Jurnal 02. indd
Yüklə 4,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sosial tərəfdaşlıqda sosial razılıq
Zeynəddin Şabanov 28 düşülür, ikincisi isə, instrumental xarakter kəsb edən və demokratik dəyərlər konteks- tində səmərəli həyata keçirilən sosial-siyasi fəallıq qaydalarına əsaslanan iştirak kimi başa düşülür. İştirakın məhz bu forması özündə sosial tərəfdaşlığın ünsürlərini əks etdirir. Haki- miyyətdə iştirak yalnız siyasi deyil, həm də sosialdır. İnsanların dövlət proqramlarına cəlb edilməsi yalnız siyasi deyil, həm də sosial tərəfdaşlığın problematikasının həyata keçirilməsini inzibati – idarəetmə cəhətdən aktuallaşdırır. İştirak yalnız siyasi deyil, insanların hər hansı idarə olunan birliyinin ayrılmaz xü- susiyyətidir və onların maraqlarının ifadə və əldəolunma vasitələrindən biridir. Cəmiy- yətin dövlət təşkili şəraitində vətəndaşların qərar qəbuletmə və idarəetmə prosesinə cəlb olunması bu və ya digər dərəcədə sosial iqtisadi və mədəni sahələrdə siyasiləşir. Sosial iştirak demokratiyanın, münaqişələrin həllinin əsas xüsusiyyəti, siyasi sosial- laşma və siyasi tərbiyə vasitəsi kimi dəyərləndirilir (2, s.216). Bütövlükdə, bu istiqamətdə tədqiqat aparan Rusiya tədqiqatçılarının gəldiyi nəti- cəyə görə, postsovet Rusiyasında hələ bütün siyasi sosiallaşma sistemi, inkişaf etmiş iştirak institutları çox zəifdir. Vətəndaşların fəal iştiraklarına dair siyasi liderlərin və dövlət hakimiyyəti orqanlarının qarşılıqlı təsiri tam inkişaf etməyib. Vətəndaşlar tərə- fi ndən siyasi iştirak tələbatlarının dərk olunması siyasi sistemin irəli sürdüyü imkanla- rı təmin etmir. Eyni zamanda bu tələbatların ifadə edilməsi hakimiyyətin özünü ciddi müqavimətə sürükləyir; hakimiyyət əvvəlki kimi qərar qəbuletmə və işləyib hazırla- manı xalqla bölüşdürməyi arzulamır (3, s. 326). Rusiyalılarda “demokratik iştirak göstəriciləri - öz iştirakının səmərəliliyinə su- byektiv inam, bir-birilərinə, dövlət və yerli idarəetmə institutlarına siyasi etibar və vətəndaş məsuliyyəti hissi, özündə ictimai maraqları əks etdirən müxtəlif təşkilatlara üzvlük zəif ifadə olunub, vətəndaş borcuna, vətəndaş inamına səmərəlilik və loyallığa münasibətdə pozitiv qaydalar kimi başa düşülən iştirak mədəniyyəti müəyyənləşmə- mişdir. Müasir Rusiyada siyasi iştirak daha çox münaqişəli xarakter daşıyır. Bu zaman hakimiyyət vətəndaşların tərəfdaşı, maraqlarının müdafi əçisikimi deyil, daha çox rəqi- bi kimi nəzərdən keçirilir. Daha çox rusiyalılarda siyasi fəaliyyətə yadlaşma meyili müşahidə olunur. Onlar hakimiyyətə qanuni təsir üsullarının səmərəliliyinə inanmırlar. Həmin şəraitdə, sosial tərəfdaşlıq hakimiyyət və cəmiyyətin qarşılıqlı təsiri prosesinə, dövlət proqramlarının həyata keçirilməsinə fərdlərin cəlb olunması vasitəsilə cəmiyyətdə gərginliyin azalma- sına, sosiumun bütün təbəqələrinin maraqlarının balansına riayət olunmasına imkan verir (15, s.376). Bununla əlaqədar olaraq şəxsiyyətin yaradıcı fəallığını gücləndirməyə yönələn, is- tedadlı adamların fərdi uğurları üçün geniş imkanlar yaradan iştirak idarəetməsi prob- lemi aktuallaşır. İştirak idarəçiliyinin inkişafı ilə vətəndaşların yetkinliyi artır, həyata keçən qərarların təsiri güclənir, onların