Hasan basri Çantay’in kiŞİLİĞİ

Hasan Basri Çantay’ın Kişiliği                                                      31 
 
 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
Stevens,  Anthony,  Jung,  ÇevirenAyda  Çayır,  Kaknüs  Yayın-
ları, İstanbul, 1999. 
Şentürk, Habil, Din Psikolojisi, Esra yayınları, Konya, 1997. 
TBMM I. Dönem Zabıtları, 19.Birleşim, C.2, s. 10. 
TBMM I.  Dönem Zabıtları, 41.Birleşim, C.2, s.14. 
TBMM  I.  Dönem  Gizli  Celse  Zabıtları,  57.Birleşim,  C  2,  s. 
123-124. 
Uğur, Mücteba, Hasan Basri Çantay, TDV, Ankara, 1994. 
Vergote,  Antoine  Din,  inanç  ve  İnançsızlık,  Çeviren  Veysel 
Uysal İFAV, İstanbul, 1999. 
Yapıcı,  A.  “Dini  Yaşayışın  Farklı  Görüntüleri  ve  Dogmatik 
Dindarlık”,  Çukurova Üniversitesi  İlahiyat  Fakültesi  Dergisi  2  (2), 
2002. 
Yazıcı,  Gülgün,  “Hasan  Basri  Çantay’dan  Yaşar  Nuri 
Öztürk’e  Kur’an  Meâllerinde  Türkçenin  Serüveni”,  Kur’an 
Meâlleri  Sempozyumu  II,  24-26  Nisan  2003  İzmir,  DİB  Yayınları, 
Ankara, 2007. 

---

---

HIRİSTİYAN MONASTİSİZMİNİN KURULUŞU 
(İLK ALTI ASIR) 
Hayreddin KIZIL

 
 
Özet 
Bu makalede Hıristiyan Monastisizminin ilk altı asır içerisin-
deki  kuruluş  aşamaları  incelenmiştir.  Çalışmada,  Hıristiyan 
monastisizmi ile ilgili terminoloji, Hıristiyan monastisizminin orta-
ya  çıkışı  ve  ilk  altı  asır  içerisinde  kimler  tarafından  geliştirildiği 
incelenmiştir.  Konunun  incelenmesi  Hıristiyanlığı  asırlarca  etkile-
miş bir kurumun nasıl ortaya çıktığını ve kimler tarafından gelişti-
rildiğini anlamaya yardım edecektir. Makale hazırlanırken ulaşılabi-
len  önemli  kaynaklardan  istifade  edildi.  Makalede,  Hıristiyan 
monastisizmin kuruluş ve gelişim aşamaları tarihi sıralamasına göre 
VI.  Yüzyıla  kadar  incelendi,  son  olarak  günümüze  kadar  gelen  bu 
düşüncenin temel özellikleri kaydedildi. 
 
Anahtar 
Kelimeler: 
Monastisizm,  Hermit,  Sönobit, 
Asketizm, Manastır, Hıristiyanlık 
 
INTRODUCTION TO FOUNDATION OF CHRISTIAN 
MONASTICISM (FIRST SIX CENTURIES) 
Abstract 
In this article, stages of foundation of Christian  Monasticism 
within  the  first  six  centuries  have  been  researched.  In  the  study, 
terminologies  about  Christian    Monasticism,  how  monasticism 
appeared  and  who  it  was  developed  by,  in  the  first  six  have  been 
researched. Examination of the subject will help to understand how 
an  institution  which  has  both  effected  Christianity  and  led  it  for 
centuries,  appeared who it was developed by. While essay is being 
                                                           

 Yrd. Doç. Dr. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 
Öğretmenliği Bölümü, [e-mail] 
 

---

34                                                                                Hayrettin Kızıl 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat 
Fakültesi
 Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
prepared  a  lot  of  important  sources  were  used.  In  the  essay  the 
development  monasticism  in  the  first  six  centuries  was  examined 
and finally the basic characterictics of this thought were recorded. 
Key  Words:  Monasticism,  Hermit,  Cenobit,  Asketicism, 
Monastery, Christianity 
 
