Rifah, sosial bərabərlik və davamli iqtisadiyyat üÇÜN Əsas istiqaməTLƏR



Yüklə 39,42 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix27.10.2017
ölçüsü39,42 Kb.
#7085


 www.kas.de 

RIFAH, SOSIAL BƏRABƏRLIK VƏ DAVAMLI 

IQTISADIYYAT ÜÇÜN ƏSAS ISTIQAMƏTLƏR



 

 

İçindəkilər



3  | Preambula

3  | 

əsas istiqamətlər



 1.

Hüquqi dövlətçiliyə xas olan çərçivə sistemi ...................................3



 2.

mülkiyyət sistemi və məşğulluq ..................................................3



 3.

rəqabət əsas prinsip kimi .........................................................3



 4.

məsuliyyət prinsipinin tətbiqi ......................................................4



 5.

İqtisadi çərçivə şərtlərinin sabitliyi ...............................................4



 6.

İctimai əmtəənin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi ............................. 4



 7.

Həmrəylik və sosial təminat .......................................................4



 8.

stimullaşdırma ......................................................................4



 9.

səbat .................................................................................4



10.

açıq bazar siyasəti .................................................................4



4  | 

sOsial Və BaZar iqtisadiYYati YÖnÜmlÜ kÜrəsəl 

iqtisadİ sİstEmİn UĞUr əldə Etməsİnİn Şərtlərİ

- 2 -



-  -

PrEamBUla

Getdikcə  artan  iqtisadi  və  siyasi  çəkişmə  dünyanın  çox 

ölkələrində  təhsil  imkanlarını  yaxşılaşdıran,  sosial  infrastruk-

turu  möhkəmlədən  və  yoxsulluğu  azaldan  tərəqqiyə  və 

rəqabətə gətirib çıxarıb. Buna rəğmən sülh, azadlıq və ədalət 

hələ  də  təhlükə  altındadır.  kürəsəl  rifahın  qeyri-bərabər 

bölüşdürülməsi  də  artan  siyasi  və  sosial  gərginliklər  üçün 

məsuliyyət  daşıyır.  Yalnız  maliyyə  bazarları  beynəlxalq  qay-

dalarla hazırkı maliyyə və iqtisadi böhranın öhdəsindən gələ 

bilər. Bu tərəflərin davamlı iqtisadiyyatlarının vacibliyini qəbul 

etməsini tələb edir. Bizim rifahı, sosial bərabərliyi və davamlı 

iqtisadiyyatı ümumi prinsiplər və dəyərlər əsasında həll edən 

razılığa ehtiyacımız var. Bu zaman hətta böhran dövrlərində 

belə  kürəsəlləşmənin  müsbət  təsirləri  milli  yaxud  regional 

himayəçilik  vasitəsilə  təhlükə  qarşısında  qoyulmamalıdır. 

Ümumi  rifah  istiqaməti,  demokratik  legitimlik  və  insan 

ləyaqətinin  toxunulmazlığı  mədəni  və  ictimai  xüsusiyyətləri 

nəzərə almaq şərtilə üzərində belə razılaşmanın  əsaslandığı 

fundamentdir.

əsas istiqamətlər

Həmrəylik və yekdillik əsas prinsiplərdir. Həmrəylik ona xidmət 

edir ki, bazar iqtisadiyatı həmişə ümimi rifaha istiqamətlənərək 

özünü  doğrultsun.  Yekdillik  isə  fərdi  məsuliyyət  və  fərdi 

təşəbbüs üçün mühit yaradır və buna zəmanət verir. 

