P.B.Zamanov, A.Ə.Əliyeva, R.Ə.Paşayev
104
Summary
Effect of carbon dioxide gas getting
from organic fertilizers shattering on plant
growth and development
P.B Zamanov
Azerbaijan National Academy of Sciences,
Institute of Soil Science and Agrochemistry
A.A.Aliyeva
Azerbaijan National Academy of Sciences,
Institute of Soil Science and Agrochemistry
R.A.Pashayev
Azerbaijan National Academy of Sciences,
Institute of Soil Science and Agrochemistry
As is obvious carbon dioxide gas plays a main role in occurring of photosynt-
hesis process and collecting of dry matter in plants. It was determined that carbon
dioxide gas as a natural from collecting in an air and soil isn’t enough to get high
and stable product. Therefore it is necessary to apply organic fertilizers which can
make fertile the soil with carbon dioxide gas.
Key words: Carbon dioxide, organic fertilizers,
local waste, agricultural
plants.
105
Elm və İnnovativ Texnologiyalar jurnalı
Elektron hökumətin inkişaf meyarları üzrə perspektivləri:
Beynəlxalq təcrübə
Mahir Dadaşov
Azərbaycan Respublikası Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin
İşləri üzrə Dövlət Komitəsi
Elektron hökumət – xalqa, vətəndaşlara, işçilərə və iş ortaqlarına informasiya
texnologiyalarından istifadə edərək ictimai xidmətlərin çatdırılması və bundan istifadə
etmələrini təmin edən sistemdir. Dövlət- bü gündə ölkədaxili
və ölkəxaricində yaşayan
vətəndaşları, hətta başqa ölkə vətəndaşlarını da əhatə edən bir qurumdur. Hal hazırda
cəmiyyətimiz 2 əsas istiqamətdə yəni, qloballaşma və sürət kimi anlayışların hər keçən
gündə yeni bir sahəyə nüfuz etdiyini açıq-aşkar görürük.
Yaşadığımız dövr “İnformasiya dövrü” adlanır.Bu cür adlandırmağımıza da bizi sövq
edən “kompüter” və”İnternet” kimi texnoloji faktorların informasiyanın paylanılması
və dövr etməsində tarixin heç bir dövründə olmadığı qədər artmasıdır. Texnoloji
baxımdan inkişaf, yeni bir ictimai quruluşun yaranmasına gətirib çıxarır. İnformasiya
Cəmiyyəti olaraq adlandırdığımız bu yeni quruluş, informasiyanın əhəmiyyətinin nə
dərəcədə yüksək olduğu, həyatın hər sahəsində məntiqli və tez-tez istifadə etdiyimiz
bir cəmiyyəti təsvir edir.
İnformasiya Cəmiyyəti anlayışı; məlumatın və kommunikasiya texnologiyalarının
gündəlik həyatda, inkişafa doğru istifadə etmək mənasına gəlir. İnformasiyanın azad
olduğu cəmiyyətlərdə «informasiya» və «analitik düşüncə» anlayışları daha çox istifadə
olunur.Bəli artıq
dünya kiçilmiş, informasiya həyatın hər sahəsində fundamental
təyinedici rolunu oynayır. İnkişaf edən texnologiya ilə həyatımızda dəyişən və yaranan
yeni ehtiyaclara yeni həll yollarını tapa bilirik. Alış-verişi, bank əməliyyatlarını və
ünsiyyət ehtiyaclarını internet vasitəsilə reallaşdıran insanlar, dövlət xidmətlərini də eyni
yol ilə alma niyyətlərini artıq tələb şəklində meydana gətirmişlər. İnternet rahatlığının
dövlət xidmətlərində də istifadə olunması artıq zamanın əsas tələbi halına gəlmişdir.
