20
Nədən yadıma düşdü bu? Kim idi, nəyim idi bu kişi? Heç nəyim... Səhər erkən
elektrik qatarıyla Buzovnadan şəhərə qayıtmışdım, evimizə tərəf gedərkən küçədə
görmüşdüm bu çay içən kişini. Tanışım da deyildi. İlk dəfə görürdüm onu. Heç bir
səbəb olmadan nədən yaddaşıma əbədi həkk olunub bu səhnə?
Bəlkə, təəssüf edirdim?! Nədən onun kimi evimizin qabağındakı səkini
sulamadım, kətilin üstünə qəzet sərib armudu stəkandan dişləmə qəndlə zəncəfilli,
limonlu çay içmədim?
Belə ətirli çayları az içməmişdi, amma nədən bu adidən adi həyatla yaşamadı; öz
xırda sevincləriylə dolu rahat, arxayın, təlatümsüz həyatla. Nədən həyatını böyük
niyyətlərin girovuna çevirdi.
Deyirlər, ölüm qabağı... (kim deyir? Kim ölüb sonra qayıdıb gördüklərini
danışıb ki... təsəvvüf kəpənəyi düşdü yadına), bəli, deyirlər, ölüm qabağı insanın
bəsirət gözü açılır, vaxt ölçüsü dəyişir və bütün olub-keçənlər bir an içində kino lenti
kimi gözünün önündən ötüb keçir. Üçüncü göz anlayışı qədim hind inanclarında da
var - haçansa oxumuşdu bu barədə kitablarda. Hind Allahlarından Şıva üçüncü
gözünü açanda rəqibini baxışıyla yandırıb külə döndərir.
Kürəyimi zolaq-zolaq göynədən qırmanclar. Bədənimin ağrıları. Bu xatirədən
qurtulmaq istədim. Çim-yaş bədənimin üşüməsi. Soyuqdan titrəyirdim. Qaçmaq... tez
qaçmaq, bu anılardan qaçıb qurtarmaq.
... Qürub çağı dənizə tərəf sürdüyüm üstü açıq maşın. Buludlar badımcan
rəngindədir... Qərib Abşeron axşamının kövrək qüssəsi... Külək yanımda oturan gözü
qəm dolu qızın qumral saçlarını üzümə çırpır, saçlar yanaqlarımı döyəcləyir, ağzımın
içinə dolur... Ən böyük istəyim... kaş bu yol heç vaxt bitməsin, kaş dəniz
uzaqlaşdıqca uzaqlaşsın, kaş gecə düşməyincə düşməsin...
Kimin misralarıdır bu, birdən yadına düşdü: Uzun ömrün sonunda, ümidsizlik
anında... Gəlib bu qəfil sevinc...
Narın yağış çisələməyə başladı, damlalar alnıma, yanaqlarıma iynə-iynə sancılır,
amma bu islanmaq xoş idi, başına əndərilən su kimi sop-soyuq deyildi, istiydi... İsti
yağış? İsti yağış olurmu?
21
Gecə birdən düşdü. Ay çıxdı, bədirlənmiş, dolğun Ay, dənizləri qabartdı, axsaq
küləyi, - axsaq da külək olurmu? - axsaq küləyi kəməndə saldı... sonra buludlar Ayın
qabağını tutdu... Ay işığı itən kimi qumral saçlı qız da qeyb oldu...
Ay qız, ay qızı... Somnambula. Bu adda bir italyan operası da var, deyəsən, -
Rossini, Bellini, Donisetti, hansınındır? Ay adamı - somnambula -ruslar onlara
lunatik deyirlər.
Allah, bu nə zülümdür belə, öldürürsən öldür, daha bu işgəncə nəyə gərəkdir?
Ölümə məhkum məhbus edam gününü, saatını gözlərkən, heç olmasa kamerada
havasızlıqdan boğulmur. «Canlı meyit». Tolstoy. Ölülərin dirilməsi. Şeyx Nəsrullah.
Mirzə Cəlil... Beynimdə anımların basabası, fikirlərin tünlüyü... Nə etməli? Nə
etməli! Lenin... Çernışevski... Heç hənanın yeridi? Üzeyir bəy... Məşədi İbad.