1. Hüquqi dövlətçiliyə xas olan çərçivə nizamı

Fəaliyyət qabiliyyətinə malik, etibarlı və demokratik baxımdan 

legitimləşmiş  hüquq  sistemi  təsirli  və  möhkəm  iqtisadi 

fəaliyyətin  təməlidir.  Bu,  işlək  iqtisadiyyat,  səmərəli  və 

vətəndaşa  yaxın  dövlət  idarəçiliyi,  habelə  yaxşı  iqtidar 

hökumətinin  prinsiplərinin  nəzərə  alınması  üçün  şərt  qoyur. 

nizamlayıcı  elementlər  və  daimi  yoxlama  qaydalara  riayətə 

nəzarət  edir  və  qaydalara  zidd  olan  davranışı  cəzalandırır. 

lakin bu məqsəd deyil. nizamlama doğrudur və rəqabətcil iq-

tisadiyyatda 

stimullaşdırmanı 

formalaşdırmaq 

üçün 


hesablanıb  ki,  rəqabətdə  mərkəzdən  kənar  fəaliyyət  ictimai-

siyasi baxımdan faydalı nəticələrə gəlib çıxsın.

2. mülkiyyət nizamı və məşğulluq

səmərəli və möhkəm qurulmuş iqtisadi struktur mala sahibol-

ma hüquqlarını şəxsi müəssisə və fərdi idarələrə verən şəxsi 

mülkiyyət  sisteminə  əsaslanmalıdır.  Şəxsi  mülkiyyət  işdən 

gəlir əldə etmə üçün qərarverici canlandırma yaradır və inno-

vativ  sahibkarlığın  əsasıdır.  Şəxsi  mülkiyyətə  əsaslanan 

yalnız  bir  iqtisadi  sistem  davamlı  məşğulluğa  təminat  verir. 

Bunun əsasında fərdi məsuliyyət və fərdi təşəbbüslər yarana 

bilər  ki,  bunlar  olmadan  fərdi  potensial,  təhsil,  innovasiya, 

tərəqqi və rifahla doğru davranmağı təsəvvür etmək çətindir. 

Şəxsi  mülkiyyət  o  iqtisadi  sistemi  xarakterizə  edir  ki,  orada 

kiçik  və  orta  sahibkarlar  şəxsi  mülkiyyəti  ilə  öz  qeydinə  qal-

maqda  cavabdehdir.  Onun  istifadəsi  eyni  zamanda  ümumi 

rifaha xidmət etməlidir. Bu məqsədəuyğun, davamlı sahibkar 

fəaliyyətinə  zəmanət  verir  və  bir  tərəfli,  o  cümlədən  qısa 

müddətdə gəlir əldə etmə istəyindən qoruyur.

3. rəqabət əsas prinsip kimi

qiymətlərin  sərbəst  şəkildə  formalaşmasına  əsaslanan 

ümumdünya rəqabət sistemi həcm etibarilə az olan vəsaitlərin 

optimal  surətdə  bölgüsü  və  tətbiq  edilməsini  təmin  edir. 

Fəaliyyət qabiliyyətinə malik olan rəqabət mühiti davamlı iqti-

sadi  fəaliyyətin  mühərrikidir.  O  səmərəlilik  və  tərəqqini 

dəstəkliyir, məsuliyyətli iş tərzini gücləndirir, bazara bir tərəfli 

qaydada  təsir  edə  biləcək  qüvvənin  meydana  çıxmasının 

qarşısını  alır.  İstənilən  rəqabət  sistemi  həm  milli,  həm  də 

beynəmiləl  çərçivədə  açıq  bazarların,  onlara  təsir  edə  bilən 

qüvvələr və bu qüvvələrin toplamına dövlət və dövlətlər birliyi 

tərəfindən  nəzarətin  mövcud  olmasını  tələb  edir.  rəqabət  iş 

qabiliyyəti prinsipi və şanslar bərabərliyinə əsaslanır.

kürəsəl maliyyə və iqtisadi böhranın öhdəsindən gəlmək üçün beynəlxalq qaydalar tələb olunur. sosial bazar iqtisadiyyatının 

sistem  modeli  belə  bir  istiqamət  çərçivəsi  təklif  edir.  Bu  milli  zəmində  sınanmışdır.  avropa  İttifaqı  dövlətləri  lissabon 

müqaviləsində “rəqabətcil sosial bazar iqtisadiyyatı”na təkan verməkdə öhdəlidirlər. avropa İttifaqının qurumları, xüsusən də 

avropa Parlamenti ötən aylarda bu məsələni diqqətə aldıqlarını sübut etdi. lakin bu prinsiplər beynəxlaq əhəmiyyət də kəsb 

etməlidir.  avropa  İttifaqındakı  aparıcı  siyasət  və  iqtisadiyyat  təmsilçiləri  buna  aid  məqamları  aşağıdakı  əsas  istiqamətlərlə 

müəyyən etmişlər.



