İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
e.ə 719 Mannanın Şuandahul və Durdukka şəhərlərinin əhalisinin İranzuya qarşı üsyan qaldırması. Lakin üsyan Assuriya hökmdarı II Sarqon tərəfindən yatırıldı.
Azanın hakimiyyəti. Azanın hakimiyyəti dövründə Mannada daxili çəkişmələr yenidən gücləndi, dövlətin parçalanması qorxusu yarandı, mərkəzdən ayrılmaq istəyən qüvvələr fəallaşdı.
Azanın sui-qəsd nəticəsində öldürülməsi. e.ə 716-680 Ullusunun hakimiyyəti. Ullusun hakimiyyətə gəlməsində kömək etdiyi üçün Urartu hökmdarı I Rusaya 22 Manna qalasını hədiyyə etdi, Assuriya ilə ittifaqdan üz döndərdi və Assuriya əsarətindən azad olmaq üçün Urartu ilə ittifaqa girdi, Manna Urartu ilə Assuriya arasında mübarizə meydanına çevrildi, ölkədə tam sabitlik yaranmadı, daxili çəkişmələr davam etdi, Manna Assuriya hökmdarı II Sarqonun hücumuna məruz qaldı və Assuriyanın siyasi ağalığını tanıdı. e.ə 716 II Sarqonun Mannaya yürüşü. II Sarqonun bu yürüşünün səbəbi Mannanın Assuriya əsarətindən azad olmaq üçün Urartu ilə ittifaqa girməsi idi. Yürüş nəticəsində Sarqon paytaxt İzurtunu və bir neçə şəhəri tutaraq yandırdı, Azanın qatillərini cəzalandırdı, Ullusunu hakimiyyətdə saxladı və bütün Manna torpaqlarını Ullusuna tabe etdi. Ullusu isə Assuriyanın siyasi ağalığını tanıdı.
Manna canişini Dayaukkunun qiyam qaldıraraq mərkəzi hakimiyyətə qarşı qiyam qaldırması. e.ə 715 II Sarqonun Mannaya ikinci yürüşü. II Sarqonun bu yürüşdə məqsədi Manna canişini Dayaukku və I Rusanı cəzalandırmaq idi.
II Sarqonla I Rusa arasında döyüş baş verməsi. Döyüş nəticəsində II Sarqon qalib gəldi, Urartu hökmdarı məğlub olaraq döyüş meydanından qaçdı. Beləliklə, II Sarqonun e.ə 715-ci il yürüşü nəticəsində Mannanın Urartu tərəfindən işğal edilmiş torpaqları geri qaytarıldı. Lakin ölkədə tam sabitlik yaranmadı, daxili çəkişmələr yenə də davam etdi.
II Sarqonun Manna, Midiya və başqa ölkələrə “böyük yürüşü”. Böyük yürüş zamanı II Sarqonun məqsədi Mannanı Urartunun təcavüzündən tamamilə azad etmək, Mannada Assuriyanın mövqeyini möhkəmləndirmək və Mannadan Assuriyaya vaxtlı-vaxtlı xərac göndərilməsini təmin etmək idi. Yürüş nəticəsində II Sarqon “düşmənin ayağını Mannadan kəsdi”, Urartu tərəfindən tutulmuş Uişdiş və Subi vilayətlərini azad etdi. I Rusa müqavimət göstərə bilməyərək özünü öldürdü. Bundan sonra Urartu zəiflədi və bir daha Mannanın daxili işlərinə qarışa bilmədi, Manna qüdrətli dövlət oldu. Bu yürüş zamanı Ullusun II Sarqon un şərəfinə yazılı abidə qoydurdu.
Ullusunu ilə II Sarqon arasında Sirdakka şəhərində sövdələşmə imzalanması.
Mannanın Uişdiş vilayəti yaxınlığında döyüş. Döyüşdə I Rusa və onun köməyinə gəlmiş Manna canişinləri məğlub oldu.
