İBTİDAİ İcma quruluşU
Şahənşah Firuzun təkidilə Hoylandur (Onoqur) hunlarının
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V əsr
- VII əsrin əvvəlləri
462 Şahənşah Firuzun təkidilə Hoylandur (Onoqur) hunlarının Albaniyaya hücum etməsi. Nəticədə II Vaçe hakimiyyətdən əl çəkdi (463-cü ildə), Albaniya Sasani hakimiyyətinə tabe edildi, bununla da Albaniya 30 il müddətinə hökmdarsız qaldı və Albaniyada qısamüddətli sasani məruzbanlığı dövrü başladı. 463-493 Albaniyada Sasani mərzbanlarının qısamüddətli hökmranlığı dövrü. 481-529 İranda Məzdəkilər hərəkatı baş verməsi. Hərəkatın əsas ideyası ədalətli cəmiyyət qurmaq, insanlar arasında əmlak bərabərliyi yaratmaq idi. Xeyirin Şər üzərində qələbəsinin mümkünlüyünü inkar edən maniçilikdən fərqli olaraq məzdəkilər sonda Xeyirin qələbəsinə inanırdılar. 484-488 Sasani şahı Balaşın hakimiyyəti. Balaş hakimiyyəti dövründə III Mömin Vaçaqanın Albaniyada hökmdar olmasına razılıq vermişdi.
Sasani şahı I Qubadın hakimiyyəti. I Qubad hakimiyyəti illərində məzdəkilər hərəkatı geniş vüsət aldı. O, mərkəzi hakimiyyətə tabe olmaq istəməyən iri feodallara qalib gəlmək və özünə sosial dayaq yaratmaq məqsədi ilə məzdəkiləri himayə etdi, aclıq zamanı taxıl anbarlarını əhali üçün açdı və Məzdəkin köməyi ilə hakimiyyətini bərpa etdi. Qubadın dövründə III Mömin Vaçaqan Albaniyada tam hakimiyyətə sahib olsa da, sonra Albaniyanın daxili müstəqilliyi yenidən ləğv olundu. 493-510 Albaniyada Arşakilər sülaləsinin sonuncu nümayəndəsi III Mömin Vaçaqanın hakimiyyəti. III Vaçaqan hakimiyyəti dövründə Albaniyada xristianlığın yayılmasına çalışdı, xristianlıq dinini fəal təbliğ edən məktəblər açdırdı, Aquen kilsə məclisini çağırdı, bütərəstlik və cadugərləri təqib etdi.
Aquen kilsə məclisinin çağırılması. III Mömin Vaçaqa tərəfindən çağırılan Aquen kilsə məclisi vergilərin miqdarını müəyyənləşdirdi və xristianlıq dininə aid qanunlar qəbul etdi.
Alban dilində fərman tərtib olunması. V-VII əsrlər Albaniyada feodal münasibətlərinin hakim mövqe qazanması. 510 Sasanilərin Cənubi Qafqazda müstəqil dövlət qurumlarını ləğv etməsi və Albaniyada uzunmüddətli sasani mərzbanlığı dövrünün başlanması.
Albaniyada Sasani mərzbanlarının uzunmüddətli hökmranlığı dövrü. 529 Məzdəkin şahənşah I Qubad tərəfindən edam edilməsi. I Xosrov isə məzdəkilərə qanlı divan tutdu və məzdəkilərdən 80 mindən artıq adamı öldürdü.
Sasani şahı I Xosrovun hakimiyyəti.
