MÜNDƏRİCAT
Ağbaba-Çıldır aşıq mühitinin tarixi təşəkkülü və coğrafi çevrəsi
Ağbaba-Çıldır aşıqlığı Azərbaycan aşıq sənətinin tərkib hissəsi kimi
Aşıq mühitinin tarixi coğrafiyasının özünəməxsusluğu
Ağbaba-Çıldır aşıq mühiti: toplama, nəşr və tədqiqi təcrübəsi
Az
ərbaycan folklorsünaslığında
Türkiy
ə folklorşünaslığında
Ağbaba-Çıldır aşıq poeziyasında tarixi yaddaş problemi
Poeziyada milli kimlik düşüncəsi
Tarixi faci
ələrin bədii inikası
Aşıq poeziyasının estetik səciyyəsi
B
əşəri duyğuların tərənnümü .
M
ənəvi kamilliyə və ilahi məhəbbətə çağırış
Aşıq ənənəsini yaşatmanın regional ozəlliyi
Ustad -
şagird münasibətləri və sənət səcərəsi
Dastançılıq ənənəsi
İfaçılıq: improvizə və bəstəçilik məsələləri
N
əticə
Ədəbiyyat
Ağbaba-Çıldır aşıq mühitinə mənsub sənətkarların elmi kataloqu
3
GİRİŞ
Milli-etnik v
ə tarixi-mədəni kökləri ilə çox qədim dövrlərə gedib çıxan aşıq
s
ənəti özünəməxsus təşəkkül və inkişaf yolu keçmişdir. Sinkretik bir sənət kimi aşıq
yaradıcılığı tarixin müxtəlif dövlərində mürəkkəb
sosial-siyasi, ictimai-mədəni,
ədəbi-estetik şəraitlərdə inkişaf dialektikasını davam etdirmiş, sözün gerçək anla-
mında türkün genetik yaddaşının qoruyucusuna və daşıyıcısına çevrilmişdir. Tarixi
q
ədimliyi və əhatə etdiyi coğrafi genişlik bu sənətin regional xüsusiyyətlərini, milli-
m
əhəlli koloritin özünəməxsus cizgilərini də sistemli şəkildə öyrənməyi tələb edir.
M
əsələyə bu aspektdən yanaşdıqda, ayrı-ayrı aşıq mühitlərinin Azərbaycan aşıq
s
ənəti kontekstində tədqiq olunub araşdırılması zəruri bir problem kimi ortaya çıxır.
Az
ərbaycan folkloru, o cümlədən aşıq sənəti XX əsrədək müəyyən
istisnalar
olmaqla,
əsasən Sovet hakimiyyəti illərində daha sürətlə öyrənilməyə başlanmışdır.
N
əzərə alsaq ki, bu dövrdəki araşdırmalarda, əsasən aşıq sənətinin ümumi
m
əsələlərindən, ayrı-ayrı aşıqların həyat və yaradıcılığından bəhs olunmuş, ya da
aparılan tədqiqatlar kommunist ideologiyasının nəzəri prinsiplərinə uyğunlaşdırılmış,
yaxud da elmi-filoloji t
əhlildən daha çox toplama və nəşr işlərinə üstünlük
verilmişdir. Onda aşıq mühitləri, o cümlədən Ağbaba-Çıldır aşıq mühiti Azərbaycan
aşıq sənətinin qədim və zəngin tərkib hissələrindən biri kimi ətraflı tədqiq olunmalı,
araşdırılmalıdır. Bu tarixi-elmi zərurət mühitin özünün
daxili özünəməxsusluğundan,
onun tarixi-m
ədəni taleyindən doğur.
Ağbaba-Çıldır aşıq mühitinin tarixi-mədəni coğrafiyası Çıldır-Qars–Ərzurum-
Axıska-Ağbaba-Şörəyel-Posof sərhədləri boyunca geniş miqyaslı əraziləri əhatə
etmişdir. Tarixən bu ərazilər rus-türk
müharibələrinin şahidi olmuş, dəfələrlə qanlı
qırğınlar meydanına çevrilmişdir. XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq rusların
Anadolu torpaqlarını ələ keçirmək cəhdləri qanlı-qadalı qırğınlarla nəticələnirdi.
Anadolunun “bel sümüyü” sayılan Qarsı, İstanbulun “açar-kilidi” kimi tanınan
Axıskanı və bu bölgələrə yaxın əraziləri işğal etmək üçün çar Rusiyası dəfələrlə
Türkiy
ə ilə müharibələr aparmışdır. Şərqi Anadolu hərbi strateji mövqeyinə görə
Osmanlının qapısı hesab olunurdu. Buna görə də bu ərazilərdə qanlı müharibələr nəti-
