Hasan basri Çantay’in kiŞİLİĞİ

Hıristiyan Monastisizminin Kuruluşu                                             57 
 
 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
Basil’in  sisteminde  monastik  yaşam  her  yönüyle  düzenlen-
miştir. Manastırda bütün görevler sistemli bir şekilde paylaşılmıştır. 
Bu sistemde çalışma ve üretim manastır ihtiyaçlarına dönük olmak-
la  beraber  fakirlerin  ve  toplumun  ihtiyaçları  da  gözetilmiştir.  Do-
kumacılık,  ayakkabı  yapımı,  demircilik,  inşaat,  tarım,  vb  işkolları-
nın  olduğu  görülmektedir.  Manastırın  bu  ihtiyaçlarını  kendisinin 
karşılamış  olması  keşişlerin  manastırdan  dışarıya  çok  fazla  çıkma-
malarını sağlamıştır. Manastırda üretilen ihtiyaç fazlası malzemeler 
satılabilir. Fakat hem müşteri hem de Pazar iyi seçilecektir.
92
 
Basil sisteminde gün, ibadet ve iş olmak üzere ikiye ayrılmış-
tır. İbadet ve dua için sabah erken saatlerde başlayıp gecenin ilerle-
yen vakitleri dâhil günde sekiz özel vakit olmasına
93
 rağmen manas-
tıra ait işler yapılırken ibadet ve dua yine ihmal edilmez. Basile göre 
dua ve övgü için her zaman uygundur. İşlerin en yoğun olduğu va-
kitte dahi dua görevi yerine getirilebilir. Keşiş bir işle meşgul iken 
diliyle dua edebilir, İncil’den Mezmurlar’dan övgüler, ilahiler, dua-
lar okuyabilir. Ayrıca hem ibadet hem dua için ayrı bir vakit bıra-
kıldığından ne ibadet çalışmayı engellemekte ne de çalışma ibadete 
engel olmaktadır.
94
 
Basil monastisizminde kişi görev taksiminde kibirlenmemeli-
dir. İtaat ve disiplin esastır. Disiplin kişiye verilen görevi almada da 
kendisini  göstermelidir.  Keşiş  özel  bir  alanda  yetenekli  olmasına 
rağmen  hiç  yetenekli  olmadığı  konuda  abbot’un  kendisine  verdiği 
görevi kabul edecektir. Ayrıca tüm keşişler kullandıkları malzeme-
ye de dikkat edecektir. Çünkü manastırdaki eşyalar tüm kardeşlere 
aittir ve Tanrı’ya hizmette kullanılmaktadır.
95
 
Basil sisteminde manastıra kabul Pachomius sistemindeki ka-
dar  katı  değildir.  Pachomius,  manastıra  gelecek  kişileri  seçerken 
çok  disiplinli  davranırdı.  Manastıra  kabul  adaylar  içeri  alınmadan 
                                                           
92
 Morrison, s. 84–85. 
93
 Morrison, s. 63–71. 
94
 Morrison, s. 62, 81–82. 
95
 Morrison, s. 83. 

---

58                                                                                Hayrettin Kızıl 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat 
Fakültesi
 Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
önce başlardı, örneğin, gelen adaylar, manastırın kapısında yedi gün 
beklemek  zorundaydı  ve  en  az  üç  yıllık  bir  adaylık  döneminden 
sonra  kabul  edilirdi.
96
  Basil  ise  Matta  İncil’inde  geçen  şu  bölüme 
dayanarak herkesin kabul edilmesini ister:  
“Ey bütün yorgunlar ve yükü ağır olanlar! Bana gelin, ben si-
ze huzur veririm” Matta, 11/28 
Bununla  beraber  Basil  monastisizminde  de  belli  bir  deneme 
süreci vardır. Aday titiz bir deneme sürecinden geçtikten sonra ka-
bul edilir. Basil sisteminde aday kabul edilmeden önce geçmişi so-
ruşturulmalıdır. Bu konuda günah itirafı da kullanılır. Aday tam bir 
günah  itirafı  yapacaktır.  Aday  deneme  sürecinde  izlenir.  Başarılı 
olan adaylar kabul edilir.
97
 
Basil, yaptığı bu düzenlemelerle doğu monastisizminin babası 
olarak  kabul  edilmesinin  yanında  batı  monastisizminin  kurucusu 
Aziz  Benedict  üzerinde  de  güçlü  etkilerde  bulunan  bir  kişidir.
98
 
Benedict, keşişlerine erdemli, itaatkâr bir keşiş yaşantısını öğrenme 
ve uygulamak için, 73. kural yani son kuralında Basil’in kurallarını 
okumalarını söylemiştir.
99
  