I Xosrovun həyata keçirdiyi vergi islahatına əsasən kahinlər, məmurlar, mirzələr, uşaqlar, qadınlar və 60 yaşına çatmış kişilər can vergisindən azad edildi, vergilər hissələrə bölünərək ildə üç dəfəyə alınmağa başlandı, vergi alınarkən əvvəlki kimi məhsulun həcminə görə deyil, torpağın sahəsi əsas götürülürdü, vergilər bar verən ağacların sayı, torpağın məhsuldarlığı və əhalinin sıxlığı nəzərə alınmaqla mahallar və məntəqələr üzrə bölündü. Xosrovun vergi islahatı keçirməkdə məqsədi vergi yığan məmurların özbaşınalığına son qoymaq və toplanmış vəsaitin xəzinəyə daxil olmasını təmin etmək idi. Lakin islahat nəticəsində kəndlilərin vəziyyəti son dərəcə ağırlaşdı. 570-590 Albaniyanın Girdiman vilayətinin hakimi Mehranın hakimiyyəti dövrü. 591-628 Sasani şahı II Xosrov Pərvizin hakimiyəti. II Xosrov Mehranın Girdiman vilayətinə onunla gələn ailələr ilə birlikdə məskən salmasına icazə vermişdi.
Cəsur Vardanın dövrü. 603-629 Bizans və Sasani imperiyaları arasında müharibənin son mərhələsi. Müharibə Sasani hökmdarı Xosrov Pərvizin hücumu ilə başlandı və 25 il davam etdi. Müharibənin əvvəlində Sasani qoşunu üstünlüyü ələ alaraq əhəmiyyətli qələbələr qazandı və Misiri tutdu. Bizansın paytaxtı Konstantinopol təhlükə qarşısında qaldı. Lakin sasanilər bu üstünlüyü sonacan əllərində saxlaya bilmədilər. Müharibə Bizansın qələbəsi ilə başa çatdı. 629-cu ildə tərəflər arasında bağlanan müqaviləyə görə Albaniya Sasanilərin hakimiyyəti altında qaldı. 623 Bizans imperatoru II İraklinin sasanilər üzərinə hücuma keçməsi. Bu hücum zamanı II İrakli Dəbili və Naxçıvanı qarət etdi, Qazaka şəhərini tutaraq burada atəşpərəstlərin baş məbədgahını dağıtdı, xəzərlərin köməyi ilə Sasani ordularına ağır zərbələr endirdi, paytaxt Mədain (Ktesifon) şəhərini tutaraq şahənşahın sarayını yandırdı, Xosrov Pərvizi hakimiyyətdən saldı.
Albaniyada Sabir türklərinin nəslindən olan Mehranilər sülaləsinin hökmranlığının başlanması. 629-705 “Mehranilər (Girdiman) sülaləsi”nin Albaniyada hakimiyyəti dövrü. 630-642 Varaz Qriqorun Albaniyada hakimiyyəti. Varaz Qriqorun hakimiyyətə gəlməsi ilə 510-cu ildən bəri davam edən sasani mərzbanlığına son qoyuldu və Albaniyada Mehranilər sülaləsinin rəsmi hakimiyyəti başladı, sasanilər isə Mehranilərin müstəqilliyini tanımağa məcbur oldu, ərəblər sasanilərin ərazisinə hücum edərkən oğlu Cavanşiri sasanilərə köməyə göndərdi.
AZƏRBAYCAN XİLAFƏTİN TƏRKİBİNDƏ (VII ƏSR – IX ƏSRİN II YARISINDA)
Ərəb ordusunun İraq tərəfindən Sasani imperiyasının sərhəddini keçməsi. Bu zaman sasani hökmdarı imperiyaya tabe olan ölkələrdən, o cümlədən Albaniyadan ərəblərə qarşı vuruşmaq üçün qoşun tələb etdi 634 Albaniya hökmdarı Varaz Qriqorun sasanilərə kömək üçün oğlu Cavanşiri qoşunla ora göndərməsi 636 Kadisiyyə döyüşü. Ərəblərlə sasani orduları arasında baş verən döyüşdə Alban sərkərdəsi Cavanşir Sasanilər tərəfindən vuruşaraq igidliyi ilə fərqləndi
Ktesifon döyüşü. Ərəb ordusunun sasanilərin paytaxtı Ktesifonu (Mədaini) mühasirəyə alması VII əsrin 30-cu illəri Xəzərlərin Albaniyaya yürüşü. Yürüş nəticəsində xəzərlər Qəbələdə möhkəmlənərək Albaniyadan xərac aldılar Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|