-  -

8. stimullaşdırma

Bazar 

iqtisadiyyatı 



sistemində 

dövlət 


işlərinin 

maliyyələşdirilməsi üçün stimullaşdırıcı vergi sistemi olmalıdır. 

Bu  vergilər  elə  olmamalıdır  ki,  onlar  fəaliyyət  stimuluna  ma-

neçilik törətsin yaxud hər hansı bir yanlışa gətirib çıxarsın. 

9. səbat

Hər  bir  iqtisadi  sistem  özünü  uzun  müddətli  nəticələrin  əldə 

edilməsinə kökləməlidir. səbat iqtisadi məntiqə söykənən, so-

sial  və  fiskal  baxımından  ən  mühüm  uğur  meyarıdır  və 

nəsillərin  ədalətliliyinin  təcəssümüdür.  Cavabdehliyə  və 

məsuliyyətə  söykənən  hüquq  sistemi  də  səbata  təkan  verir. 

Xüsusən  də  fəal  şəkildə  yürüdülən  iqlim  siyasəti  gələcək 

nəsillərin sağlam yaşamasının təmin edilməsi üçün iqtisadi və 

mənəvi öhdəlikdir.  

10. açıq bazar siyasəti

Böhran  ərəfəsində  tək  mübarizə  aparmaq  çıxış  yolu  deyil, 

əksinə bu cəhdlər iqtisadi böhranın dünyada yaratmış olduğu 

təsirlərini daha pisləşdirə bilər. Vacib olan açıq bazarları idarə 

edən siyasət, habelə dürüst oyun qaydalarına riayət etməkdir. 

Himayədarlığa  və  iqtisadi  millətçiliyə  qarşı  önəmli  beynəxalq 

qurumlar isə gücləndirilməlidir.

sOsial Və BaZar iqtisadiYYati 

YÖnÜmlÜ kÜrəsəl iqtisadi sistE-

min UĞUr əldə Etməsinin 

Şərtləri


açıq və kürəsəl iqtisadiyyat üçün beynəlxalq çərçivə lazımdır. 

Özünü  milli  və  avropa  səviyyəsində  sosial  və  bazar 

iqtisadiyyatı yönümlü iqtisadi və dəyərlər sistemi çərçivəsində 

qoruyub  saxlamış  prinsip  və  qaydalar  eyni  zamanda 

beynəlxalq aləmdə də tətbiq olunmalıdır. sözügedən prinsiplər 

hər kəsə azadlıq və məsuliyyət verir. Bunlar xüsusən maliyyə 

bazarlarında  normallaşdırılmalı  və  ümumdünya  ticarət 

sistemində gücləndirilməlidir. 

4. məsuliyyət prinsipinin tətbiqi

 

rəqabət azadlığı iş fəaliyyətində rəqabətin hər bir sahibkarın 



özü  tərəfindən  tənzimləməsi  üçün  məsuliyyət  prinsipinin 

tətbiqini  labüdləşdirir.  Uğur  mənzərəsi  rəqabəti  daha  da 

stimullaşdırır.  İtki  zamanı  mövqei  qoruyub  saxlama  eyni  za-

manda  məsuliyyətsiz  və  risk  ehtimalı  yüksək  olan  fəaliyyəti 

məhdudlaşdırır. 