E-hökumət, ilk anlamda hər nə qədər ictimai xidmətlərin elektron mühitə daşınması
fəaliyyətinin bir nəticəsi olaraq görünsə də, əslində daha dərin mövzudur. Dövlətin
elektronlaşmasında, informasiya və kommunikasiya texnologiyaları əsas
vasitə rolunu
oynayır. Əsas hədəf isə, informasiya emalinin tutumunu artırmaq, sürətlə qərar verə
bilən və ehtiyacları cavablayan bir dövlət quruluşunun yaradılmasıdır. Elektron hökumət
Mahir Dadaşov
106
anlayışının mahiyyətində əsas güc müştəri birliyində, yəni xalqda olmasıdır. Bu birlik,
informasiya texnologiya istifadəçilərinə yaratdığı rahatlıq sayəsində istədikləri an,
istədiklər nöqtədən dövlət tərəfi ndən təşkil olunan məlumatdan yararlanaraq elektron
xidmətlərdən istifadə edə biləcəklər. Elektron hökumət anlayışı təkcə vətəndaş-dövlət
münasibəti quran sadə bir veb-saytından
çox irəlidə olub, siyasi –sosial, vətəndaş-
dövlət əlaqəsini quran sadə bir web saytdan ibarət deyil, bu əlaqənin qurulmasında
siyasi və ictimai gücə malik olan böyük bir inqilab edərək, tam anlamında onlayn şəkilə
çevirir. E-hökumətin yaranması ilə, informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının
istifadə edilməsi ilə dövlət hakimiyyəti informasiya cəmiyyətinin tələblərinə cavab
verə biləcək, vətəndaş və fəaliyyət göstərən təşkilatlar ilə elektron mühitdə əlaqə qura
biləcək və bu sahədə məhsuldarlıq, şəffafl ığı təmin edəcək.Cəmiyyətimizin
inkişaf
etdiyi, iqtisadi çətinliklərin aradan qalxdığı informasiya texnologiyalardan istifadənin
sürətlə artdığı bir zamanda Azərbaycanda da digər inkişaf etmiş ölkələr kimi, hədəf
olaraq ən çox «e» xidmətlərinin genişlənməsinə yönəldilmişdir. E –hökuməti meydana
gətirən amillər isə e-şirkət, e-təşkilatlar, e-vətəndaşlardan ibarətdir.
Son onilliyə nəzər salsaq, dünya ölkələrinin elektron hökumət ilə bağlı təşəb büs-
lərini həyata keçirilməsində əldə olunan uğurları sayəsində,
elektron hökumət dünya
fenomeni halına gəlmişdir. Hər bir dövlət elektron hökumətin inkişaf siyasətini
həyata keçirmək üçün öz strategiyasını işləyib hazırlamışdır. Buna baxmayaraq, bu işi
tamamlanmış iş hesab etmək olmaz.Çünki elektron hökumət hələ də inkişaf etməkdədir
və informasiya texnologiyaları inkişaf etdikcə- e-hökumət strategiyaları, modelleri də
tez-tez yenilənir.
Elektron hökumət sisteminin ən önəmli faydası bürokratik prosedurları azaldaraq,
vətəndaşa lazım olan məlumatlara ən qısa müddətdə maneəsiz çatdırmasıdır.Qisa
desək, elektron hökumət sayəsində, dövlətdə mövcud olan informasiyanın
tələbə
uyğun olaraq, ən yüksək səviyyədə dəyərləndirilməsidir.( məsələn : yol tıxaclarının,
İnternet vasitəsilə izlənilməsi) Ancaq bu məqamda dövlətin ictimai xidmətlərinı
elektron mühitə daşınmasıyla birlikdə vətəndaşın da bu elektron mühitə çatması
vacibdir. Buna görə kompüter və internetdən istifadənin genişlənməsi xalq arasında
elektron hökumətdən istifadə imkanlarını daha da artıracaq.
E-hökumətin hədəfl əri
İnternet texnologiyalarının ictimai xidmətlərin tətbiqi üçün istifadə edilməyə
başlaması ilə birlikdə, dövlət üçün bu günə qədər uzaq olan “səmərəlilik” anlayışını da
eyni zamanda işlək hala salır.İnformasiyanın kompüter mühitində qiymətləndirilməsi
səmərəliliyin artmasına, səmərəliliyin artması isə qənaəti inkişaf etdirir.Bu sistem
sayəsində illərdir ki həyata keçməyən “dövlət şəbəkəsinə sürətlə çatdırılma” prosesi
inkişaf edəcək və daha anlaşıqlı şəkildə desək, dövlət vətəndaşa “bir tıq” qədər
yaxın olacaq.Sonrakı inkişaf mərhələlərində bu sistem dövlət xidmətlərindən istifadə
etməkdən başqa elektron “səs vermə” və elektron vergitutma xidmətlərini də tətbiq
edəcək.