2.3. Batı Monastisizmi (Aziz Benedict) 
Monastisizm beşinci asırda tüm Hıristiyan dünyaya yayılmış-
tı.  Avrupa  dahil,  her  yerde  ilk  dönemlerdeki  özelliklerini  yani  do-
ğuya özgü özelliklerini korumaktaydı.  Avrupa’da da serbest  gezen 
münzeviler ve manastırlar vardı. Manastırlar, birbirinden bağımsız, 
her  biri  kendi  abbot’u  tarafından  yönetilmekteydi.  Woodhouse’un 
belirttiğine  göre  manastırlar  bu  dönemde  durgunlaştığından  zama-
nın şartlarına göre yeniden düzenlenmesi gerekmekteydi. Bu düzen-
lemeyi Woodhouse’a göre monastisizm için Aziz Paul ve Apostolik 
çağ kadar önemli olan Aziz Benedict (480–547) gerçekleştirdi.
100
  
                                                           
96
 Morrison, s. 38. 
97
 Morrison, s. 88. 
98
 Morrison, s. 4. 
99
  Dom  Paul  Delatte,  Commentary  On  The  Rule  Of  St.  Benedict,  (İngilizceye 
Çev.) Dom Justin Mc Cann, London, 1921,  s. 493. 
100
 Woodhouse, s.69–70; Benedict’in biyografisi için bkz Smith, s. 263–273. 

---

Hıristiyan Monastisizminin Kuruluşu                                             59 
 
 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
İtalya’da,  Monte  Cassino’da  uyguladığı  kurallarla  Batı 
monastisizmini  şekillendiren  Benedict’in  hayatı  hakkındaki  tek 
kaynak Aziz Gregory’nin Dialoglarının ikinci cildidir. Asil bir aile-
den geldiği, etrafını saran ahlaksızlıktan uzaklaşmak, Tanrı’ya hiz-
met etmek için monastisizmi seçtiği, bunun için Subiaco’ya çekildi-
ği, buradan ayrıldıktan sonra 520’lerde Monte Cassino’da manastı-
rını kurduğu ve kurallarını burada kaleme aldığı belirtilmiştir.
101
 
Avrupa’da doğu tarzında ilk manastır Aziz Martin tarafından 
360’ta  İtalya’da kurulmuştur. Manastır hayatının  Batı’ya  geçişinde 
ve  tutunmasında  Athanasius,  Eusebius,  Ambrose,  Jerome  ve 
Augustine gibi kişiler etkili olmasına rağmen hiçbiri Benedict kadar 
etkili olmamıştır. Fakirlik, bekârlık ve itaat kurallarına istikrar (ma-
nastır değiştirmeme) prensibini ekleyen Benedict, Basil gibi aşırılık-
lardan uzak bir cemaat hayatını desteklemiştir.
102
  
Manastırını Tanrı’ya hizmet eden bir okul  olarak tanımlayan 
Benedict’in geliştirdiği kurallar bir önsöz ve 73 kuraldan oluşur. Bu 
kurallar manastırın yönetiminden, keşişlerin uykusuna, ibadetlerine 
kadar  monastisizmle  ilgili  hemen  her  konuyu  ele  almıştır. 
Benedict’in kuralları şu şekilde özetlenebilir:  
İlk kuralında keşişleri ele alan Benedict, burada keşiş türlerini 
tanımlamış,  kurallarını sadece sönobitlerle sınırlamış gezgin keşiş-
ler ve eremitleri dâhil etmemiştir. 2 ve 3. kurallarında abbotun taşı-
ması gereken niteliklerden söz etmiş, abbot’un önemli bir karar al-
madan önce keşişlerin görüşlerini alması gerektiğini belirtmiştir. 4. 
kuralda  bir  Hıristiyan’ın  taşıması  gereken  özelliklerden  bahsetmiş-
tir.  Burada  72  özellik  sıralamış  ve  Hıristiyan  kişinin  bu  kuralları 
hayatına uygulayacağı  en iyi  yerin manastırlar olduğunu söylemiş-
tir. 5–7. kurallarda, disiplin, sessizlik ve tevazudan bahsetmiş, nite-
liklerini anlatmıştır. 8–20 arası kurallar manastırdaki ibadet ve dua 
düzeni ile ilgilidir. İbadetlerin, duaların mevsimlere göre hangi va-
                                                           
101
 Hugh Edmund Ford, “St Benedict of Nursia”,  Catholic Encyclopedia, c. II, s. 
1034. 
102
 Gürkan, s. 560. 

---