Beynimi başqa şeylərlə qatmaq istəyirəm ki, dəli olmayım.
Bəlkə, Xilas - dəli olmaqdır?!
Şüurun dumanlanması, heç nəyi hiss etməmək, heç nəyi dərk etməmək... Adam
öz istəyiylə dəli ola bilərmi? Bəlkə, ölümü yaxınlaşdırmaq üçün (ayrı heç nəyə ümid
yoxdur) nəfəsini kəsəsən, nəfəs almayasan.
Bir neçə an nəfəsini qısdı, sonra, iradəsindən asılı olmayaraq, köksünü ötürdü,
nəfəsini dərdi.
Niyə bu qəbir darlığında məhz haçansa gecə-gündüz mütaliə etdiyi hind
kitabları düşür yadına. Dünyanı yaradan Braxma yumurtanın içində əmələ gəlib,
amma şüurunun gücüylə yumurtanı iki bölüb, bir tərəfindən səma, o biri tərəfindən
yer əmələ gəlib. Bu lətifədə indi onu cəlb edən düşüncənin gücüylə nə isə dəyişmək,
üstələmək fikri idi. Bəlkə, o da zehninin, ağlının gücüylə xilas ola bildi. Amma necə?
Yox, insan buna qadir deyil. Ümid yalnız Allahadır.
İlahi, bir yol göstər, ya xilas et, ya tez öldür. Xilasa gümanım yoxdu, möcüzə
baş versə, burdan çıxa bilsəm, ömrüm boyu Sənin xidmətində duraram.
Yenə də bir vaxtlar aludə olduğu kitabları xatırladı. Buddanın təlimi yadına
düşdü, elə bil kimsə sözləri bircə-bircə diqtə edirdi ona. Budda deyir: «Allahlara
yalvarmayın. Səssizlikdən heç nə ummayın, o nə danışa bilir, nə də dinləyə».
22
Dayan, dayan, deyəsən, axı, Allah diləyimə məhəl qoydu... Get-gedə daha çətin
nəfəs alıram, boğuluram. Az qalır Sona. Sona? O qızın adı Sona idi? Yox, adı ayrı
idi. Nəydi, yada sala bilmirəm.
Bir az da döz. Ayrı çarən yoxdu. Kəfənin içində nə qədər vurnuxursan - vurnux,
çabalayırsan - çabala, xeyri yoxdu... Bəlkə, Allah insafa gəlib səni tez öldürdü...
Amma, bəlkə... bəlkə, yuxudu bu... Hamısı yuxudu, vahiməli yuxu...
Qarabasma. Dədə Qorqud demiş, yuxu da kiçik ölümdü axı...
Yuxudumu, ölümdümü? Gözlərimi qapayıram. Gözlərim qarşısında sarı,
çərhayı, yaşıl dairələr. Dairə içində dairə, görünür, sonra uzaqlaşıb itirlər. Bəlkə,
uzaq planetlərdir bu. Bəlkə, oralara uçuram. Uçuram, Bəlkə... bəl...
İKİNCİ FƏSİL
YAMAN GÖZ
“Çox vaxt yaman göz başqasına ağır təsir edir”.
İbn Sina, «Təbiət haqqında»
“Təxəyyülün gücü - xüsusi həssaslıqlarına görə ən çox
gözlərdə əks olunur. Yaman göz ətrafındakı havaya da yoluxur
və zilləndiyi sağlam adamlara xələl gətirir. Yaman göz
güzgüyə baxanda güzgü tutqunlaşır”.
Y. Şprenger, Q. İnstitoris,
XV əsrin xristian rahibləri
Acıdan acı külək adamın iliyinə işləyirdi. Düymələri düşmüş, yaxası açıq,
yamaqlı, nimdaş pencəyini az qala dartıb əynindən çıxaracaqdı külək. Darvazadan
həyətdəki evlərinin qapısınacan iyirmi addımdı - dönə - dönə saymışdı. Külək
kürəyindən vurduğundan, bu məsafəni - iyirmi addımı - həmişəkindən də tez qət edə
bilərdi... Qət edəcəkdi. Üşüyə-üşüyə, sazaqdan titrəyə - titrəyə...