 
Giriş 
Hıristiyan  monastisizmi,  tarihi  ve  toplumsal  şartlarla  beraber 
dini metinleri de referans alarak ortaya çıkmıştır. İlk asırlardan iti-
baren tüm Hıristiyan dünyaya yayılmış olan ve Hıristiyanlar arasın-
da dindarlığın ölçüsü olarak kabul edilmiş olan monastisizm, coğra-
fi ve toplumsal şartlara bağlı olarak değişik şekillerde yorumlanmış-
tır. Fakat ilk asırlarda ortaya konulmuş olan ilkelerini her yerde ve 
her dönemde sürdürmüştür.  
Monastisizm,  Hıristiyanlık  için  çok  önemli  olmasına  ve  gü-
nümüze  kadar  Hıristiyanlığı  etkilemiş  olmasına  rağmen  ülkemizde 
henüz  ayrıntılı  olarak  incelenmemiştir.  İlk  altı  asır  içerisinde  ku-
rumsallaşmasını  tamamlamış  olması  ve  Hıristiyan  Dünya’nın  ta-
mamına  yayılmış  olması  nedeniyle  çok  geniş  bir  konudur.  Buna 
rağmen  monastisizme  yön  veren,  monastik  sistemin  kurumsallaş-
masını  sağlayan  kişileri  ve  sistemlerini  tanımak,  monastisizmi  an-
lamaya yardım edecektir. Bu nedenle konu incelenirken önemli ki-
şiler ve bu kişilerin sistemleri/kuralları kısaca tanıtılmıştır.  
Hıristiyan  dünyada  konu  çok  fazla  incelenmiş  olmasına  rağ-
men ülkemizde konu ile ilgili kaynaklara ulaşmak ve bu kaynakları 
temin etmek çok zordur. Bu nedenle Internet üzerinden ulaşılabilen 
elektronik kitaplardan önemli ölçüde istifa edildi.  
Monastisizmin ilk asırlardaki gelişimini esas alan makalemiz 
monastisizmin tarihi olarak kurumsallaşmasını esas almış bir çalış-
madır. Fakat monastisizmin temel amacının anlaşılması için maka-
lenin sonuna Hıristiyan monastisizminin özellikleri ile ilgili bir bö-
lüm eklendi. 
 

---

Hıristiyan Monastisizminin Kuruluşu                                             35 
 
 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
1. Hıristiyan Monastisizmi ile İlgili Terminoloji 
Monastisizm/monaşizm’in  sözcük  anlamı  “tek  başına  ikame 
etme” demektir. Yunanca “monos, monazein, monachos” kelimele-
rinden türetilmiştir. Monastisizmin temel fikri, tek başına veya top-
luluk halinde, ister kapalı bir yerde (manastırda), ister dışarıda olsun 
inziva veya dünyadan ve toplumdan geri çekilme, soyutlanmadır.
1
 
Monastik  yaşamı  sürdüren  kişi  için  Türkçede  keşiş  sözcüğü 
kullanılır.  Farsçada,  Hıristiyanların  âlim,  zahid  ve  ileri  gelen  din 
adamı anlamına gelen  keşiş kelimesinin Süryanicede pîr, şeyh, ka-
hin  anlamındaki  karşılığı  keşşişâ’dır.  Arapçada  bu  kelime  kâs  ve 
kıssis ile karşılanmış olup Türkçede, Farsçadan geçen keşiş sözcüğü 
yaygınlık kazanmıştır.
2
  
Münzevi  hayat  tarzını  benimseyenlerin  yaşadığı  mekânları 
ifade etmek için de Yunanca’da aynı kelimeden (monos) türetilmiş 
“Monasterion”un  Türkçedeki  şekli  olan  “manastır”  tabiri  kullanıl-
maktadır.
3
 
Türkçe’de  keşiş  sözcüğü  yanında,  Arapça’da  nefis  tezkiyesi 
için manastırda yaşayan münzevi zahidleri tanımlamak için korkan, 
çekinen  kişi  anlamında  rahip  sözcüğü  de  kullanılmaktadır.
4
 
Kur’an’da  da  monastik  yaşamı  tercih  edenler  için  aynı  sözcüğün 
kökünden türetilmiş  “rehbaniyye” ifadesi  mevcuttur. Kur’an-ı  Ke-
rim’in  İngilizce hazırlanmış  bazı meallerinde de “Hadid,  suresinde 
geçen “rehbaniyye” kelimesine “monasticism” olarak mana verildi-
ği görülmektedir.
5
 
                                                           
1
  G.  Roger  Huddleston  ,  “Monasticism”,  Catholic  Encyclopedia,  c.X,  s.  1018-
1019;  William  Herbert  Mackean,.    Christian  Monasticism  in  Egypt,  To  The 
Close Of The Fourth Century, New York, 1920, 131. 
2
  Şinasi  Gündüz,    “Keşiş”,  Diyanet  İslam  Ansiklopedisi,  Türkiye  Diyanet  Vakfı 
Yayınları, Ankara, 2002, c. XXV, s. 323. 
3
 Salime Leyla Gürkan, “Manastır”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, , Türkiye Diya-
net Vakfı Yayınları, Ankara, 2003, c. XXVII, s. 558. 
4
 Gündüz, “Keşiş”, s. 323. 
5
  Translation  of  the  Meanings  of  The  Noble  Quran  in  the  English  Language,  
Meali Hazırlayanlar: Muhammad Taqi-ud-Din Al-Hilali, , Muhammad Muhsin 

---