İBTİDAİ İcma quruluşU
Teymurun Toxtamış xanın Buxara və Səmərqəndə
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
1387 Teymurun Toxtamış xanın Buxara və Səmərqəndə hücumu ilə əlaqədar Azərbaycanı tərk etməsi 1387-1392 Ayrı-ayrı feodal quruplarının Təbriz şəhəri uğrunda mübarizə aparması XIV əsrin 80-ci illəri Toxtamış xanın və Əmir Teymurun hücumları, feodal çəkişmələri və ara müharibələrinin Azərbaycanda iqtisadi böhrana səbəb olması
Toxtamış xanın Azərbaycana üçüncü yürüşü. Toxtamış xanın Azərbaycana üçüncü yürüşü zamanı Azərbaycan yenə də dağıntılara məruz qaldı
Əmir Teymurun Azərbaycana ikinci “beşillik” yürüşü. İkinci “beşillik” yürüş zamanı Teymur Gürcüstanı zəbt etdi və Şəki hakimi Seyid Əlini itaətə gətirdi, Şirvanşah I İbrahim Teymurla ittifaq bağladı. Yürüş nəticəsində, yenə də Əlincə qalası istisna olmaqla bütün Azərbaycan tutuldu 1395 Əmir Teymurun Toxtamış xanı məğlub etməsi 1399 Əmir Teymurun Azərbaycana üçüncü yürüşü. Üçüncü yürüş zamanı Qarabağ feodal hakimləri və Şəki hakimi Seyid Əhməd Şirvanşah I İbrahimin himayədarlığı ilə Teymurla ittifaq bağladı, Əlincə qalası daxili çəkişmələr nəticəsində Teymura tabe oldu, bütün Azərbaycan Teymurun tam hakimiyyəti altına düşdü 1399 Teymurun sifarişi ilə Əbdüləziz ibn Şərafəddin tərəfindən hazırda Sank-Peterburq şəhərində saxlanılan tiyanın düzəldilməsi
Əlincə qalasının daxili çəkişmələr nəticəsində Teymura tabe olması XIII-XIV əsrlər Fəzullah Rəşidəddin, Gəncəli Kirakos və Nizaməddin Şaminin tarix elminə, Z.Qəzvini, H.Qəzvini və Əbdürrəşid Bakuvinin coğrafiya elminə, Hinduşah Naxçıvani və Məhəmməd Naxçıvaninin dilçilik sahəsinə aid qiymətli əsərlər yazması XIII-XIV əsrlər Sultaniyyədə Olcayut Xudabəndə türbəsi (1305-1313), Bərdə türbəsi (1322), Qarabağlar türbəsi – Beştağ və Naçıvanda Gülüstan türbəsinin inşa olunması
Təbrizdə Rəbi Rəşid mədrəsəsinin açılması ŞİRVANŞAHLAR DÖVLƏTİ VƏ ŞƏKİ HAKİMLİYİ 1203-1225 Şirvanşah Güstasbsın hakimiyyəti. Güstasbsın hakimiyyəti illərində Şirvan monqolların birinci yürüşünə məruz qaldı. Bu zaman monqol dəstələri Şirvana soxularaq xeyli qətl və qarətlər törətdilər
Şirvanşah III Fəribürzün hakimiyyəti. III Fəribürzün dövründə Şirvanşahlar dövləti Xarəzmşah Cəlaləddinin və monqolların II yürüşünə məruz qaldı. Cəlaləddin Azərbaycana yürüş edən zaman III Fəribürz Cəlaləddin ilə müqavilə bağladı. Müqavilənin şərtlərinə əsasən III Fəribürz Cəlaləddinə müəyyən miqdarda xərac verərək ondan asılı vəziyyətə düşdü və Şirvanşahlar daxili müstəqilliyini saxladı
Şirvanşah II Axistanın hakimiyyəti. II Axistanın dövründə Şirvanşahlar dövləti Hülakülərin hakimiyyətini qəbul etməli oldu və tədricən öz müstəqilliyini itirdi