Mannada hakimiyyətin irsi olaraq atadan oğula keçməyə başlaması. e.ə VII əsrin I rübü Kimmer, skif və sak tayfalarının Mannada məskən salması. Bundan istifadə edən Manna dövləti Assuriya tabeliyindən çıxaraq tam müstəqil oldu.
Ahşerinin hakimiyyəti. Ahşerinin dövründə Manna kimmer, skif və sak tayfalarına arxalanaraq Assuriya ilə olan ittifaqı pozdu, Manna Assuriya tabeliyindən çıxaraq tam müstəqil oldu və müstəqil xarici siyasət yürütməyə başladı, Assuriya hökmdarı Aşşurbanipal Mannaya qarətçi yürüş etdi. e.ə 650 Assuriya hökmdarı Aşşurbanipalın Mannaya hücumu. Baş verən döyüşdə Aşheri məğlub oldu, Mannanın bir sıra şəhərləri o cümlədən İzurtu şəhəri tutulub dağıdıldı, əhali və mal-qara qənimət kimi aparıldı.
Aşheriyə qarşı Mannada üsyan baş verməsi. Üsyan nəticəsində Aşheri öldürüldü, onun yerinə oğlu Ualli gəldi. e.ə 650-630 Uallinin hakimiyyəti. Uallinin dövründə Manna müstəqil dövlət kimi öz varlığını saxladı, Manna Assuriya ilə ittifaqı bərpa etdi və bu ittifaqa sadiq qaldı.
Assuriyanın Midiya və Babilistan ilə mübarizədə Mannanın hərbi dəstələrinin Assuriyaya kömək etməsi. e.ə 590 Mannanın Midiya dövləti tərəfindən süquta uğradılması. İSKİTLƏR. AZƏRBAYCAN MİDİYA VƏ ƏHƏMƏNİ İMPERİYALARININ TƏRKİBİNDƏ e.ə IX əsr İlk dəfə Midiya adının Assuriya hökmdarı III Salmanasar tərəfindən işlədilməsi. e.ə IX əsrin II yarısı Assuriya hökmdarlarının Midiyaya qarətçi yürüşlər edərək xırda hökmdarları özündən asılı vəziyyətə salması. e.ə VIII əsrin II yarısı Assuriyanın Midiya ərazisinə yürüşlərinin çoxalması. II Sarqonun Midiyanı işğal etməsi. e.ə VIII-VII əsrlər Qara dənizin sahillərində, Krım və Şimali Qafqazda kimmer, skif və sak tayflarının yaşaması. e.ə VII əsrin əvvəlləri Kimmer, skif və sak tayflarının Ön Asiyaya yürüşlər edərək Azərbycan ərazilərində məskunlaşması. e.ə VII əsrin ortaları Urmiya gömünün şimal-qərbində, Manna ilə Urartu dövlətləri arasında İskit padişahlığının yaranması. İskit hökmdarı Tuqdammenin “Sak və Kuti ölkələrinin hökmdarı” rütbəsini daşıması.
Deyok tərəfindən Midiya tayfalarının birləşdirilməsi. e.ə 673-672 Deyokun hakimiyyəti. Deyok hakimiyyəti dövründə Midiya tayfalarını birləşdirərək vahid dövlət yaratmağa təşəbbüs göstərdi, Ekbatan (Həmədan) şəhərini saldırdı və Midiyanın paytaxtı elan etdi.
Midiya hökmdarı Kaştaritinin kakimiyyəti. Kaştariti (Fraorta) Assuriya ağalığına qarşı mübarizəyə başçılıq etmiş, Midiyanı Assuriya tabeçiliyindən qurtararaq onu mustəqil dövlətə çevirmiş, Assuriyaya qarşı yürüşlər təşkil etmiş, lakin iskitlərlə döyüşdə məğlub olmuşdu. Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|