Magistratura məRKƏzi əlyazması hüququnda
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
17 can atır. Digər Xəzəryanı blkələrdən fərqli olaraq bu ölkədə qayıqların sayı-hesabı yoxdur və genişmiqyaslı qanunsuz balıq ovu baş alıb gedir. Rusiyanın cənub dənizlərində qanunsuz balıq ovunun artmasını sübut edən faktlardan biri də Krasnodar diyarının nisbətən əlverişli hesab olunan Azov dənizi sahillərindəki vəziyyətidir. Son bir il ərzində qanunsuz balıq ovu nəticəsində nərəkimilərinin həcmi burada 10 dəfə azalmışdır. Xəzər dənizinin Rusiyaya aid olan hissəsində vəziyyət daha acınacaqlıdır. Müxtəlif mənbələrə görə, burada hər il qanunsuz olaraq bir neçə min ton nərəkimilər ovlanır. Əlbəttə, qanunsuz balıq ovu Xəzərin digər bölgələrində də müşahidə olunur. Lakin onun həcmi Rusiya bölgəsində aparılan qanunsuz ovdan xeyli azdır. Nərəkimilər qədim və nadir balıq növlərindən olduğu üçün və bu populyasiyanın sayının azalması beynəlxalq təşkilatları da narahat edir. Yox olma həddinə çatmış nərəkimilərinin sayına nəzarət və onların mühafizəsi üçün Xəzərin fauna və florasını daim diqqət mərkəzində saxlayan xüsusi beynəlxalq konvensiya (CİTES) mövcuddur. Onlar Xəzəryanı dövlətlərə hər ildə nərəkimilərin ovlanmasına və kürünün eksportuna kvotalar müəyyən edir. Hər bir Xəzəryanı ölkəyə kvotanın həcmi müəyyən edildikdə başlıca olaraq bu ölkənin süni balıqartırma məntəqələrindən dənizə buraxılan balıq körpələrinin sayı və dəniz sahili ərazidərin mühafizəsinin təmin edilmə səviyyəsi nəzərə alınır. Dənizə buraxılan körpə balıqların sayına görə Rusiya və İran xeyli irəlidədir. 2013-cü ildən etibarən Rusiya bölgəsindən dənizə 42,2 mln. ədəd balıq körpəsi buraxılmışdır. Rusiyanın əsas balıq artımına müəssisələri Volqa çayı deltasında yerləşdirilmişdir. Qazaxıstanda nərəkimiləri artırma zavodları Atırau vilayətindədir. Burada 2 iri balıqartırma zavodu fəaliyyət göstərir ki, onların da hər biri ildə 3 mln körpə balıq yetişdirmə gücünə malikdir. 2003-cü ildə Neftçalada istifadəyə verilmiş yeni balıqartırma müəssisəsi buradan dənizə hər il 15 mln. körpə balıq buraxmağa imkan yaratmışdır. Hazırda dənizə buraxılan körpə nərəkimilərin 15-20%-ni Azərbaycan bölgəsi təmin edir. 18 Bunu nəzərə alaraq CITES 2004-cü ildən ölkəmizə ayrılan qara kürünün kvotasını 9 tona qaldırmışdır. Lakin Xəzərdə qanunsuz balıq ovlanmasının həcmi artdığı üçün 2006-cı ildə bu göstərici 6,5 tona endirilmiş və sonradan (Rusiya, Qazaxıstan, Türkmənistan ölkələri ilə birlikdə) buna da qadağa qoyulmuşdur. Balıqların ovlanmasına, süni artırılmasına və dənizə buraxılmasına uyğun olaraq CITES beynəlxalq təşkilatı qara kürünün eksportuna 2006-cı ildə yalnız İran tərəfinə (44,7 ton həcmində) icazə vermişdir. Qara kürünün eksport həcmini tənzimləyən CITES beynəlxalq təşkilatı eyni zamanda nərəkimilərin ovunu da Xəzəryanı dövlətlər arasında bölüşdürür. Buna uyğun olaraq, 2006-cı ildən nərəkimilərin ovlanması, müvafiq şəkildə: İrana – 500 ton, Rusiyaya – 258 ton, Qazaxıstana – 195 ton, Azərbaycana – 92 ton icazə verilmişdir.
Ölkələr 2003 2006 Tonla %-lə Tonla %-lə İran 75,7 54 50,5 44,8 Rusiya 31,3 22,3 39,0 34,6 Qazaxıstan 25 17,9 13,2 11,7 Azərbaycan 4,5 3,2 6,5 5,7 Türkmənistan 3,6 2,6 3,5 3,2 Cəmi 140,1 100 112,7 100
2003-cü ildə İran xaricə 65 ton qara kürü ixrac etmişdir. Əgər nəzərə alsaq ki, dünya bazarında 1 kq qara kürünün qiyməti 750 ABŞ dollarıdır, onda aydın olar ki, İranın qara kürü satışından gəliri 50 mln. ABŞ dollarına yaxın olmuşdur. Şimali Amerikada isə 1 kq bölgə (ağbalıq) kürüsünün qiyməti 3 min ABŞ dolarına çatır.
19 Bütün bunlarla yanaşı, «qara bazar»da yüzlərcə ton qanunsuz ovlanmış nərə balıqlarının və qara kürünün alveri davam etməkdədir. Bu səbəbdən də bir çox beynəlxalq təşkilatlar nərəkimilərin yox olması təhlükəsini gördükləri üçün bu balıqların ovuna müvəqqəti qadağa qoyulması təklifini irəli sürmüşlər. Belə ki, ABŞ-ın «Təhlükə altında olan növləri aktı»na əsasən (US.Endangered Akt) ağbalıq da yox olmaqda olan balıqlar siyahısına daxil edilib. Eyni zamanda, müvafiq təşkilatlar 2004-cü ildə Xəzəryanı ölkələrin dünya bazarına qara kürü çıxarmalarına məhdudiyyət qoymuşlar. CITES təşkilatının məlumatlarına görə, hər il Xəzərdə tutulan nərəkimilərin 70%-dən çoxu qanunsuz ovlanır. Məsələnin ən dəhşətli cəhəti ondan ibarətdir ki, qanunsuz tutulan balıqların əsas həcmi nərəkimilərin kürütökmə dövrünə düşür. Daha çox qara kürü əldə etmək üçün «başabəla balıqçılar» minlərlə dişi balıqları məhv edir və beləliklə, dənizin bioloji aləminə bərpa olunmayacaq ziyan vururlar. Xəzəryanı dövlətlərə nərəkimilərin ovlanması üzrə ayrılmış kvotalar (2003-2006-cı illərdə) Ölkələr 2003 2006 Tonla %-lə Tonla %-lə İran 671 45,2 500 45,9 Rusiya 417 28,1 258 23,7 Qazaxıstan 226 15,2 195 17,9 Azərbaycan 109 7,3 92 8,4 Türkmənistan 63 4,2 44,4 4,1 Cəmi 1486 100 1089,4 100
Yaranmış gərgin vəziyyəti aradan qaldırmaq üçün bütün Xəzəryanı dövlətlər dənizin balıq ehtiyatlarını mühafizə etmək sahəsində əməkdaşlığı gücləndirərək müvafiq tədbirlər planı həyata keçirməlidirlər. Yalnız birgə və Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|