Şəki hakimliyinin daxili müstəqilliyini bərpa etməsi və Oyrat sülaləsinin hakimiyyətə gəlməsi 1345-1372 Şirvanşah Kavusun hakimiyyəti. Kavusun dövründə Şirvanşahlar dövləti Çobanilərin və Cəlairilərin ağalığını tanıdı
Şirvanşahların Çobanilərin hakimiyyəti altına düşməsi 1364 Şirvanda Cəlairilərə qarşı üsyan baş verməsi 1367 Şirvanşah Kavusun iki dəfə Təbrizə yürüş edərək Azərbaycanı azad etməyə cəhd göstərməsi 1367 Şirvanşahlar dövlətinin Cəlairilərin vassal aslılığına düşməsi 1372-1382 Şirvanşah Hüşəngin hakimiyyəti 1382 Hüşəngin öldürülməsi nəticəsində Şirvanda Kəsranilər sülaləsinin hakimiyyətinin başa çatması və Dərbəndlilər sülaləsinin hakimiyyətə gəlməsi
Şirvanşahlar dövlətində Dərbəndlilər sülaləsinin hakimiyyəti dövrü 1382-1417 Şirvanşah I İbrahimin hakimiyyəti 1386 Şirvanşah I İbrahimin Əmir Teymurun vassal asılılığını qəbul etməsi 1387-1392 Şəki hakimi Seyid Əlinin Teymura itaətdən boyun qaçırması 1392-1395 Teymurun Şəki hakimi Seyid Əlini cəzalandırmaq məqsədilə Şəkiyə hücum etməsi 1395 Miranşahın Seyid Əlini itaətə gətirmək üçün Şəkiyə hücum etməsi XIII-XIV əsrlər
Abşeron ərazisində Nardaran, Ramana, Mərdəkanda dairəvi və dördkünc qalalarının inşa olunması XIV əsrin sonları Şəki hakimlərinin müstəqillik uğrunda mübarizəsinin güclənməsi
Qaraqoyunluların Şərqi Anadoluda (Ərzincanda və Sivasda) möhkəmlənərək, Ağqoyunlulara, Cəlairilərə və Teymurilərə qarşı mübarizə aparması
Cəlairilərlə mübarizədə qaraqoyunlu tayfa birləşməsinin bir qədər zəifləməsi 1380-1389 Qara Məhəmmədin hakimiyyəti. Qaraqoyunlu tayfa ittifaqının yaranması
Qara Məhəmmədin birinci dəfə Təbrizə hücum edərək Cəlairi Şeyx Əlini məğlub etməsi 1384 Qara Məhəmmədin Mardin hökmdarı Məcdəddin İsanın üzərinə yürüş etməsi 1385 Qara Məhəmmədin Mosul və Mardin hakimi Misir xocanı Qahirəyə göndərərək Sultan Berqoqdan Suriyaya köçməyə razılıq alması
Çapaqçur döyüşü. Qara Məhəmmədin Teymur üzərində qələbə qazanması 1388 Qara Məhəmmədin ikinci dəfə Təbrizə hücum edərək Cəlairi əmirlərinin müqavimətini qırması 1389 Qara Məhəmmədin Qaraqoyunlu əmiri Qara Pirhəsənlə doyüşdə öldürülməsi 1389-1421 Qara Yusifin hakimiyyəti. Qara Yusif hakimiyyəti dövründə mərkəzləşmiş dövlət yaratmaq üçün qüvvətli süvari ordu yaratdı, Azərbaycanın cənubunu özü, dövlətin qalan vilayətlərini isə oğlanlar idarə etdi, əyanları mərkəzi hakimiyyətlə hesablaşmağa məcbur etdi, feodal ara müharibələrini bir qədər zəiflətdi, feodalların asılı kəndlilər üzərindəki ağalığını təmin etmək üçün əlverişli şərait yaratdı, təsərrüfatda müəyyən canlanma yarandı. Lakin, Qara Yusif güclü mərkəzi aparat yarada bilmədi. Odur ki, Qaraqoyunlu dövləti mərkəzləşdirilmiş dövlətə çevrilmədi 1392 Qara Yusifin Qara Pirhəsən bəylə döyüşdə qalib gələrək onu öldürməsi 1392 Teymurilərin Van şəhərini tutaraq qarət etməsi 1394 Bağdad döyüşü. Teymurun qoşunlarının qaraqoyunlu və cəlairilərin birləşmiş qüvvələrini məğlubiyyətə uğratması
