Azeri-Çıraq-Günəşli», «Oğuz», «Alov», «Zəfər/Məşəl»
2,9 Statoil Norveç 1992- 2005 «Azeri-Çıraq-Günəşli», BTC CO, «Şahdəniz»
2,2 TPAO Türkiyə 1992- 2005 «Azeri-Çıraq-Günəşli», BTC Co, «Şahdəniz», «Alov», «Kürdaşı»
1,8 Chevron Texaco ABŞ 1997-
2004 «Abşeron» 0,09 Total Fransa 1996-
2005 BTC Co, «Şahdəniz» «Lənkaran/Talış 0,8 Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|