Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 10
28 I FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI mühitinin qorunması naminə gənc nəslin səylərini birləşdirir. “Bizim bir planetimiz və bir gələcəyimiz vardır və bu gün biz gənclər necə planetdə ya şa maq istədiyimizə qərar ver mə li yik” sözləri hər kəsin eko loji məsuliyyətini artır maq la yanaşı, ətraf mühitə sağ lam mü na sibət göstərməyə səs ləyir. Təbiət və onun nemətləri insanı yaşatmağa qadirdir. Bir şərtlə ki, onu sevməyi və sevdirməyi bacarasan. Bizim mürəkkəb dünya mızda canlı və cansız təbiət qarşılıqlı əlaqədədir. Təbiət çox zərif və incədir. Canlı təbiətə qarşı kobud və düşünülməmiş münasibətin nəticəsi fəlakətli ola bilər. Planetimizdə həyat unikal və təkrarsızdır. Buna görə də Yer kürəsinin hər bir sakini təbii sərvətlərin indiki və gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanmasına görə bütün bəşəriyyət qarşısında məsuliyyət daşıyır. Şəkil 10. RETTMin gənc ekoloqları «Yaşıl Azərbaycan» aylığında 29 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL II fəsil Meşəçiliyin əsasları Kitabın bu hissəsində siz meşənin nədən ibarət olması, inkişaf və bərpa olunma qanunauyğunluqları, meşə tingliyində işlərin təşkili, meşəsalma tədbirləri və bitkilərə qulluq qaydaları barədə ətraflı məlumat ala bilərsiniz. Meşəşünaslıq meşənin təbiəti haqqında elm sahəsi olub, meşə çiliyin elmi əsaslarından bəhs edir. Meşəçilik isə meşənin inkişaf qanunlarına uyğun olaraq qorunmasının və bərpasının əsas üsullarını öyrənməyə imkan verir. Meşəçiliyin maraqlı yaranma tarixi vardır. Bütün tarixi dövrlərdə meşələr bəşəriyyətin həyatında mühüm rol oynayaraq yaşayış üçün insanları hər vasitə ilə tikinti materialı, odun, qida, dərman bitkiləri və s. təmin etmişdir. Zaman keçdikcə insanların sayı artmış, meşə sərvətlərindən daha çox istifadə olunmağa başlanmışdır. Nəticədə qırılmış meşələrin yerində kənd təsərrüfatı sahələri, yaşayış məntəqələri meydana çıxmışdır. Tezliklə insanlar başa düşmüşlər ki, bu qayda üzrə davam etsələr meşələrdən tamamilə məhrum ola bilərlər. Meşəçilik haqqında ilk təsəvvürlər qədim Roma imperiyasında yaranmışdır. B.e.ə. 234149cu illərdə Katon adlı filosof “Torpaq şünaslıq” əsərində göstərirdi ki, üzümlüklərdə, əkin sahələrinin kənarında, xüsusi olaraq ayrılmış yerlərdə söyüd, qovaq, göyrüş, sərv, şam və digər ağaclarını torpağa olan tələbkarlığını nəzərə alaraq əkmişlər. B.e.ə. V əsrdə Kolumella kənd təsərrüfatı haqqında traktatında meşəsalma üsulları, ağac cinslərinin xüsusiyyətləri barədə məlumat verirdi. Roma alimi Piliniy (b.e.