reallaşmasına mane olan mövcud problemlərin Cəmiyyətin stabilliyində sosial tərəfdaşlığın əhəmiyyəti 29 aradan qalxması təmin olunur, fərdlərin məlumatlılığı yüksəlir, kommunikasiya yaxşı- laşır, yeniliklərin səmərəliliyi artır. Sosial tərəfdaşlıq ideologiyasının öyrənilməsinə əsas nəzəri yanaşmaların təhlili nəticə çıxarmağa imkan verir ki, o, özündə ahəngdar funksiyanı təmin edən sosial qarşılıqlı təsirin ən yüksək formasını əks etdirir, demokratik cəmiyyətdə deskruktiv proseslərə qarşı durur, ən ümumi rifaha yönəlmiş sosiumun ağıllı fəaliyyətini təşkil etməyə imkan verir (16, s.253). İctimai münasibətlərdə sosial qüvvələrin, seqmentləşdirilmiş qrupların bir-birinə qarşılıqlı təsiri məcburi və ya könüllü xarakter daşıya bilər. Sosial tərəfdaşlıqda sosial razılıq Razılıq, həmrəylik, yekdillik ideyası Antik fəlsəfədə meydana gəlmişdir. “Konsen- sus” (yunanca “consensus”) termininin ilkin ifadəsi “razılıq” mənası verərək, “consen- sus omnium”– ümumi razılıq, hamının razılığı kontekstində işlənmişdir. Hələ Aristotel dünyadakı nizamlılığın, uyğunluğun, mütəşəkkilliyin, ortaq ölçünün müəyyən dərəcə- sini belə qeyd edirdi: “Biz gərək tədqiq etməliyik ki, təbiət hansı şəkildə tam şəkildə öz daxilində zəif və yaxşıya malikdir, onlara özündə hər hansı ayrıca kimi və öz-özlü- yündə mövcud olan kimi malikdirmi... Hər şey məlum şəkildə əlaqələnib, lakin heç də hamısı eyni cür əlaqələnməyib... Hər bir sistem vəhdət və müxtəlifl iyin qarşılıqlı təsiri kimi səciyyələnir. Vahidə eynilik, oxşar, bərabərlik, çoxluğa – müxtəlif, oxşar olma- yan, bərabər olmayan aiddir” (4, s.67). Əlaqələndirmənin, nizamlılığın, uyğunlaşma- nın yekdillik, razılıq kimi Aristotel şərhi fəlsəfədə teleoloji konsepsiyaların fəlsəfi və sosial-tarixi anlaşılması üçün açar oldu. Platonun ideal dövlət haqqında təlimində dünya hadisələrinin insan, insan tələ- batlarının qarşılıqlı əlaqələri və qarşılıqlı şərtliliyi qeyd olunmuşdur. İnsanların daim nəyə isə ehtiyacları olur və bu səbəbdən də bir-birilərinə kömək etmək üçün birləşirlər. Məsələn, Siseron insanların həmrəyliyi haqqında insanların bir-birilərinə fayda ver- mək üçün doğulduqları haqqında yazır. İnsanların birliyinin səbəbini onların zəifl iyi ilə deyil, anadangəlmə bir yerdə yaşamaq tələbatından irəli gəldiyini qeyd edir: Sise- ron “konsensus”u (“consensus juris”) Roma Respublikasının mövcudluğu və qorunub saxlanmasının zəruri şərti kimi hüquqi sahədə saziş, razılıq mənasında şərh edirdi (8, s.285). Razılıq – hər hansı münasibətdə iki və daha artıq fərdlər arasında baxışların vəhdəti və oxşar yönümlərin mövcudluğudur. Sosioloji mənada razılıq hər hansı birliyin əhə- miyyətli dərəcədə çox insanların fəaliyyətdə ifadə olunan sosial qaydaların nisbətən ən mühüm aspektlərinin konsensusudur. Rəylərdə razılığın bu və ya digər dərəcəsi və fəaliyyət uyğunluğu sosial ünsiyyətin hər hansı formaları, hər hansı sosial təşkilatlar üçün zəruridir. Sosial tərəfdaşlıq nə qədər razılığa əsaslanırsa, onda o bir o qədər so- nuncunun bütün xüsusiyyətlərinə malik olur. Və öz növbəsində cəmiyyətdəki sosial razılıq və sülh-sosial tərəfdaşlığın əsas nəticəsidir. Yüklə 4,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|