Daxili ziddiyyətlər nəticəsində qaraqoyunlu tayfa ittifaqının dağılması. Qara Yusifin Teymur əlehinə ittifaq yaratmaq məqsədi ilə Cəlairi Sultan Əhmədlə Misirə getməsi
Əmir Teymurun Səmərqənddə vəfat etməsi. Qara Yusif və Sultan Əhmədin həbsdən çıxaraq Teymurilərlə mübarizəni davam etdirməsi
Kür sahilində döyüş. Şirvanşah I İbrahimin Gürcü çarı, Şəki, Ərdəbil hakimləri və Qaramanlı tayfası ilə ittifaqa girərək Teymurun nəvəsi Öməri məğlub etməsi
Azərbaycan ərazisinin Teymurilərin, Cəlarilərin və Qaraqoyunluların mübarizə meydanına çevrilməsi 1406 Təbrizdə Teymurilərə qarşı üsyan baş verməsi və Təbriz üsyançılarının kömək üçün Şirvanşah I İbrahimə müraciət etməsi
Şirvanşah I İbrahimin Təbrizə daxil olaraq qısa müddətə Azərbaycanı öz hakimiyyəti altında birləşdirməsi 1406 I Şənbi Qazan döyüşü. Döyüş nəticəsində Qaraqoyunlu qüvvələri Teymuri Əbubəkri məğlub etdi. Bu qələbə Qara Yusifin şöhrətini xeyli artırdı və onu sonrakı qələbələrə apardı
Sərdurud döyüşü. Döyüş nəticəsində qaraqoyunlular qalib gəldi, Teymurilərin qüvvələri darmadağın edildi və Miranşah öldürüldü, Teymurilərin Azərbaycanda hakimiyyətinə son qoyuldu, Azərbaycanın cənub torpaqları Qaraqoyunluların hakimiyyəti altına keçdi 1410 30 avqust II Şənbi-Qazan döyüşü. Döyüş nəticəsində Cəlairi qoşunu darmadağın edildi, Sultan Əhməd öldürüldü, Cəlairilər dövlətinin varlığına və Azərbaycandakı hakimiyyətinə son qoyuldu, Bağdad qaraqoyunlulardan asılı vəziyyətə düşdü, Qaraqoyunlu dövləti yarandı 1410-1468 Qaraqoyunlu dövlətinin mövcud olması 1411 Qara Yusifin oğlu Pirbudağı sultan elan etməsi 1412 Kür çayı sahilində döyüş. Döyüş nəticəsində Qarabağ, Muğan və Naxçıvanın silahlı dəstələrinin köməyi ilə Qara Yusif qalib gəldi, Şirvanşah I İbrahim, Seyid Əhməd və II Konstantin döyüşdə məğlub olaraq əsir düşdülər 1418; 1420 Teymuri Şahruxun iki dəfə Azərbaycana yürüş etməsi 1421-1429; 1431-1436 Qaraqoyunlu Qara İsgəndərin hakimiyyəti. Qara İsgəndər Qaraqoyunlu taxtına çıxdıqdan sonra dağınıq qaraqoyunlu qüvvələrini yenidən birləşdirdi, Kürün cənubunu idarə edən Azərbaycan feodallarını özünə tabe etdi, Şirvanşahlar dövlətinə və Şəki hakimliyinin müstəqilliyinə son qoymaq üçün Şirvana yürüş etdi, teymurilərlə mübarizə apardı 1421 Alaşkerd döyüşü. Sultan Şahruxun Qara Yusifin oğlanları İsgəndər və İsfəndiyarı məğlub etməsi 1427 Qara İsgəndərin Şirvana hücum etməsi 1427 Teymuri Şahruxun üçüncü dəfə Azərbaycana yürüş etməsi 1427 Salmas döyüşü. Sultan Şahruxun yenidən İsgəndər başda olmaqla qaraqoyunlu qüvvələrini məğlubiyyətə uğratması
Qaraqoyunlu Əbu Səidin hakimiyyəti Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|