Kitab Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti Şərq Ölkələri Meşə Sektorunda Hüquq Tətbiqi və İdarəetmə Sisteminin Təkmilləşdirilməsi proqramının ikinci fazası
MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI
Yüklə 1,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Meşə haqqında ümumi məlumat
33 MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI II FƏSİL Məktəbin tədristəcrübə sahəsi dəniz səviyyəsindən 1950 m hündürlükdə yerləşir. Belə şəraitdə ekoloji amillərin əkilmiş bitkilərə təsirinin, inkişaf xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinin həm elmi, həm də təcrübi əhəmiyyəti vardır. 2012ci ilin mart ayında toplanmış adi şam ağacının hər 100 ədəd toxumundan 61%nin cücərməsi qeydə alınıb. Cücərtilərə torpaq və iqlim şəraitinin təsiri müntəzəm öyrənilərək müşahidələr aparılır. Gənc meşəçilər becərdikləri ağac ları meşələrin tükənmiş ərazilərində bərpa işlərində istifadə etmək arzusundadırlar. Biçənək kəndinin “Gənc meşəçilər” dəstəsinin üzvləri ərazidə mövcud olan su mənbələrinin, çay və göllərin çirk lənməsinin qarşısını almaq məqsədilə mümkün olan ərazilərdə yaşıllaşdırma işlərinin hətyata keçirilməsinə xüsusi diqqət yetirir lər. Batabat gölünün ətrafında apardıqları monitorinq zamanı məktəblilər küllü miqdarda tullantı toplayaraq zərərsizləşdirmişlər. Batabat gözəl təbiəti, buz kimi soyuq, saf suyu və xüsusən “Üzən adası” ilə məhşur ərazi olduğuna görə daim yaz və yay aylarında turistlərin əraziyə axını güclənir. Antropogen təsirin artması ərazi də yerləşən su hövzələrinin çirklənməsinə səbəb olur. Ərazidə təmiz lik işlərinin həyata keçirilməsi zamanı məktəblilərin təbiətə qarşı məsuliyyətli münasibəti əraziyə gələn turistlərin nəzərindən yayınmadığına görə keçirilən ekoloji monitorinq su hövzələrinin çirklənməsinin qarşısının alınmasında müsbət nəticə verib. Ayda bir neçə dəfə keçirilən ekoloji aksiyalar zamanı gənc meşəçilərin ətraf mühitə münasibəti digər insanlara da güclü təsir göstərdiyindən ərazilərə atılan tullantıların azalmasına səbəb olmuşdur. Biçənək məktəbliləri Naxçıvan çayının və onun qollarının sahillərinin, yol kənarlarındakı su hövzələrinin ətrafının yaşıllaşdırılmasında fəal iştirak edərək yüzlərlə ağac tingləri əkmişlər. Meşə haqqında ümumi məlumat Meşələr oksigen istehsal edən nəhəng ekoloji sistem kimi fəla kətli daşqınların, sel axınlarının, güclü küləklərin, iqlim dəyişik liklərinin, günəş şüalanmasının, havanın, torpağın, suyun çirklən məsinin, səsküyün qarşısını almaqla ətraf mühitə antro pogen təsirin azaldılmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Eyni zaman da meşə lər havanı tozdan, küləkdən, tüstüdən, hısdən və s. kimi insanlara ziyan verən qarışıqlardan təmizləməklə çox böyük sağlamlaşdırıcı təsir göstərir. Müəyyən edilmişdir ki, 1 hektar palıd meşəsi gün ərzində 56 ton, fıstıq meşəsi 68 ton, şam meşəsi 38 ton tozu yarpaqlar vasitəsilə tutub saxlayır. 34 II FƏSİL MƏKTƏB MEŞƏÇİLİYİNİN YARADILMASI Müasir texniki tərəqqi dövründə bir avtomobilin min km məsafə qət etməsinə sərf olunan oksigen bir insanın il ərzində tənəffüsü üçün lazım olan oksigen ehtiyatına bərabərdir. Hazırda dünyada milyonlarla avtomobilin hər biri ildə 1520 min km məsafə qət edərkən planetdə olan bütün canlıların tənəffüsü üçün lazım olduğundan daha çox oksigen sərf edilir. Reaktiv təyyarə Amerikadan Avropaya uçuş zamanı 8 saat ərzində 5057 t oksigen sərf edir. Həmin müddət ərzində yalnız 2550 min ha meşə sahəsi bu ehtiyatı bərpa edə bilər. Meşənin mühit yaradıcı, su və torpaq qoruyucu funksiyaları ətraf mühitdə ekoloji tarazlığın qorunub saxlanmasında mühüm rol oynayır. Meşə sağlamlıq mənbəyidir. Azərbaycanın meşələrində bitən dərman bitkilərindən qırxbuğum, bağayarpağı, kəklikotu, qantəpər, moruq, çiyələk, bədrənc, dazıotu, gicitkan və s. xalq təbabətındə tətbiq olunur. Eyni zamanda meşənin ağac və kol bitkilərindən cökə, dağdağan, şam, palıd, qoz ağacı, adi ardıc, yemşan, böyür tkan, itburnu, çaytikanı, sumax, nar və s. dərman bitkisi kimi istifadə olunur. Meşə bitkilərinin havaya buraxdıqları fitonsidlər adlanan uçucu maddələr xəstəliktörədən mikroorqanizmləri məhv edir. Şəhərin havasına nisbətən meşənin havasında 4060 dəfə az mikrob olur. Meşə bitkiləri havanı ionlaşdırmaqla insan səhhətinə müsbət təsir göstərir. Meşədə oksigen ionları, örtülü binalarda olduğundan 20100 dəfə çoxdur. 1 ha meşə sahəsi il ərzində 10 20 ton karbon qazını udaraq əvəzində oksigen ixrac edir. Meşəsiz sahələrdə leysan yağışları nəticəsində çaylar öz məc rasın dan çıxaraq daşqınlar əmələ gətirir, quraqlıq zamanı isə çay suları azalır. Çay kənarındakı tuqay meşələrinin içməli su ehtiyatının toplanmasında böyük əhəmiyyəti vardır və bu meşələrin məhv edilməsi böyük problemlər yaradır. Meşədəki ağaclar əhəmiyyətli mövqeyə malikdir. Müxtəlif ekoloji şəraitə uyğunlaşan bitkilərin həyat formaları ilk baxışdan fərqlənir. Ağac, kol və ot bitkilərini quruluşuna görə yəqin ki, fərqləndirməyi bacarırsınız. Ağaclar da digər bitkilər kimi əsas iki hissədən yerüstü və yeraltı hissədən, yəni kök boğazı ilə ayrılmış kökdən və gövdədən ibarətdir. Kökdən inkişaf edən zoğun üzərində gövdə və yarpaqlar formalaşır. Budaqlar yarpaqları işığa doğru qaldıraraq qida maddələrinin və rütubətin ötürülməsinə xidmət edir. Ağac və kolların gövdəsi qabıqla örtülü olub gövdəni zədələnməkdən qoruyan, zoğun inkişafını təmin edən hüceyrələrdən ibarətdir. Müxtəlif ağacların gövdəsinin qabığı rənginə və quruluşuna görə fərqlənərək yaşıl, ağ, Yüklə 1,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|