5. İqtisadi çərçivə şərtlərinin sabitliyi

Bazar iqtisadiyyatı sisteminə uzun müddətə hesablanmış iqti-

sadi  siyasət  və  böyük  imkanları  olan  makroiqtisadi  sabitlik 

lazımdır. Bu, xüsusən milli və beynəlmiləl maliyyə bazarlarına 

şamil  edilir.  sərmayələr  və  uzun  müddətli  istehlak  qərarları 

üçün  sabit  çərçivə  sistemindəki  etibar  tələb  olunur.  Bura 

həmçinin  himayədarlıq  xarakterli  tədbirlərdən,  habelə  ancaq 

qısa müddətli milli iqtisadiyyat və tərəqqi hədəflərinə yönələn 

pul siyasətindən imtina da aiddir.

6. İctimai əmtəənin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi

Bazar  ictimai  əmtəəni  istifadəyə  verə  bilmirsə,  yaxud  bu 

qənaətbəxş  deyilsə,  onda  bazar  iqtisadiyyatı  sistemində 

dövlət  bu  əmtəənin  hazırlanmasına  zəmanət  verməlidir. 

Yüksək  fəaliyyət  qabiliyyətinə  malik  infrastrukturlar,  funda-

mental təhsil imkanları və səhiyyə sisteminin əhatəli təhcizatı 

dövlətin formalaşdırması gərəkən sahələrdir. sosial təlabatlar 

zamanı dövlətə xüsusi ehtiyac var. lakin dövlətin müdaxiləsi 

məhdud şəkildə olmalıdır.

7. Həmrəylik və sosial təminat

İqtisadi  tərəqqi  yoxsulluqa  mübarizəyə  təkan  verir.  Bazar 

iqtisadiyyatı  gəlirlər  arasındakı  fərqin  əmələ  gəlməsini  və 

əhalinin hissələrinin ziyana uğramasını dəff edə bilməz. Ona 

görə  də  sosial  rifahı  təmin  etmək  və  iqtisadi,  ictimai  inkişaf 

sahəsində  ictimai  nəzarətin  olmasına  imkan  yaratmaq  üçün 

bazar  iqtisadiyyatında  güclü  təsir  imkanına  malik  və  bazar 

şərtlərinə  münasib  olan  sosial  təminat  sistemi,  regional 

tarazlığı  tənzimləyən  mexanizmlər,  habelə  yüksək  fəaliyyətə 

malik vergi sistemləri olmalıdır. 



-  -

Bunun üçün legitimliyin genişlənməsi, beynəlxalq qurumların 

yüksək  fəaliyyəti  və  sıx  əməkdaşlığı  habelə  interaktiv 

əməkdaşlıq forumlarının təşkili lazımdır. Etibarlı hüquq sistemi 

və  yekdil  xarakterli  demokratik  sistem  bunun  fundamentidir. 

Dövlətlərarası  siyasi  rəqabət  və  siyasi  iştirak  beynəlxalq  ic-

timai  və  iqtisadi  sistemin  iqtisadi  baxımdan  inkişafına  və 

sabitliyinə  təkan  verir.  Zəruri  məlumatların  azad 

mətbuat  və  birliklər  tərəfindən  çatdırmasına  da 

yalnız  bu  cür  sistemlərdə  imkan  verilir.  Milli  və 

beynəlxalq  çərçivədə  siyasi,  iqtisadi  və  ictimai 

aktorların maraqların tarazlığına dair razılaşması 

və konsensusu “hamı üçün rifah”ın əsas şərtidir.  

Prof. Dr. Hans-Qert Pöttering

Avropa Parlamentinin Sədri

Prof. Dr. Bernhard Fogel

Sabiq Baş Nazir 

Konrad Adenauer Fondunun Sədri

Yozef Daul 

Avropa Parlamentidə AXP fraksiyasının 

sədri

Dr. Vilfriid Martens



Avropa Xalq Partiyasının 

(AXP) sədri

 

Prof. Dr. Cees P. Veerman



Wetenschappelijk Instituut voor het 

CDA-nın sədri



8 iyul 2009-cu il

Yüklə 39,42 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə