İBTİDAİ İcma quruluşU
Sasani ordusunun ərəblər tərəfindən darmadağın edilməsi və Cavanşirin Albaniyaya qayıtması 640
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VII-VIII əsrlər
- VII əsr
640 Sasani ordusunun ərəblər tərəfindən darmadağın edilməsi və Cavanşirin Albaniyaya qayıtması 640
Sərkərdə Hüzeyfənin başçılığı ilə ərəblərin Cənubi Azərbaycana hücum etməsi. Ərdəbil yaxınlığında döyüş. Döyüş nəticəsində güclü və təcrübəli ərəb ordusu qalib gəldi və Cənubi Azərbaycan mərzbanı İsfəndiyar ibn Fərruxzad ərəblər tərəfindən əsir alındı 642 Nahəvənd və Həmədan döyüşlərində sasanilərin məğlub olması. Ərəblərin Azərbaycana hücumunun başlanması
Cavanşirin Albaniyada hakimiyyəti. Cavanşirin dövründə ölkədə dinc quruculuq işlərinə başlamaq üçün əlverişli şərait yarandı, şimaldan Albaniyaya hücum edən xəzər xaqanının qızı ilə evlənməklə ölkəni dağıntıdan xilas etdi, cənubdan gələn təhlükəni Albaniyadan sovuşdurmaq və Albaniyanın bütövlüyünü saxlamaq məqsədi ilə Ərəb xilafətinin asılılığına keçdi
Ərəblərin xəzərlərlə Azərbaycan uğrunda yüz ilədək müharibə aparması 643 I Bələncər döyüşü. Döyüş nəticəsində ərəblər xəzərlərə məğlub oldu və sərkərdə Əbdürrəhman döyüşdə öldürüldü. Beləliklə Xilafətin Dərbənddən şimala ilk hücumunun uğursuzluqla nəticələndi
Ərəb sərkərdəsi Bukeyr İbn Abdullah ilə İsfəndiyar arasında sülh bağlanması. Sülhün şərtlərinə əsasən əhali ərəblərə tabe olmalı, “imkanları daxilində” can vergisi - cizyə verməli idi. Qadınlar, uşaqlar can vergisindən azad edildilər. Ərəblər əhalinin dininə, adət-ənənələrinə qarışmamağı öhdələrinə götürdü. Könüllü olaraq ərəb ordusunda qulluq edənlər bütün vergi və mükəlləfiyyətlərdən azad edildi. Ərəblər tabe olmayıb ölkəni tərk etmək istəyənlərə imkan yaratdılar 646 Sərkərdə Salman ibn Rəbiənin başçılığı ilə ərəblərin Naxçıvan, Gorus, Beyləqan, Bərdə, Qəbələ, Şəmkir, Şəki, Şirvan və Şabranı tutması
Ərəb qoşunlarının sərkərdə Bukeyrin başçılığı ilə Muğanı və Dərbəni işğal edərək Şirvan hökmdarı Şəhriyarla sülh bağlaması. Sülhün şərtlərinə əsasən əhali ərəblərə xərac və cizyə verməli, bu vergilər şimaldan hücum edən xəzər və müxtəlif din sahiblərinin hücumlarını dəf etmək üçün Şirvanda saxlanılacaq qoşuna sərf edilməli idi
Ərdəbildə ərəblərə qarşı yenidən üsyan baş verməsi 646 Ərəblərlə Ərdəbil əhalisi ilə yeni müqavilə bağlanması. Müqavilənin şərtlərinə əsasən vergilərin miqdarı əvvəlkinə nisbətən xeyli artırıldı
Sasani imperiyasının süqut etməsi 653 II Bələncər döyüşü. Döyüş nəticəsində xəzərlər ərəblər üzərində parlaq qələbə qazandı və ərəb sərkərdəsi Salman döyüşdə öldürüldü
Cavanşirin Bizans imperatoru II Konstantin ilə birinci dəfə görüşməsi 656-661 Xəlifə Əlin hakimiyyəti. Xəlifə Əlinin dövründə Bəsrə və Kufənin bir-çox ərəb tayfaları, o cümlədən əzdilər nəsli Azərbaycanın cənub rayonlarında, xüsusilə Ərdəbil bölgəsində məskunlaşdırıldı. Xəlifə Əli ədalətli vergi islahatı da keçirmişdi. Xəlifə Əlinin vergi islahatına əsasən əsas diqqət torpağın səmərəli əkib- becərilməsinə yönəldildi və əkilməyən torpaqlardan xərac alınmadı
Cavanşirin Bizans imperatoru II Konstantin ilə ikinci dəfə görüşməsi. Cavanşirin Bizans imperatoru ilə görüşməkdə məqsədi ərəblərə qarşı birlikdə mübarizə aparmaq ittifaq yaratmaqda idi
Xilafətdə Əməvilər sülaləsinin hakimiyyəti. Əməvilər sülaləsi dövründə Azərbaycanda əhali, mal qara, torpaq siyahıya alındı, vergilərin ümumi məbləği artırıldı, əvvəllər ləğv edilmiş bəzi vergilər bərpa edildi, üzüm, meyvə bağları, dəyirmanlardan və emalatxanalardan əlavə vergi alındı, sənət məmulatı, kəbin vəsiqəsi və.s adda yeni vergilər tətbiq olundu, rahiblərdən cizyə vergisi alınmağa başlandı. Əməvilərin ağır vergi siyasəti nəticəsində yoxsullarla yanaşı orta və iri feodallar müflisləşdi 662 Kür çayı yaxınlığında döyüş baş verməsi. Döyüş nəticəsində Cavanşir xəzərləri məğlubiyyətə uğratdı 665 Xəzərlərin böyük qüvvə ilə Albaniyaya hücum edərək Araz çayı sahillərinə qədər irəliləməsi. Vəziyyətin ağırlığını görən Cavanşir Xəzər xaqanı ilə sülh müqaviləsi bağlayaraq qohum oldu. Müqavilənin şərtinə əsasən albanlar hər il xəzərlərə xərac verməyə razı oldular. Bunun müqabilində bütün əsirlər və mal-qara geri qaytarıldı
Cavanşirin birinci dəfə Xilafətin paytaxtı Dəməşq şəhərinə gedərək xəlifə Müaviyə ilə görüşməsi 670 Cavanşirin ikinci dəfə Dəməşq şəhərinə gedərək xəlifə Müaviyə ilə görüşməsi. Danışıqlar nəticəsidə xəlifə Albaniyanın daxili müstəqilliyinə toxunmadı, Albaniya əhalisindən alınan vergilər üçdə bir qədər azaldıldı, xəlifə Sünik knyazlığının hakimliyini Cavanşirə bağışladı 681 Albaniyada bizanspərəst feodalların sui-qəsdi nəticəsində Cavanşirin qətlə yetrilməsi. Cavanşirin qatillərindən intiqam almaq bəhanəsi ilə xəzərlərin Albaniyaya hücum edərək Qəbələni və Bərdəyə qədər olan şəhər və kəndləri qarət etməsi VII əsr Cavanşirin göstərişi ilə Musa Kalankatlunın “Alban tarixi” əsərini yazması VII-VIII əsrlər Ərəblərin işğalı və İslam dininin Azərbaycanın bütün ərazisində yayılması nəticəsində Azərbaycan xalqının formalaşması üçün bütün zəruri şərtlərin yaranması
Alban hökmdarı Varaz Trdatın hakimiyyəti VIII əsrin əvvəlləri Xəlifənin Cənubi Qafqazdakı Bizan tərəfdarlarını cəzalandırmaq məqsədilə Albaniyaya qoşun göndərməsi 705 Ərəblərin Albaniyaya yürüş etməsi. Yürüş nəticəsində Cavanşirin sonuncu varisiailəsi ilə birlikdə Dəməşqə aparılaraq edam edildi, Albaniyada Mehranilər sülaləsinin hakimiyyəti sona çatdı və Albaniyanın idarə olunması xəlifənin canişininə tapşırıldı 725 Azərbaycanda ərəblər tərəfindən əhali, mal-qara və torpaqların siyahıya alınması Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|