ə. 2379cu illər) bu məlumatları “Təbiətşünaslıq tarixi” əsərində ümumiləşdirdi. Piliniyin fikrincə meşə təbiətin insana bəxş etdiyi ən qiymətli nemət olub, tikinti materialı, malqara üçün yem, əkin sahələrinin qoruyucu zolağı və şəhərləri sel sularından mühafizə edən sipərdir. XVIIXVIII əsrlərdə sənayeninn inkişafı nəticəsində oduncağa olan tələbat getdikcə artdı. Meşə ehtiyatyatlarının sürətlə azal ması dünya ictimaiyyətinin narahatlığına səbəb oldu. İlk dəfə XVIII əsrdə Almaniyada meşəçilik təsərrüfatlarının davamlı isti fadəsi barədə çağırışlar səsləndi. Beləliklə, almaniyalı meşəçilər tərəfindən tədarük olunan oduncağın əvəzinə qırılmış meşələrin yenidən bərpa olunması barədə təşəbbüs irəli sürüldü. Bu ideyalar 30 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI sonradan digər Avropa ölkələrində də tətbiq olunmağa başlandı. XX əsrdə meşələrin davamlı istifadəsi barədə təkliflər 1992ci ildə RiodeJaneyro şəhərində keçirilən BMTnin ətraf mühit üzrə beynəlxalq konfransında səsləndirildi. Konfransda Davamlı İnkişaf Konsepsiyası, meşələrin davamlı idarə olunmasının əsas prinsipləri qəbul edildi. Avropa İttifaqının təşəbbüsü ilə 2005ci ildə SanktPeterburq şəhərində 44 ölkənin nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən bey nəl xalq konfransda “Avropa İttifaqının qonşuluq siyasəti şərq ölkələrinin və Rusiyanın meşə sektorunda hüquq tətbiqi və idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi” (ENPİ FLEG) proqramı qəbul edilib. Bu proqramda meşələrin qanunsuz qırılmasının qarşı sının alınması, meşə ehtiyatlarının davamlı istifadəsi və bərpa olun ması məsələləri əsas vəzifələr kimi göstərilir. Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu bu proqram üzrə ölkəmizdə meşələrin qorunması və artırılması üçün geniş miqyaslı tədbirlər həyata keçirilir. Azərbaycan qədim dövrlərdə başdanbaşa meşələrlə örtülü olmuşdur. XIX əsrin mütəfəkkir ziyalısı, dahi təbiətşünas Həsən bəy Zərdabi Azərbaycan təbiətinin tarixinə nəzər salaraq yazırdı: “Bizim dağlarımız vaxtilə sıx meşələrlə örtülü olmuş, sonra bu meşələr qırılmış və bunun nəticəsində çaylarımızda olan suyun miqdarı azalmışdır” (H.B.Zərdabi Seçilmiş əsərləri. Bakı, 1960). Zaman ötdükcə əkinçiliyin və maldarlığın sürətli inkişafı nəticəsində meşələrin ərazisi insan tərəfindən zəbt olunmuşdur. XX əsrin əvvəllərində ölkə ərazisində olan meşələr sahibkarlar arsında bölüşdürülmüşdü. Qiymətli ağac növləri kəsilib xaricə ixrac olunurdu. 20ci illərdən başlayaraq dövlət mülkiyyətinə keçən meşə fonduna ciddi nəzarət tətbiq olundu. Keşən əsrin orta larından etibarən elmitədqiqat institutlarının alimləri, meşə çilik təsərrüfatlarının mütəxəssisləri meşələrin öyrənilməsi və artırılması sahəsində böyük elmi nailiyyətlər əldə etdilər. Kənd təsərrüfatında əkin sahələrinin kənarlarında tarlaqoruyucu meşə zolaqları salınmağa başlandı. Meşə əkinlərinin sahəsi ildənilə artırıldı. Buna baxmayaraq meşə ehtiyatlarının qeyrisəmərəli istifadə si ölkədə meşəsiz sahələrin genişlənməsinə səbəb olurdu. Dağları mızın yamaclarını bəzəyən meşələrin torpaqqoruyucusu, su və iqlim tənzimləyici rolu məlum olsa da, sürətlə gedən meşəsizləşmə prosesində iqlim dəyişiklikləri zamanı leysan yağışlar torpağın münbit qatını yuyaraq çaylara axıdır, sel suları torpaqların yuyul Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|