İŞGÜzar yazişmalar fəNNİ ÜZRƏ kollokvium suallarinin cavablari

İşgüzar üslubun
qrammatik
xüsusiyyətləri. 
İşgüzar üsluba aid mövcud 
yazılarda indiyə qədər, adətən, onun leksik və sintaktik xüsusiyyətlərindən bəhs 
olunmuşdur. Müşahidələr göstərir ki, ədəbi dilin başqa üslubları kimi, işgüzar 
üslubda da bəzi morfoloji xüsusiyyətlər bu üslubun səciyyələnməsində və 
formalaşmasında az əhəmiyyət kəsb etmir. 
Morfoloji xüsusiyyətlər. 
İşgüzar üslubda isimlərin və fellərin işlənilməsinin 
bəzi cəhətləri diqqəti cəlb edir. İdarə adları bildirən sadə və mürəkkəb isimlər, 
vəzifə adları bildirən ümumi isimlər, bu vəzifə (direktor, müəllim, rektor, hakim, 
professor, nazir, müşavir) və şəxs adlarının, soyadların tez-tez işlənilməsinin 
vacibliyi işgüzar üslubun morfoloji əlamətlərindən biridir. 
İşgüzar üslubda şəxs adlarını göstərmək üçün mötərizələrdən istifadə olunur. 
Doğrudur, üslubi məqsəd və əlavə izahlar üçün başqa üslublarda da mötərizə 
işlədilir. Lakin burada başqa üslublardan fərqli olaraq, konkret şəkildə məsul 
şəxslərin adı, soyadı, idarə və təşkilat adları göstərilir. 
İşgüzar üslubun qanunvericilik yarımüslubunda konkret isimlərin (əsasən 
cəm halında) işlənilməsi xüsusi məqsəd daşıyır. 
Bununla belə, qanunvericilik aktlarının xarakterindən asılı olaraq, cəza , 
cinayət, icra, şikayət haqqında kodekslərdə «rəhbərlik», «plan», «yoxlama», 
«qərar», «üsul», «istehsalat», «müvəffəqiyyət» və s. mücərrəd isimlər də işlədilir. 
Bu qrup isimlərə mətnlərin giriş hissəsində və təsvir məqamlarında daha geniş yer 
verilir. Dəftərxana sənədlərində, bir sıra müqavilələrdə tək və cəm halda olan 

---

4 
konkret isimlərin işlənilməsi vacibdir. Vətəndaşlıq aktlarında, ayrı-ayrı sahə 
kodeks və əsasnamələrində mücərrəd isimlər tez-tez müşahidə edilir. Belə 
isimlərin bir qrupunu feli isimlər təşkil edir. 
İşgüzar üslubda -lar, -lər şəkilçisi ümumiləşdirmə məqsədilə və termin 
yaradıcılığı məqamlarında işlədilir. Bu ən çox diplomatik sənədlərin dilində, 
müqavilələrdə müşahidə edilir. «Tərəflər ümumi bir rəyə gələ bilmədilər» 
cümləsindən göründüyü kimi, hər hansı iki dövlət və yaxud iki dövlət nümayəndəsi 
nəzərdə tutulur. -lar, -lər şəkilçisi sifət-isim birləşmələrində işlənərək söz 
birləşməsi tərkibində ismin konkretləşməsinə xidmət edir: mülki münasibətlər, 
hüquqi münasibətlər, mülki hüquqlar, mülki işlər, əşyavi dəlillər, prosessual 
müddəalar və s. 
İşgüzar üslubun diplomatik yarımüslubunda düzəltmə isimlərin və eləcə də 
eyni sözün təkrarı ilə yaranan mürəkkəb isimlərin işlənilməsinə çox az təsadüf 
olunur. Müşahidələrdən də aydın olur ki, isimlərin işlənilməsində termin - söz 
birləşmələri, ismi-dominantlar da işgüzar üslubun səciyyələndirilməsində müəyyən 
rol oynayır və bunlar yarımüslubların əhatə etdiyi müxtəlif sənədlərin dilinə xasdır. 
Məsələn, diplomatik sənədlərin dilində işlənən nota, ultimatum, attaşe, iqamətgah, 
saziş, müqavilə, fəxri qaravul, cənab, zati-aliləri, ATƏM-in nümayəndələri, BMT 
nümayəndəsi və s. 
İşgüzar üslubun bəzi janrlarında (qərarlarda, qanunlarda, fərmanlarda) ad və 
soyadlar bütöv yazılır (diplomatik sənədlərdə adlar bəzən ixtisar edilir) və vəzifələr 
hər bir adın qarşısında mütləq göstərilir. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Milli 
Məclisinin sədri… Azərbaycan Respublikası Təhsil naziri 
və s .